Dom wybudowany w trakcie małżeństwa na gruncie żony nie należy do męża

• Redakcja
• 2022-05-04 15:52
• Komentarze (0)

Powiedzenie …co moje, to twoje” nie sprawdza się w małżeństwie. Choć zasadą jest, że przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego objęte są wspólnością, to niekiedy okazuje się, że to, co małżonkowie uważali za wspólne, w rzeczywistości takim nie jest.

Majątek wspólny małżonków

Wraz z zawarciem małżeństwa powstaje ustrój wspólności majątkowej. Co istotne, powstaje  on z mocy prawa, a więc małżonkowie nie muszą składać żadnych dodatkowych oświadczeń. Wspólność tę charakteryzuje powstanie majątku wspólnego, do którego wchodzą wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w trakcie jej trwania.

Uwaga! Majątek wspólny małżonków obejmuje zarówno przedmioty nabyte przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy ustanawia więc zasadę, że wszystko co zostało nabyte w trakcie trwania wspólności, stanowi majątek wspólny małżonków. W szczególności, do majątku wspólnego należą:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Czym jest majątek osobisty małżonka?

Majątek wspólny małżonków , będący majątkową afirmacją podstawowych wartości małżeństwa, nie jest jednak jedyną masą majątkową istniejącą w ramach wspólności ustawowej.  Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprost wskazuje również na majątek osobisty małżonka.  

Pamiętaj! Majątek osobisty małżonka obejmuje przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową.

Majątek osobisty małżonka, zgodnie z ustawą,  obejmuje:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
 

Zasady prawa własności z pierwszeństwem przed wspólnością małżeńską

Nie zawsze jednak to, co zostało nabyte w trakcie trwania małżeńskiej wspólności, należeć będzie do obojga małżonków. Przykładem może być dom, wzniesiony przez oboje małżonków w trakcie trwania małżeństwa, lecz na gruncie należącym  do jednego z nich. W myśl zasad prawa własności, to do kogo grunt należy, ma znaczenie przy ocenie, kto jest właścicielem wzniesionego na nim budynku. Zgodnie z art. 48 Kodeksu cywilnego, budynki trwale związane z gruntem stanowią jego część składową. Oznacza to, że  niezależnie od tego, z jakiego majątku pochodziły nakłady na budowę domu, dom ten stanowi składnik majątku osobistego małżonka, będącego właścicielem gruntu. W takiej sytuacji jednak, zastosowanie znajdą przepisy o zwrocie nakładów i wydatków.

Roszczenie małżonka o zwrot nakładów i wydatków

Zgodnie z art. 45 § 1 k.r.o., każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Jak wygląda to w praktyce? W sytuacji, gdy małżonkowie w trakcie trwania wspólności ustawowej wspólnie zbudowali dom na gruncie jednego z nich, wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonka w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili rozliczenia majątku wspólnego lub rozliczenia nakładów (zob. szerzej. N. Szok, R. Terlecki, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Praktyka, orzecznictwo, kazusy, Warszawa 2020, s. 73 – 74). Tymczasem zasadą wynikającą z art. 43 § 1 k.r.o. jest, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.  Zatem, jeżeli dom wybudowano z nakładów pochodzących z majątku wspólnego, drugiemu małżonkowi może przysługiwać nawet połowa wartości rynkowej nieruchomości. Warto też pamiętać, że że przez pojęcie nakładów z majątku wspólnego należy rozumieć nie tylko użycie składników tego majątku na rzecz majątku osobistego, ale również wartość osobistych świadczeń małżonków (zob. N. Szok, R. Terlecki, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Praktyka, orzecznictwo, kazusy, Warszawa 2020, s. 74).

Podstawa prawna:
-art. 31, art. 33, art. 45 ustawy z dnia  25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj.Dz.U.  2020, poz. 1359 ze zm.).

Stan prawny: 4.5.2022 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.