Czy zdany egzamin adwokacki, radcowski bądź notarialny umożliwi powołanie na sędziego? Sprawę analizuje Senat

Źródło grafiki: https://pixabay.com

Redakcja
2023-09-01 15:00
Komentarze (0)

Komisja senacka zajmuje się petycją zmierzającą do umożliwienia referendarzowi ubiegania się o powołanie na sędziego z pominięciem aplikacji, o ile zdał on egzamin adwokacki, radcowski bądź notarialny.

Ustawowe wymagania na stanowisku sędziego sądu rejonowego

Zgodnie z art. 61 § 1 i 2 ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych, a także nie był prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
2) jest nieskazitelnego charakteru;
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego;
5) ukończył 29 lat;
6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski;
7) zajmując stanowisko asesora sądowego, pełnił obowiązki sędziego co najmniej przez trzy lata.

Wymagania określone wyżej w pkt 6 i 7 nie dotyczą tego, kto przed powołaniem:

1) zajmował stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego;
2) zajmował stanowisko prokuratora;
3) pracował w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie badawczym lub innej placówce naukowej i ma tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych;
4) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez trzy lata;

Powołanie na urząd sędziego referendarzy, którzy zdali egzamin adwokacki, radcowski i notarialny przedmiotem petycji

Do Senatu wpłynęła petycja z dnia 24 marca 2023 r. w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 61 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, poprzez uregulowanie, że na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany także ten, kto ukończył aplikację radcowską, adwokacką, notarialną, zdał egzamin zawodowy i po uzyskaniu tytułu zawodowego orzekał w sądach powszechnych w charakterze referendarza sądowego co najmniej przez trzy lata (P10-39/23).

Autor petycji wskazał, że brak możliwości ubiegania się o stanowisko sędziego osobie, która zdała egzamin adwokacki, radcowski, notarialny (zrealizowała kryterium wiedzy i jest merytorycznie przygotowana do stosowania prawa) i orzekała w charakterze referendarza sądowego (została wyspecjalizowana w postępowaniu sądowym, wykonuje zadania z zakresu ochrony prawnej) jest przejawem luki legislacyjnej, która powinna zostać wypełniona stosownym przepisem. Wnoszący petycję, w uzasadnieniu postuluje uzupełnienie treści art. 61 § 2 pkt 4 dodając in fine „albo po uzyskaniu tytułu zawodowego adwokata, radcy prawnego lub notariusza wykonywał zawód referendarza sądowego co najmniej przez trzy lata”. W ocenie autora petycji, w interesie wymiaru sprawiedliwości – z uwagi na liczbę nieobsadzonych stanowisk sędziowskich – zasadne jest poszerzenie kręgu kandydatów mogących aplikować na stanowisko sędziego sądu rejonowego o adwokatów, radców prawnych i notariuszy, którzy wykonują zawód referendarzy sądowych, bowiem ich praca polega na samodzielnym i niezależnym orzekaniu w określonych kategoriach spraw.

11 lipca 2023 r. Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpoczęła rozpatrywanie petycji. Senatorowie zapoznali się z postulatami petycji oraz ich uzasadnieniem. Nad postulatami petycji przeprowadzono dyskusję, w której głos zabrał Kierownik Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, który postulował o dalsze prace nad petycją. Wiceprzewodniczący Komisji zaproponował skierowanie petycji do zaopiniowania przez środowiska zawodów prawniczych oraz Ministerstwo Sprawiedliwości, przed podjęciem decyzji przez Komisję. Senatorowie przychylili się do przedstawionego wniosku. Swe stanowisko przesłal również Rzecznik Praw Obywatelskich.

RPO: Absolutne zamknięcie referendarzom dostępu do zawodu sędziego jest nieuzasadnione

Swą opinię RPO przekazał przewodniczącemu senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Wskazał w niej, że art. 61 § 2 ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych budzi wątpliwości co do zgodności z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Art. 65 ust. 1 Konstytucji gwarantuje każdemu wolność wyboru i wykonywania zawodu, którą ustawodawca może ograniczyć, ale jedynie w celu ochrony istotnej wartości konstytucyjnej oraz z poszanowaniem zasady proporcjonalności (zgodnie z wymaganiami art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Rzecznik dostrzega jednak racje przemawiające za ograniczeniem pozaaplikacyjnych ścieżek do zawodu sędziego do ściśle określonych wyjątków wymienionych w art. 61 § 2 u.s.p., ale powinny one być sformułowane w sposób spójny i logiczny.

W ocenie RPO absolutne zamknięcie referendarzom dostępu do zawodu sędziego jest nieuzasadnione, nie służy bowiem żadnej z wartości określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji i nie jest proporcjonalne. Nie oznacza to jednak,zdaniem RPO, że referendarze powinni mieć dostęp do zawodu sędziego na takich samych zasadach jak adwokaci i radcowie prawni - z uwagi na różnice doświadczeń zawodowych. Konkludując, RPO uważa, że bardziej proporcjonalnym rozwiązaniem byłoby umożliwienie referendarzom ubieganie się o powołanie na sędziego z pominięciem aplikacji pod warunkiem:

- ograniczenia tej możliwości do szczebla sędziego rejonowego;
- dodatkowej weryfikacji umiejętności niezbędnych do orzekania poprzez zdanie egzaminu adwokackiego, radcowskiego lub notarialnego (jak to proponuje autor petycji); względnie można rozważyć także dodatkową możliwość weryfikacji poprzez zdanie egzaminu sędziowskiego (co w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe bez ukończenia aplikacji sędziowskiej);
- posiadania odpowiedniego doświadczenia w wykonywaniu zawodu referendarza, które jednak powinno być dłuższe niż 3 lata wymagane w przypadku adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Jak bowiem wspomniano powyżej, o ile zdanie egzaminu adwokackiego, radcowskiego lub notarialnego daje referendarzom porównywalną wiedzę teoretyczną, to nie dysponują oni równoważnym doświadczeniem zawodowym, co wynika z węższego zakresu obowiązków.

Źródło:

- Informacja dot. petycji z 24 marca 2023 roku (P10-39/23), https://www.senat.gov.pl/prace/petycje/wykaz-tematow-petycji/petycja,783.html

- Stanowisko RPO z 21 sierpnia 2023 r., VII.711.8.2023.JRO.

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze