Czy skarga kasacyjna powinna spełniać także wymagania formalne właściwe dla pierwszego pisma w sprawie określone w art. 126 2 k.p.c., czy też wymagania te do skargi kasacyjnej nie mają zastosowania? Takie pytanie zadał ostatnio Sąd Najwyższy w wydanym niedawno postanowieniu.
Sąd Najwyższy miał rozpoznać zażalenie na postanowienie sądu apelacyjnego, którym odrzucono skargę kasacyjną pozwanej z uwagi na niewskazanie w skardze, uznanej za pierwsze pismo w sprawie, numeru PESEL oraz adresu powódki.
Pozwana złożyła na powyższe postanowienie zażalenie do Sądu Najwyższego, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie. Zarzuciła naruszenie szeregu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego przez bezpodstawne uznanie, że skarga kasacyjna jest pierwszym pismem w sprawie i powinna wskazywać m.in. numer PESEL i miejsce zamieszkania powódki, podczas gdy w rzeczywistości skarga nie stanowi pierwszego pisma w sprawie i nie musi zawierać powyższych elementów.
Sąd Najwyższy rozpoznający wniesione zażalenie na posiedzeniu niejawnym, uznał, że wyłoniło się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości i postanowił przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego. W orzecznictwie SN poważne rozbieżności budzi bowiem kwestia, czy skarga kasacyjna, poza wymaganiami konstrukcyjnymi przynależnymi tylko temu środkowi zaskarżenia, powinna spełniać także wymagania formalne właściwe dla pierwszego pisma w sprawie określone w art. 126 § 2 k.p.c., czy też wymagania te do skargi kasacyjnej nie mają zastosowania.
W niektórych orzeczeniach Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że skoro wedle utrwalonego stanowiska skarga kasacyjna, jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, inicjuje nowe postępowanie, w nowej (w znaczeniu procesowym) sprawie, to powinno się do niej stosować wymagania właściwe dla pierwszego pisma w sprawie. Z tego względu wskazanie w art. 398(4) § 3 in principio k.p.c., że skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, należy rozumieć jako odesłanie m.in. do art. 126 § k.p.c.
Jako argument za tym poglądem podano, że akta postępowania ze skargi kasacyjnej, prowadzone w Sądzie Najwyższym, rozpoczynają się od odpisu orzeczenia sądu drugiej instancji, przekazywanego na podstawie art. 398(7) § 2 zd. 2 k.p.c., a zatem nie widnieją w nich żadne adresy. Wskazano ponadto, że to skarżącego obciąża ryzyko podania nieprawidłowego adresu stron lub uczestników postępowania, a ciężar ten nie może być przenoszony na Sąd Najwyższy (postanowienie SN z 26 lutego 2021 r., I CSK 384/20). W orzecznictwie powyższy pogląd wyrażano nie tylko w odniesieniu do wymagania podania adresu stron, ale także numeru PESEL powoda będącego osobą fizyczną, a nawet samego wymagania wskazania stron postępowania (postanowienia SN: z 5 października 2007 r., I CZ 109/07; z 22 października 2015 r., IV CZ 43/15; z 6 lipca 2016 r., IV CZ 34/16; z 19 grudnia 2020 r., III CSK 165/20; z 26 lutego 2021 r., I CSK 319/20; z 14 września 2021 r., I CSK 663/20; z 12 stycznia 2022 r., III CZ 34/22; z 25 lutego 2022 r., I CSK 1476/22; z 24 marca 2022 r., I CSK 82/22; z 30 marca 2022 r., I CSK 284/22; z 5 kwietnia 2022 r., I CSK 1368/22; z 15 kwietnia 2022 r., I CSK 1716/22; z 19 maja 2022 r., I CSK 1655/22; z 26 maja 2022 r., II CSKP 657/22; z 15 czerwca 2022 r., I CSK 987/22; z 15 czerwca 2022 r., I CSK 1800/22; z 30 czerwca 2022 r., I CSK 3402/22; z 14 lipca 2022 r., I CSK 572/22; z 31 sierpnia 2022 r., I CSK 2440/22: z 8 września 2022 r., I CSK 2868/22; z 12 września 2022 r., I CSK 2603/22; z 26 września 2022 r., I CSK 1604/22; z 26 września 2022 r., I CSK 2764/22; z 28 września 2022 r., I CSK 1606/22; z 28 września 2022 r., I CNP 55/22; z 10 października 2022 r., I CSK 2958/22; z 20 grudnia 2022 r., I CSK 4064/22).
Pogląd przeciwny, zgodnie z którym wymagania dotyczące pierwszego pisma w sprawie nie dotyczą skargi kasacyjnej, jest wyrażany w orzecznictwie SN zdecydowanie rzadziej. Wynika to jednak z faktu, że jeśli określony skład Sądu Najwyższemu uznaje, iż wymaganie takie nie ma zastosowania, skardze jest nadawany bieg bez wydania w tym przedmiocie formalnego postanowienia. Można jednak dostrzec pojedyncze wypowiedzi poszczególnych składów wyraźnie idące w tym kierunku. Przykładowo, w postanowieniu Sądu Najwyższego z 25 października 2012 r., IV CZ 113/12, wyrażono pogląd, że skarga kasacyjna nie jest pierwszym pismem procesowym i w związku z tym wnioskodawca nie był obowiązany – wbrew stanowisku sądu drugiej instancji – do wskazania adresów uczestników. W postanowieniu Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2012 r., IV CZ 152/11, stwierdzono zaś, że jakkolwiek skarga wnioskodawcy nie zawierała prawidłowo oznaczonej siedziby uczestnika i wnioskodawca nie usunął tej wadliwości, to w okolicznościach sprawy, gdy uczestnikiem postępowania była państwowa osoba prawna z siedzibą określoną w ustawie, a sądy rozstrzygające sprawę w obu instancjach nie miały wątpliwości co do oznaczenia uczestnika i jego siedziby, błąd popełniony w skardze kasacyjnej nie powinien być traktowany jako jej brak formalny, skutkujący odrzuceniem skargi w razie jego niepoprawienia
Skład SN rozpoznający zażalenie powziął powazną wątpliwość co do procesowego charakteru skargi kasacyjnej. Wskazał, że art 398(4) k.p.c. zawiera rozróżnienie między wymaganiami konstrukcyjnymi skargi (określonymi w paragrafie pierwszym i drugim) i innymi wymaganiami formalnymi (określonymi w paragrafie trzecim). Wymagania konstrukcyjne charakteryzują skargę kasacyjną jako środek zaskarżenia. Uchybienie im prowadzi do uznania, że złożone pismo nie jest w ogóle skargą kasacyjną, lecz stanowi jedynie pozór skargi. Wymagania ogólne pisma procesowego stanowią zaś zwykłe wymagania, jakie powinno spełnić każde wnoszone pismo w sprawie celem umożliwienia nadania mu prawidłowego biegu.
Zgodnie z art. 394(6) § 1 k.p.c., jeżeli skarga kasacyjna nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 398(4) § 2 lub 3, przewodniczący w sądzie drugiej instancji wzywa skarżącego do usunięcia braków w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia skargi. Zgodnie zaś z § 2 tego artykułu sąd drugiej instancji odrzuca skargę wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 398(4) § 1, nieopłaconą oraz skargę, której braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn niedopuszczalną.
W związku z powyższym SN wskazał, że w świetle powyższego modelu wymagań formalnych skargi i usuwania związanych z nimi braków pojawia się wątpliwość, co należy rozumieć pod zawartym w art. 398(4) § 3 k.p.c. wskazaniem, iż skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Wymagania ogólne wszystkich pism procesowych zostały bowiem zasadniczo określone w art. 126, 126(1) oraz w art. 128 k.p.c. Wymagania te są jednak zróżnicowane w zależności od tego, z jakim pismem mamy do czynienia. O ile art. 126 § 1, § 11 , § 3, art. 126(1) i art. 128 k.p.c. mają zastosowanie do „każdego pisma” (verba legis), o tyle wymagania zawarte w art. 126 § 2 k.p.c. jedynie do pisma procesowego, które jest „pierwszym pismem w sprawie”, zaś wymaganie zawarte w art. 126 § 2(1) k.p.c. dotyczy dalszego pisma procesowego.
W aktualnym orzecznictwie za dominujący należy uznać pogląd, zgodnie z którym skarga kasacyjna inicjuje nową sprawę w znaczeniu technicznoprocesowym w celu merytorycznego rozstrzygnięcia o zasadności żądania pozwu czy wniosku. Pogląd powyższy wyrażono przede wszystkim w uzasadnieniu mającej moc zasady prawnej uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07 (OSNC 2008, nr 11, poz. 122), a także w kolejnych akceptujących ją orzeczeń (np. postanowienia SN z 6 lipca 2016 r., IV CZ 34/16, i z 26 lutego 2021 r., I CSK 384/20). Trzeba podkreślić, że sam pogląd, iż skarga kasacyjna inicjuje nową sprawę, nie jest objęty mocą zasady prawnej, gdyż stanowił on jedynie przesłankę i jeden z argumentów dla uzasadnienia tezy wyrażonej w sentencji wskazanej uchwały, zgodnie z którą zwolnienie strony od kosztów sądowych w sprawie przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym nie obejmuje postępowaniakasacyjnego, a pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym.
Należy jednak zauważyć, że w świetle ostatnich zmian w Kodeksie postępowania cywilnego zasadniczy pogląd wyrażony w uchwale 7 sędziów SN z 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, straci niedługo aktualność. Na podstawie ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która w omawianym zakresie wejdzie w życie 1 lipca 2023 r., nowe brzmienie uzyskają art. 91 pkt 1 k.p.c. oraz art. 118 § 2 k.p.c., które były przedmiotem zainteresowania Sądu Najwyższego we wskazanej uchwale. Zgodnie z nową treścią art. 91 pkt 1 k.p.c. pełnomocnictwo procesowe będzie obejmowało z mocy samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, w tym – co zostanie wyraźnie wskazane – także skargi kasacyjnej. Ponadto wedle nowego brzmienia art. 118 § 2 k.p.c. adwokat lub radca prawny ustanowiony przez sąd będzie obowiązany zastępować stronę w zakresie wynikającym z art. 91, chyba że z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej. Oznacza to, że od 1 lipca 2023 r. udzielone w toku postępowania przed sądem powszechnym pełnomocnictwo procesowe będzie rozciągało się na postępowanie kasacyjne, a obowiązek zastępowania strony, dla której ustanowiono pełnomocnika z urzędu, nie ustanie, jak dotąd, wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia, ale będzie aktualny także w postępowaniu kasacyjnym. Powyższa nowelizacja wskazuje na zmianę ujęcia normatywnego postępowania kasacyjnego i traktowanie go, przynajmniej w kontekście wymienionych instytucji, jako kontynuacji postępowania przed sądami powszechnymi, a nie postępowania całkowicie nowego. W szczególności zmiana brzmienia art. 91 pkt 1 k.p.c. wskazuje, że wniesienie skargi kasacyjnej zostało uznane przez ustawodawcę za „łączącą się ze sprawą czynność procesową”. Powyższe zmiany mogą zatem rzutować nie tylko na utratę mocy zasadniczych tez uchwały z 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, ale także na podważenie przesłanek rozumowania, jakie stały za jej podjęciem.
Zagadnienie prawne dotyczące charateru prawnego skargi kasacyjnej, przedstawione przez Sąd Najwyższy, rozstrzygnie skład 7 sędziów Izby Cywilnej tego Sądu.Zgodnie bowiem z art. 398(17) § 1 k.p.c., jeżeli przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, Sąd Najwyższy może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu. Instytucja ta na podstawie art. 3941 § 3 k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie także do postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym.
Źródło:
- postanowienie SN z dnia 17 marca 2023 r. (sygn. akt. III CZ 488/22).
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
Wniosek pracownika o zmianę rodzaju umowy o pracę
2023-06-27 07:05
Statut związku zawodowego na przykładach
2024-06-20 10:36
WhatsApp ukarany - EROD publikuje decyzję
2023-02-09 10:50
Porozumienie wekslowe w praktyce
2024-02-04 21:06
Kiedy sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów?
2024-04-23 00:40
Kiedy bank może zrobić ksero dowodu osobistego?
2022-09-02 15:30
