Dozwolona samopomoc przy naruszeniu posiadania

Źródło grafiki: https://pixabay.com

Redakcja
2023-07-21 11:10
Komentarze (0)

Podejmowanie działań mających na celu przywrócenie posiadania jest wyjątkiem od ogólnego zakazu samopomocy. Czym innym jest samopomoc w przypadku przywrócenia posiadania rzeczy ruchomych, a czym innym samopomoc w przypadku przywrócenia posiadania nieruchomości.

Samopomoc a obrona konieczna

Samopomoc normuje art. 343 k.c.

Art. 343 § 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.

Warto dostrzec różnicę pomiędzy obroną konieczną, o której mowa w powyżej przytoczonym przepisie, a samopomocą. Obrona konieczna wchodzi do zakresu pojęciowego samopomocy sensu largo i stanowi narzędzie służące odparciu naruszenia posiadania. Obronę konieczną stosuje się w czasie rzeczywistym – wtedy, gdy dochodzi do naruszenia posiadania. Natomiast samopomoc sensu stricto jest działaniem następczym, mającym na celu przywrócenie posiadania.

Należy dodać, że w polskim systemie prawnym samopomoc jest wyjątkiem od zasady, w świetle której przywrócenie stanu zgodnego z prawem należy do zakresu kompetencji właściwych organów państwowych.

Ważne
Działanie w ramach dozwolonej samopomocy jest działaniem w granicach prawa, a zatem nie może w wyniku takiego działania powstać odpowiedzialność odszkodowawcza na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych (wyr. SA w Lublinie z 14.6.2016 r., I ACa 64/16, https://orzeczenia.lublin.sa.gov.pl).
Warunkiem zgodności z prawem jest tu jednak podjęcie działań mieszczących się w granicach wyznaczonych przez prawo.

Przesłanki zastosowania samopomocy przy naruszeniu posiadania rzeczy ruchomej

Przy ocenie dopuszczalności działania osoby, która przywraca naruszone posiadanie rzeczy ruchomej, istotne znaczenie ma czas podjęcia działania oraz środki użyte w celu przywrócenia posiadania. Działania mające na celu przywrócenie posiadania podjąć można „natychmiast po samowolnym pozbawieniu posiadania” oraz wtedy, gdy występuje niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody. Ponadto zastosować można tylko „niezbędną samopomoc”, co wymaga rozważenia, czy zastosowany środek służący przywróceniu posiadania jest rzeczywiście współmierny.

Jeżeli więc, przykładowo, dokonano kradzieży, ten, kto posiadał rzecz zgodnie z prawem może ją odebrać sprawcy używając przy tym przemocy – o ile jest to konieczne i tylko w niezbędnym zakresie. Działania te powinny zostać podjęte „natychmiast”.

Przesłanki zastosowania samopomocy przy naruszeniu posiadania nieruchomości

Naruszenie posiadania nieruchomości przebiega w praktyce inaczej niż naruszenie posiadania rzeczy ruchomej, toteż regulacja służąca przywróceniu posiadania jest nieco inna.

Zgodnie z art. 343 § 1 zdanie pierwsze k.c., posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni. Nie wolno mu jednak, w odróżnieniu od przypadku rzeczy ruchomej, stosować przy tym przemocy względem osób.

W przypadkach dotyczących nieruchomości dla zastosowania samopomocy podkreśla się element niezwłoczności działań właściciela podejmowanych wobec naruszającego posiadanie (wyr. WSA w Łodzi z 24.8.2011 r., II SA/Łd 825/11, https://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Wymaga podkreślenia, że w odniesieniu do nieruchomości działania podejmowane w ramach samopomocy powinny być podejmowane „niezwłocznie”. Nie należy stawiać znaku równości pomiędzy działaniem „niezwłocznym” oraz działaniem „natychmiastowym”, które jest warunkiem dopuszczalności samopomocy w przypadku przywrócenia posiadania rzeczy ruchomej.

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze