Czy możliwe jest dorozumiane "zniesienie" zastrzeżonego wcześniej wymagania formy szczególnej? Na to pytanie odpowiedział SN, oddalając przy tym skargę kasacyjną.
Spór będący przedmiotem sprawy sprowadzał się do kwestii, czy w sytuacji, gdy strony zastrzegły w kontrakcie, że wszelkie zmiany umowy wymagać będą zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności, niezachowanie tej formy doprowadzi do zmiany umowy. W stanie faktycznym sprawy spór koncentrował się więc wokół tego, czy w sytuacji niezachowania zastrzeżonej formy doszło do zmiany umowy przez obniżenie należnej powódce prowizji, czy zmiana taka nie nastąpiła, wobec czego powódka może skutecznie dochodzić zapłaty (uzupełnienia) wynagrodzenia do kwoty zgodnej z umową w jej pierwotnym brzmieniu.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu ocenił, że możliwe jest dorozumiane „zniesienie” zastrzeżonego wcześniej wymagania formy szczególnej, jednak w okolicznościach sprawy zachowanie stron nie świadczyło o zawarciu umowy zmieniającej uzgodnioną pierwotnie wysokość prowizji. Powódce przysługiwało zatem dochodzone w sprawie roszczenie o uzupełnienie wynagrodzenia do pełnej wysokości. Mimo to powództwo zostało jednak oddalone na podstawie art. 5 k.c., gdyż żądanie przez powódkę zapłaty zostało uznane przez Sąd Apelacyjny za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy oddalił wniesioną przez powódkę skargę kasacyjną, choć w uzasadnieniu zakwestionował stanowisko wyrażone przez sąd II instancji. Zdaniem SN, gdy strony zawrą w umowie postanowienie, zgodnie z którym wszelkie zmiany umowy wymagają zachowania określonej formy pod rygorem nieważności, to wspomniane wymaganie, jako odnoszące się do zmiany wszystkich postanowień umowy, obejmuje także samo postanowienie o zastrzeżeniu formy szczególnej dla dokonywanych zmian (obejmuje „samo siebie”). W konsekwencji niemożliwa jest zmiana umowy w części dotyczącej wymagania formy w sposób nierealizujący wymagań co do przewidzianej przez strony formy zmian umowy. W szczególności strony nie mogą w sposób dorozumiany uchylić zastrzeżenia formy szczególnej, a następnie, powołując się na brak wymagań formalnych dotyczących zmiany umowy, dokonać w sposób dorozumiany zmiany postanowień umowy określających prawa i obowiązki stron.
Jeżeli strony zawierają w umowie postanowienie, które nie przybrało postaci odrębnej umowy (pactum de forma), regulującej zmiany lub uzupełnienia innej umowy (głównej, zasadniczej), to postanowienie to stanowi jedno z postanowień kontraktu będącego źródłem wiążącego je zobowiązania, określającego prawa i obowiązki w ramach podjętej współpracy. Należy również pamiętać, że okoliczność, iż porozumienie o formie może być przedmiotem odrębnej umowy, sama w sobie nie uzasadnia przyjęcia, że - w razie umieszczenia go w umowie „głównej” - ma ono status odrębnej czynności prawnej. Wniosek o takiej odrębności musiałby być wynikiem wykładni danej umowy, np. uwzględniającym wyłączenie przez strony z pojęcia „Umowy” postanowienia normującego konkretnie wymagania formalne dotyczące zmiany kontraktu. Zatem, przykładowo, jeżeli postanowienie o zastrzeżeniu formy pisemnej dla zmian kontraktu stanowi jedno z postanowień umowy, to jego zmiana również – tak jak i wszystkich innych postanowień – jest objęta wymaganiem zachowania wskazanej formy. Niemożliwa jest zatem prawnie doniosła zmiana umowy per facta concludentia. Jak słusznie podkreśla w uzasadnieniu SN, wymaganiu zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności podlegają przy tym „wszelkie zmiany”, czyli nie tylko każdego z postanowień, lecz także co do każdej modyfikacji pierwotnej treści umowy.
Źródło:
- wyrok SN z 26.1.2023 r., sygn. akt II CSKP 817/22.
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
SN orzekł, jak należy rozumieć pojęcie sprawy na gruncie k.p.k.
2023-06-14 15:35
ETPC orzekł ws. skargi dotyczącej aborcji w Polsce
2022-11-30 12:45
SN o skutkach przyczynienia się poszkodowanego do wypadku
2024-02-24 19:53
SN o kredycie frankowym zawartym przez przedsiębiorcę
2024-02-03 00:01
Prokuratorzy zawalczą o wynagrodzenia przed TK
2023-08-12 08:00
SN zmienia zdanie w sprawie zasiedzenia służebności
2023-08-16 08:00
Obrona konieczna w orzecznictwie sądowym
2023-12-13 10:00
SN o terminie wniesienia skargi kasacyjnej
2024-02-01 08:54
