W niniejszym artykule podejmujemy próbę subiektywnej analizy przepisów Prawa upadłościowego w celu odpowiedzi na postawione w tytule pytanie. Jaki wpływ na skuteczność zgłoszenia wierzytelności ma okoliczność, że uległa ona przedawnieniu?
Prawo upadłościowe odpowiada na pytanie dotyczące przerwania biegu przedawnienia w razie zgłoszenia wierzytelności syndykowi (art. 239a PrUp). Natomiast ustawa ta nie odnosi się do możliwości dochodzenia wierzytelności przedawnionych na dzień ogłoszenia upadłości dłużnika.
Istotą przedawnienia jest wystąpienie stanu zobowiązania naturalnego. Przedawnienie polega na możliwości uchylenia się od zaspokojenia roszczenia majątkowego z upływem ustawowo zastrzeżonego terminu. Wierzytelność przedawniona istnieje, ale dłużnik ma prawo odmówić świadczenia podnosząc zarzut przedawnienia. Sąd ma obowiązek oddalić powództwo, jeżeli roszczenie uległo przedawnieniu, a zobowiązany podniósł zarzut. Nie zmienia to faktu, że zaspokojenie przedawnionego roszczenia nie powoduje obowiązku zwrotu świadczenia, gdyż nie jest ono nienależne.
W postępowaniu upadłościowym zgłoszeniu podlegają „wierzytelności” (zob. art. 236 i n. PrUp). Ustawodawca nie porusza tu kwestii przedawnienia. Nie posługuje się przy tym sformułowaniem „wierzytelności nieprzedawnione” lub równoznacznym. Tym samym, lege non distinguente, w postępowaniu upadłościowym zgłosić można każdą wierzytelność, w tym wierzytelność przedawnioną.
Powyższe nie rozstrzyga jednak skuteczności dochodzenia przedawnionych wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, gdyż zgłoszenie wierzytelności nie jest równoznaczne z jej umieszczeniem na liście.
Należy zwrócić uwagę na status prawny syndyka, który jest zastępcą pośrednim upadłego. Działa on na rzecz masy upadłości w celu jak najwyższego zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Jak czytamy w art. 160 ust. 1 PrUp, w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego. Wydaje się przy tym nie do końca jasne, czy zastępstwo pośrednie syndyka dotyczy czynności podejmowanych poza postępowaniem upadłościowym, czy może również jego działań podejmowanych w ramach tego postępowania (takich jak ustalenie listy wierzytelności). Na szerokie rozumienie wskazywałoby użyte w ww. przepisie sformułowanie „w sprawach dotyczących masy upadłości”, czyli we wszystkich kwestiach dotyczących masy upadłości, bez względu na to, czy są podejmowane przed sądem upadłościowym, czy innym sądem (zob. art. art. 144 i 145 PrUp), względnie w sprawach dotyczących umów zawieranych bądź rozwiązywanych za upadłego. Wydaje się wiec, że art. 160 PrUp obejmuje zakresem zastosowania zarówno czynności materialne, jak i procesowe, podejmowane tak poza postępowaniem upadłościowym, jak i w postępowaniu upadłościowym, w którym dany doradca restrukturyzacyjny został powołany w charakterze syndyka.
Zasadniczo przyjmuje się, że syndyk jest podmiotem prywatnym. Jednak ustawodawca nadał mu szereg uprawnień bardzo podobnych do tych, którymi dysponują podmioty korzystające z władztwa państwowego, upodobniając go tym samym do komornika sądowego. Nie może to być jednak podstawą to przyjęcia, że syndyk stanowi organ postępowania upadłościowego. Nie podejmując szerokich rozważań na ten temat wystarczy w tym miejscu jedynie podkreślić, że liczba stanowisk odnośnie statusu prawnego syndyka wyrażonych w doktrynie jest znaczna.
Wątpliwości co do statusu prawnego syndyka powodują, że wysoce utrudnione staje się rozstrzygnięcie, czy syndyk, przyjmując zgłoszenie wierzytelności, działa jako podmiot bezstronny (jak organ postępowania upadłościowego), czy może na rzecz wierzycieli lub dłużnika (jako jego zastępca pośredni). Problem sprowadza się więc do rozstrzygnięcia, czy syndyk może nie umieścić wierzytelności na liście, powołując się na okoliczność w postaci przedawnienia zobowiązania, czyli de facto podnieść na rachunek upadłego zarzut przedawnienia.
Art. 243 1. Syndyk sprawdza, czy zgłoszona wierzytelność znajduje potwierdzenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, oraz wzywa upadłego do złożenia w zakreślonym terminie oświadczenia, czy wierzytelność uznaje.
2. W przypadku gdy zgłoszona wierzytelność nie znajduje potwierdzenia w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, syndyk wzywa wierzyciela do złożenia w terminie tygodnia dokumentów wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności pod rygorem odmowy uznania wierzytelności. Termin ten nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu. Syndyk może jednak uwzględnić dokumenty złożone po upływie terminu, jeżeli nie spowoduje to opóźnienia w przekazaniu listy sędziemu-komisarzowi.
3. Wezwanie wierzyciela przez syndyka do złożenia dokumentów zawiera pouczenie o skutkach uchybienia terminowi.
Z powyższego przepisu wyraźnie wynika obowiązek syndyka ustalenia, czy zgłoszona wierzytelność „znajduje potwierdzenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach”. Zgodnie z językowymi dyrektywami wykładni syndyk ma zatem obowiązek ustalić, czy zgłoszona wierzytelność istnieje, a nie to, czy jest ona nieprzedawniona.
Dyrektywy językowe nie stanowią jednak wyłącznego sposobu interpretowania prawa.
Poza przesłankami uznania wierzytelności przez syndyka z art. 243 PrUp istotna jest jednak nadal jego funkcja, sprowadzająca się do zastępstwa pośredniego upadłego. Syndyk, rozpatrując wnioski o zgłoszenie wierzytelności nie traci swego charakteru określonego przez art. 160 PrUp, będąc zastępcą pośrednim upadłego. Należy zauważyć, że żaden przepis tego nie wyłącza. Nadal zatem może on kwestionować wierzytelności m.in. dlatego, że są przedawnione. Tym samym przedawnienie roszczenia nie może zostać uznane za irrelewantne na gruncie ustalenia listy wierzytelności. Wzmacnia to stanowisko obowiązek syndyka wezwania upadłego do złożenia oświadczenia w przedmiocie uznania wierzytelności, który ma prawo zwrócić uwagę np. na okoliczność w postaci przedawnienia zgłoszonej wierzytelności.
Podnosi się w orzecznictwie sądowym, że syndyk dysponuje instrumentarium prawnym, w ramach którego chroni swój (masy upadłości) interes prawny, poprzez uznanie lub nieuznanie zgłoszonych wierzytelności do masy (wyr. SA w Warszawie z 24.9.2013 r., I ACa 1424/12, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl). Kryje się w tym sądowym zapatrywaniu wyraz subiektywizmu syndyka. Subiektywizm ten stanowi część składową unormowania art. 160 PrUp. Wszak syndyk jest zastępcą upadłego.
Nie bez znaczenia są też wypowiedzi obecne w literaturze, gdzie wskazano np., że „(…) wzięcie udziału w czynnościach postępowania upadłościowego jest prawem, a nie obowiązkiem wierzyciela. Wierzyciel, którego wierzytelność podlega zgłoszeniu, nie musi, z jakichkolwiek powodów, składać go w ogóle lub, zasadniczo, w określonej chwili (jedyne ograniczenie zawiera art. 252 p.u. – zbyt późne zgłoszenie może prowadzić do jego nierozpatrzenia, a granicą też jest zawsze data przedawnienia zgłaszanej wierzytelności, bo taki zarzut mimo upadłości dłużnika oczywiście syndykowi, upadłemu i innym wierzycielom przysługuje)” (tak J. Pałys, [w:] I. Gil (red.), Prawo restrukturyzacyjne i prawo upadłościowe. Meritum, Warszawa 2021, s. 899).
Generalną konstatacją wypływającą z powyższej bardzo ogólnej i subiektywnej analizy jest to, że rola syndyka jako zastępcy pośredniego upadłego nie doznaje ograniczenia także przy ustaleniu listy wierzytelności, a czynność ta, co istotne, ma znaczenie nie tylko dla upadłego, lecz także dla ogółu wierzycieli.
Przyjęcie, że syndyk nie może zakwestionować wierzytelności przedawnionej, mogłoby zostać uznane za zgodne z ochronną, ewentualnie windykacyjną funkcją prawa upadłościowego. Jednak biorąc pod uwagę istotę przedawnienia połączoną z zastępstwem pośrednim upadłego należy opowiedzieć się za koniecznością odmowy uznania wierzytelności przedawnionej przez syndyka.
Stan prawny: 17.1.2023 r.
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.
Umowa spółki cichej w praktyce
2023-05-11 00:30
Obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości
2023-05-19 10:00
Ograniczenie cesji umów rezerwacyjnych i deweloperskich przesądzone
2023-04-04 20:00
TII zaprasza MŚP do wykorzystania modelu Falcon do zastosowań AI
2023-05-28 09:00
Wniosek o ogłoszenie upadłości
2022-03-13 12:01
Filtr AR OznaczamReklamy na FB i IG już dostępny
2022-10-11 10:50
