Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało projekt nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Projekt zawiera szereg kompleksowych rozwiązań. Jego założeniem jest uregulowanie wszelkich aspektów związanych z działalnością sądu konstytucyjnego w jednym akcie normatywnym.
Kryzys związany z funkcjonowaniem Trybunału Konstytucyjnego w obecnym kształcie spowodował konieczność podjęcia próby jego naprawy zarówno w obszarze materialnoprawnym, jak i formalnoprawnym. W uzasadnieniu projektu nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym podkreśla się brak stabilności podstaw normatywnych funkcjonowania sądu konstytucyjnego oraz problemy w obszarze jego niezależności. Skutkiem erozji zaufania publicznego jest znaczący spadek liczby skarg konstytucyjnych, pytań prawnych oraz wniosków kierowanych do Trybunału, a w konsekwencji także widoczny spadek liczby wydawanych rozstrzygnięć - czytamy w uzasadnieniu projektu.
W związku z przywołanymi wyżej problemami Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało kompleksową regulację dotyczącą działania Trybunału. Ma ona zawierać zarówno przepisy ustrojowe, jak i przepisy proceduralne, czyli dotyczące postępowania przed Trybunałem.
Projektodawcy przyjęli szereg założeń metodologicznych oraz legislacyjnych. Przystępując do prac nad stworzeniem nowej ustawy m.in. przyjęto, że:
- przepisy Konstytucji wyznaczają prawidłowy kształt ustrojowy Trybunału Konstytucyjnego. Tym samym odbudowanie systemu kontroli konstytucyjności prawa w Polsce nie wymaga zmian konstytucyjnych;
- proces odbudowywania systemu kontroli konstytucyjności prawa nie może polegać jedynie na przywróceniu stanu normatywnego sprzed 2015 r. Konieczne jest dokonanie analizy całości otoczenia normatywnego Trybunału, zarówno historycznego, jak i zmian z lat 2015–2020, by na tej podstawie określić zasadnicze kierunki niezbędnych modyfikacji w nowej ustawie. Projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym powinien zatem zostać stworzony na podstawie niezależnej, merytorycznej i apolitycznej analizy dotychczasowej działalności orzeczniczej Trybunału;
- projekt nowej ustawy powinien stanowić jednolitą regulację normatywną określającą wszystkie aspekty funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, zarówno materialne, jak i proceduralne. Odrzucono zatem rozwiązanie polegające na uregulowaniu aspektów procesowych oraz statusu sędziów Trybunału w odrębnych aktach rangi ustawowej.
Projekt nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ma nową systematykę. Regulacja ta składa się ze 128 artykułów, które uporządkowano w 8 rozdziałach ("Przepisy ogólne", "Organy Trybunału", "Sędziowie Trybunału", "Postępowanie przed Trybunałem", "Orzeczenia Trybunału", "Koszty postępowania", "Kancelaria Trybunału", "Przepis końcowy"). Niektóre ze wskazanych wyżej rozdziałów wymagały wprowadzenia bardziej złożonej systematyki wewnętrznej i wydzielenia w ich ramach odrębnych oddziałów.
W rozdziale "Organy Trybunału" znalazły się przepisy określające katalog organów Trybunału Konstytucyjnego, a także zakres ich zadań i kompetencji. Zgodnie z projektem organami Trybunału są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału oraz Prezes Trybunału. Ustrój oraz katalog zadań i kompetencji Zgromadzenia został istotnie rozszerzony. Wiele dotychczasowych uprawnień i kompetencji Prezesa Trybunału zostało przeniesionych do katalogu uprawnień i kompetencji Zgromadzenia. Ma to na celu podkreślenie i nadanie realnego wymiaru zasadzie kolegialności w działalności Trybunału Konstytucyjnego oraz ograniczenie możliwości jednoosobowego wpływania przez Prezesa Trybunału na działalność orzeczniczą tego organu. Projekt przewiduje w szczególności powierzenie Zgromadzeniu kompetencji do wyboru składów orzekających Trybunału oraz dokonywania w nich zmian.
Gdy mowa o kompetencjach i zadaniach Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, to będzie on reprezentował Trybunał na zewnątrz oraz będzie kierował pracami Zgromadzenia. Jednak ograniczeniu na rzecz Zgromadzenia ulegną te kompetencje Prezesa, które dają mu podstawę do wyznaczania kierunku działalności orzeczniczej Trybunału. Zgodnie z projektem Prezes Trybunału jest powoływany przez Prezydenta spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie na trzyletnią kadencję. Na kolejną kadencję Prezes Trybunału może być powołany tylko raz.
W ramach przepisów ogólnych projektu postanowiono, że Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, którzy w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji. Regulację dotyczącą mandatu sędziego Trybunału otwierają przepisy określające zasady wyboru sędziów Trybunału przez Sejm. Zasady te zostały zmienione w stosunku do regulacji zawartej w poprzednich ustawach o Trybunale Konstytucyjnym. Mianowicie, zmianie uległa większość wymagana do dokonania wyboru sędziego Trybunału przez Sejm. Zgodnie z projektem sędziów Trybunału wybiera Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Zmiana wymaganej większości z bezwzględnej do kwalifikowanej większości 3/5 głosów ma na celu doprowadzenie do przedstawiania kandydatów, którzy poprzez swoją wiedzę i doświadczenie prawnicze mogą uzyskać szerokie poparcie w Sejmie, także wśród ugrupowań opozycyjnych.
Podobnie jak w poprzednich ustawach o Trybunale Konstytucyjnym minimalnym standardem pozwalającym na ubieganie się o stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego jest wyróżnianie się wiedzą prawniczą oraz posiadanie kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na stanowisko sędziego Trybunału może zostać wybrana osoba w wieku od 40 do 70 lat. Dodatkowo według projektu osoba sprawująca mandat posła, senatora, posła do Parlamentu Europejskiego lub wchodząca w skład Rady Ministrów nie może ubiegać się o stanowisko sędziego Trybunału, jeżeli od wygaśnięcia mandatu lub zakończenia pełnienia funkcji członka Rady Ministrów nie upłynęły co najmniej 4 lata.
W rozdziale „Postępowanie przed Trybunałem” wyodrębniono 13 oddziałów:
1) "Przepisy ogólne",
2) "Składy orzekające Trybunału",
3) "Wyłączenie sędziego",
4) "Uczestnicy postępowania",
5) "Pisma procesowe",
6) "Wszczęcie postępowania",
7) "Wstępna kontrola wniosków, pytań prawnych i skarg konstytucyjnych",
8) "Rozprawy i posiedzenia",
9) "Umorzenie postępowania",
10) "Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych",
11) "Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych",
12) "Badanie zgodności celów i działalności partii politycznych z Konstytucją",
13) "Postępowanie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej".
Projekt rozstrzyga spór istniejący w doktrynie prawa konstytucyjnego i rozbieżności występujące w orzecznictwie Trybunału dotyczące tego, czy Trybunał jest obowiązany do dokonywania z urzędu kontroli zgodności z Konstytucją trybu wydania kwestionowanego aktu normatywnego. Zgodnie z projektem kontrola taka staje się obligatoryjna. Trybunał Konstytucyjny, dokonując hierarchicznej kontroli zgodności norm prawnych w systemie prawnym, musi w pierwszej kolejności ustalić, czy ma do czynienia z prawidłowo ustanowionymi normami prawnymi – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Do projektu dodano przepis wyraźnie ustanawiający obowiązek Trybunału Konstytucyjnego do wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym do TSUE w sytuacjach, o których mowa w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Przepisy dotyczące kształtowania składów orzekających Trybunału zawierają istotne zmiany w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego. Zmianie ulega sposób wyznaczania składu orzekającego, w tym przewodniczącego i sprawozdawcy. Dotychczas kompetencja ta należała do Prezesa Trybunału. Projekt przewiduje, że składy orzekające są losowane w sposób transparentny podczas posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału.
Zgodnie z projektem wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje wraz z wniesieniem wniosku o kontrolę konstytucyjności prawa, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Projekt ujednolica zasady postępowania ze wszystkimi pismami procesowymi. Wniosek, pytanie prawne i skarga konstytucyjna podlegają zatem weryfikacji formalnej na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego Trybunału. Jeżeli pismo procesowe nie odpowiada wymaganiom formalnym, Trybunał wzywa do usunięcia braków w terminie 7 dni.
W projekcie nowej ustawy zaproponowano też odwrócenie tendencji do ograniczania liczby rozpraw przed Trybunałem Konstytucyjnym i zwiększania liczby spraw rozpatrywanych na posiedzeniach niejawnych. Tendencja ta, jak podkreślają projektodawcy, nie sprzyja wszechstronnemu rozpoznaniu sprawy, a także ogranicza transparentność procesu kontroli konstytucyjności prawa. Dlatego projekt wprowadza zasadę odwrotną – wszystkie sprawy zawisłe przed Trybunałem Konstytucyjnym powinny zostać rozpatrzone na otwartej, transparentnej rozprawie.
Wedle projektu orzeczenia Trybunału mogą mieć formę wyroku lub postanowienia. Każde z orzeczeń zostaje wydane po przeprowadzeniu niejawnej narady składu orzekającego. Orzeczenie zapada większością głosów, przedstawianych kolejno przez sędziów wedle ich starszeństwa. Sędzia, który nie zgadza się z orzeczeniem lub jego uzasadnieniem, może zgłosić zdanie odrębne.
Regulacja dotycząca zasad wydawania, uzasadniania oraz ogłaszania i publikacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nawiązuje do ukształtowanej praktyki orzeczniczej Trybunału.
Źródło:
-projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wraz z uzasadnieniem dostępny w Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/pakiet-rozwiazan-uzdrawiajacych-trybunal-konstytucyjny [dostęp: 6.3.2024 r.].
__________________________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
SN o terminie wniesienia skargi kasacyjnej
2024-02-01 08:54
SN o umieszczeniu osoby w domu pomocy społecznej bez jej zgody
2024-08-08 11:25
TK oceni zasady wynagradzania sędziego w 2023 roku
2023-02-16 11:20
7 grudnia SN oceni ważność referendum ogólnokrajowego
2023-12-03 08:00
Przywrócenie terminu w postępowaniu administracyjnym
2023-03-01 13:10
SN ocenił, czy można zasiedzieć las państwowy
2023-06-28 19:00
