Egzamin wstępny na aplikację prokuratorską uzupełniającą nie zapewnia obiektywnych kryteriów oceny kandydatów - wynika z wniosku. Resort sprawiedliwości zaproponował rozwiązanie.
Asystenci prokuratorów skarżą się na istotne rozbieżności pomiędzy zasadami egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą, a zasadami innych egzaminów wstępnych na aplikację sędziowską lub prokuratorską. Skarżący wskazują, że zasady egzaminu nie zapewniają obiektywnych kryteriów oceny kandydatów. Jak wynika z przepisów, a konkretnie z art. 37d ust. 2 ustawy o KSSiP, nabór na aplikację uzupełniającą prokuratorską odbywa się w drodze konkursu, składającego się z egzaminu ustnego i oceny pracy na dotychczasowym stanowisku, przeprowadzanego przez komisję konkursową powołaną przez Prokuratora Krajowego. Nabór na aplikację uzupełniającą sędziowską odbywa się w drodze konkursu składającego się z testu sprawdzającego wiedzę z poszczególnych dziedzin prawa. Natomiast stosownie do art. 18 ust 1 pkt 1 i 2 ustawy nabór na aplikację sędziowską i aplikację prokuratorską odbywa się w drodze konkursu składającego się z testu sprawdzającego wiedzę z poszczególnych dziedzin prawa oraz pracy pisemnej sprawdzającej umiejętności dokonywania wykładni i stosowania prawa, stosowania argumentacji prawniczej oraz kwalifikowania stanów faktycznych do zakresów właściwych norm prawnych.
Powyższe doprowadziło więc do konkluzji, że niezrozumiałe jest, dlaczego tylko w przypadku egzaminu na aplikację uzupełniającą prokuratorską zrezygnowano z przeprowadzenia testu, ograniczając się do egzaminu ustnego i oceny pracy na dotychczasowym stanowisku.
Skarżący wskazują również, że zasady konkursu na aplikację prokuratorską uzupełniającą są niejasne i niesprawiedliwe. Po pierwsze, nieznane są zasady przydzielania punktacji za opinię o pracy asystenta prokuratora. Osoby, które brały udział w naborze już kilkakrotnie, mają często zupełnie inną punktację przydzieloną za opinię o dokładnie takiej samej treści. Nie ma przy tym żadnych wytycznych, które wskazywałyby za co kandydat dostaje daną punktację. Po drugie, pytania na egzaminie ustnym, które otrzymuje kandydat, różnią się zakresem i stopniem trudności, nie zapewniając równych szans, tak jak przy teście wiedzy, stosowanym w pozostałych naborach na aplikacje.
Na skutek wniosku o interwencję, RPO zwrócił się - jeszcze w styczniu 2023 roku - do Ministra Sprawiedliwości (wówczas Zbigniewa Ziobry). Pierwsza odpowiedź Podsekretarz stanu z 16 lutego 2023 roku nie uwzględniła żadnego zarzutu, sprowadzając się tym samym do stwierdzenia, że na podstawie obowiązujących przepisów kandydatom na aplikację uzupełniającą prokuratorską zapewniono równe szanse dostępu do kształcenia, a ustawodawca nie jest zobowiązany do unifikacji zasad naboru na wszystkie aplikacje prowadzone w KSSiP. W uzasadnieniu wskazano m.in., że aplikacja uzupełniająca prokuratorska jest adresowana do ściśle określonych kategorii podmiotów, a uczestnicy konkursu, który ma prowadzić do jej rozpoczęcia podlegają ocenie w jednakowej procedurze, kończącej się wydaniem decyzji administracyjnej podlegającej kontroli instancyjnej i sądowoadministracyjnej. Tym samym dyskrecjonalność rozstrzygnięć komisji konkursowej musi mieścić się w granicach wyznaczonych przez obowiązujące przepisy, zaś ocena ewentualnego naruszenia art. 60 Konstytucji RP musi uwzględniać kontekst w postaci innych możliwości ubiegania się o dany rodzaj stanowiska (w tym zakresie nie można - zdaniem MS - pomijać znaczących różnic pomiędzy stanowiskami sędziego i asesora sądowego z jednej strony, a stanowiskami prokuratora i asesora prokuratury z drugiej), w związku z czym proste porównanie zasad naboru na różne aplikacje i stwierdzenie różnic pomiędzy zasadami naboru np. na aplikację sędziowską uzupełniającą i aplikację prokuratorską uzupełniającą nie wydaje się być - w opinii MS - wystarczającą podstawą dla konstatacji, że zasady naboru na aplikację prokuratorską uzupełniającą naruszają zasadę równego dostępu do służby publicznej. Powyższe nie było przy tym jedynym z przedstawionych prez resort stanowisk, które stały się punktem odniesienia kolejnego pisma RPO w tej sprawie.
Argumentacja Podsekretarz Stanu w MS nie przekonała Rzecznika, ktory ponowił wystąpienie, wskazując na konieczność podjęcia działań legislacyjnych. W odpowiedzi RPO kwestionuje stanowisko resortu, który stwierdza, że całkowicie odmienna w stosunku do reszty egzaminów wstępnych regulacja egzaminu wstępnego na aplikację prokuratorską uzupełniającą jest konsekwencją bardziej dyskrecjonalnej i mniej restrykcyjnej regulacji powołania na pierwsze stanowisko prokuratorskie i mianowania na asesora prokuratury. Zdaniem RPO twierdzenie to cechuje wewnętrzna niespójność, bowiem nie można skutecznie uzasadniać konkluzji o „znacznie mniej restrykcyjnej regulacji" naboru na pierwsze stanowisko prokuratorskie tym, że „w szczególnie uzasadnionych przypadkach" na stanowisko to powołuje się kandydata wskazanego we wniosku Prokuratora Krajowego, bez przeprowadzenia ustawowej procedury konkursowej. W opinii Rzecznika również drugi argument przedstawiony przez resort sprawiedliwości, dotyczący możliwości wniesienia odwołania, a także późniejszego wszczęcia postępowania przed sądem administracyjnym, przeczy praktyce stosowania omawianych przepisów. Ogólna skala ocen odpowiedzi na pytania (1-10), w połączeniu z dosyć ograniczonymi środkami dowodowymi (protokół, zeznania komisji i asystenta), sprawia, że szansa skutecznego odwołania w oparciu o argument, że strona powinna otrzymać więcej punktów za odpowiedź na konkretne pytanie, jawi się jako znikoma.
W ocenie RPO także trzeci argument przedstawiony przez MS wydaje się oparty na niepoprawnym wnioskowaniu. Twierdzenie, że w pierwotnej wersji projektu ustawy zasady naboru na aplikację uzupełniającą prokuratorską były jeszcze mniej zobiektywizowane, nie stanowi - jak słusznie zauważa RPO - przekonującego argumentu za wystarczającym zobiektywizowaniem obecnych rozwiązań. W istocie bowiem zarówno pierwotne, jak i obecne zasady naboru na aplikację uzupełniającą prokuratorską są w niewystarczający sposób zobiektywizowane. Podobnie czwarty argument przytaczany w odpowiedzi do RPO także jest obarczony błędem wnioskowania. Z twierdzenia, że aplikacja uzupełniająca prokuratorska ma być rodzajem „rekrutacji wewnętrznej prowadzonej w celu obsady stanowisk sędziowskich, prokuratorskich i asesorskich, osobami posiadającymi wiedzę, umiejętności i doświadczenie zawodowe zdobyte na stanowiskach pozostających w strukturze sądownictwa i prokuratury" nie wynika bowiem wniosek, że musi się to wiązać z tak szerokim zakresem dyskrecjonalności. Wręcz przeciwnie - z istoty „aplikacji uzupełniającej jako rekrutacji wewnętrznej” można wyprowadzić konkluzję o potrzebie większego zabezpieczenia obiektywnego przeprowadzenia egzaminu.
Rzecznik Praw Obywatelskich kwestionuje również stanowisko że „w przypadku pierwszej części konkursu kryteria brane pod uwagę przy ww. ocenie są każdorazowo określone w protokole, który jest jawny i podlega udostępnieniu na żądanie kandydata. Każdy z przystępujących do konkursu może również wystąpić z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej w postaci kryteriów oceny pracy na danym stanowisku. Przyjęta przez ustawodawcę forma egzaminu ustnego dla kandydatów na aplikację uzupełniającą prokuratorską jest tożsama ze sposobem przeprowadzania drugiej części egzaminu prokuratorskiego i sędziowskiego, polegającego na rozwiązaniu zestawu składającego się z 3 kazusów z każdej dziedziny prawa objętej zakresem przedmiotowym egzaminu". Rzecznik wskazuje, że gwarancje te mają jednak wymiar teoretyczny i nie muszą odpowiadać praktyce. Z informacji przekazanych RPO przez asystentów prokuratorów - kandydatów na aplikację prokuratorską uzupełniającą, wynika, że powszechne jest dopytywanie kandydatów. W niektórych wypadkach przybiera to postać tzw. pytania „koła ratunkowego", a co do innych - pytania pogrążającego kandydata. Na tego typu dopytywanie zezwala § 18 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15 lipca 2019 r. w sprawie przeprowadzania konkursu na aplikację uzupełniającą prokuratorską. W ocenie RPO nie jest przekonującym argumentem także to, że egzamin końcowy sędziowski i prokuratorski mają również podobną formę, ponieważ w procedurze naboru na aplikację prokuratorską uzupełniającą występuje element subiektywny, tj. ocena pracy kandydata na stanowisku referendarza sądowego, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora, zaś w przypadkach ww. egzaminów końcowych element obiektywny - część pisemna egzaminu. Jak wynika z informacji przekazanych Rzecznikowi przez asystentów prokuratorów, sam egzamin ustny jest oparty na materiale przerobionym na aplikacji, co wydaje się racjonalne.
Rzecznik nie zgadza się także z tezą, że nie dochodzi do naruszenia art. 60 Konstytucji ze względu na to, że „odbywanie aplikacji uzupełniającej prokuratorskiej nie stanowi służby publicznej, a polega na uczestnictwie w szkoleniu przygotowawczym, które może prowadzić do podjęcia służby publicznej". Jak słusznie stwierdza RPO, prawidłowa i ugruntowane rozumienie art. 60 Konstytucji RP wskazuje bowiem, że jego zakres przedmiotowy nie jest ograniczony jedynie do ostatniej czynności (ostatniego etapu) przed wstąpieniem do służby publicznej, lecz obejmuje cały proces przygotowania do wykonywania zawodu. Trybunał Konstytucyjny stwierdził przy tym wprost, że art. 60 Konstytucji stosuje się do aplikacji uzupełniających sędziowskiej i prokuratorskiej.
Jak stwierdzono w ostatniej odpowiedzi podsekretarza stanu w MS, wobec trwającej procedury konkursowej ewentualne działania zmierzające do zmiany przepisów prawa, stanowiących podstawę przeprowadzenia naboru, pozostawałyby bez wpływu na przebieg tegorocznego naboru i sytuację prawną uczestniczących w nim kandydatów na aplikację uzupełniającą prokuratorską. Uwzględniając jednak pojawiające się w poprzednich latach zarzuty co do przebiegu prowadzonych w oparciu o kwestionowane przepisy naborów na aplikację uzupełniającą prokuratorską, dla zapewnienia transparentności tegorocznego naboru na tę aplikację zdecydowano, że w pracach komisji konkursowej powołanej do jego przeprowadzenia będzie precedensowo uczestniczył w charakterze obserwatora przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości.
W piśmie wskazano też, że przedstawione przez RPO zastrzeżenia zostaną poddane wszechstronnej i niezwłocznej analizie w kontekście dostrzeganej potrzeby modyfikacji obowiązujących unormowań we wskazanym obszarze. Z uwagi na fakt, że przedmiotowy nabór na aplikacje uzupełniające został przeprowadzony dotychczas czterokrotnie, możliwe jest dokonanie gruntownej oceny skutków obowiązywania kwestionowanych regulacji. Stąd też w Ministerstwie Sprawiedliwości zdecydowano się podjąć prace koncepcyjne ukierunkowane na zagwarantowanie zasady równości i zwiększenie poziomu obiektywizmu w ramach konkursu na aplikację uzupełniającą prokuratorską, w tym poprzez rezygnację z etapu konkursu polegającego na ocenie pracy na dotychczasowym stanowisku kandydata na aplikanta. Rozważane jest przy tym wprowadzenie jednolitych reguł konkursowych dla kandydatów na aplikacje sędziowską i prokuratorską prowadzone w formie aplikacji uzupełniających.
Źródło:
- Pismo RPO do MS z 18.1.2023 r., VII.561.2.2023.PKR
- Odpowiedź MS z 16.2.2023 r., DKO-VI.053.1.2023
- Pismo RPO do MS z 29.2.2024 r., VII.561.2.2023.KNK
- Odpowiedź MS z 2.4.2024 r., DKO-VI.053.1.2024
>>Czytam więcej artykułów w: Egzaminy prawnicze
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
Multitest powtórkowy dla studentów i aplikantów - prawo
2023-03-02 12:50
Test powtórkowy dla studentów i aplikantów - prawo własności
2023-02-20 16:10
Egzamin adwokacki 2023 - zadania, które dały wynik negatywny
2023-06-01 16:20
Tydzień Prawa Pracy - test umowa o pracę
2023-05-08 09:00
