Hałas ciężarówek, światła reflektorów, smród odchodów i spalin - oto niektóre przykłady niedopuszczalnych immisji pośrednich, o które procesują się Polacy.
Bezwzględny charakter prawa własności nie oznacza, że właścicielowi wolno korzystać z nieruchomości w sposób całkowicie nieograniczony. Z art. 140 k.c. wynika, że właściciel może korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, jak też w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego.
Właśnie ze względu na potrzebę poszanowania zasad współżycia społecznego właściciel powinien przede wszystkim brać pod uwagę interes sąsiadów i tak korzystać z nieruchomości, aby nie powodowało to negatywnych skutków po stronie nieruchomości sąsiednich.
O immisjach stanowi art. 144 k.c., który jest przepisem należącym do tzw. prawa sąsiedzkiego. Ustawodawca nie używa przy tym terminu „immisja”, który wywodzi się z prawa rzymskiego. Termin ten jest spotykany przede wszystkim we współczesnej doktrynie i orzecznictwie sądowym.
Zgodnie z art. 144 k.c. właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.
Właściciel, którego prawa zostały naruszone na skutek immisji, może skorzystać z roszczenia negatoryjnego (art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 144 k.c.), a tym samym żądać, aby właściciel nieruchomości wyjściowej zaniechał immisji i przywrócił stan zgodny z prawem.
Przykład
Realizacja uprawnień właściciela nieruchomości sąsiedniej następuje poprzez nakazanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Na przykład w sprawie, w której immisja polega na nadmiernym zacienieniu nieruchomości sąsiedniej przez niekontrolowany rozrost drzew, sąd może nakazać pozwanemu, aby ten przeprowadzał zabiegi pielęgnacyjne w postaci formowania ich koron.
Liczba stanowisk prezentowanych w doktrynie na temat charakteru immisji jest znaczna. Tradycyjny podział uwzględnia dwa podstawowe rodzaje immisji. Są to immisje bezpośrednie oraz immisje pośrednie.
Immisja bezpośrednia jest intencjonalną ingerencją w cudzą własność. Może polegać ona np. na skierowaniu na sąsiedni grunt wód opadowych albo umieszczaniu na tym gruncie nieczystości (np. wypompowanie zawartości zbiornika przydomowej oczyszczalni ścieków na grunt sąsiada). Immisje bezpośrednie są bezwzględnie zakazane przez prawo między innymi dlatego, że są intencjonalne – sprawca świadomie kieruje określoną substancję na grunt sąsiedni.
Immisje pośrednie natomiast powodują zachowania, które nie są intencjonalne. Chodzi tu jednak o przypadki, w których ingerencja w grunt sąsiedni wykracza ponad przeciętną miarę. Przykładowo, dozwolone jest cotygodniowe koszenie trawnika, a hałas emitowany przez silnik kosiarki nie stanowi ponadprzeciętnej ingerencji w prawa sąsiada. Inaczej należy ocenić sytuację, w której koszenie odbywa się codziennie, uniemożliwiając sąsiadowi spokojne przebywanie w ogrodzie właśnie z powodu hałasu.
Do przykładów immisji pośrednich należy uniemożliwienie lub utrudnienie odbioru programu telewizyjnego na skutek wzniesienia budynków (uchw. SN z 21.3.1984 r., III CZP 4/84, Legalis). Podobnie ocenia się ponadprzeciętne tamowanie przenikania światła czy powietrza na nieruchomość sąsiednią (wyr. SN z 17.12.2008 r., I CSK 191/08, Legalis). Natomiast zasadniczo nie stanowi immisji umieszczanie okien od strony nieruchomości sąsiedniej (orz. SN z 4.7.1952 r., C 1195/52, Legalis).
Poniżej przedstawiamy jeszcze inne przykłady immisji na podstawie poglądów zaprezentowanych w judykatach sądów powszechnych.
W dniu 3 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie ustalił w oparciu o zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, iż pozwana w swym lokalu trzymała koty, powodując immisje zapachowe do lokalu powodów. Mieszkanie powódki było lokalem, który nie powstał z myślą o trzymaniu w nim znacznej liczby kotów, stąd odchody tych zwierząt, które wydzielały przykry zapach, powodowały dyskomfort dla właścicieli nieruchomości sąsiednich. Pozwana oponowała powództwu, zarzucając że nie jest hodowcą i że w związku z tym nie może prowadzić hodowli kotów, jednakże zarzut tego rodzaju sąd uznał za nieistotny, gdyż istota sprawy nie dotyczyła zagadnień terminologicznych, a samego faktu trzymania zwierząt w mieszkaniu (por. wyr. SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 3 czerwca 2013 r., II C 1494/12, https://orzeczenia.ms.gov.pl).
Sprawa dotyczyła immisji (polegających na hałasie oraz emisji spalin) związanych z parkowaniem oraz naprawą samochodów na nieruchomości sąsiedniej (pozwany prowadził warsztat samochodowy). Samochody były parkowane w dużej liczbie bardzo blisko granicy działki powoda. Naprawy pojazdów łączyły się z koniecznością uruchamiania ich silników przy ogrodzeniu powoda.
W dniu 23 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu orzekł, że przy skali działalności pozwanego, polegającej na naprawach pojazdów i niekwestionowanych ustaleniach, że na nieruchomości pozwanego parkowało zazwyczaj ok. 30 pojazdów, za zgodne z zasadami doświadczenia życiowego należało uznać twierdzenia powoda o uciążliwości parkowania pojazdów i czynności naprawczych ponad miarę. Sąd stwierdził, że sytuacja, w której na nieruchomości sąsiedniej parkuje łącznie ok. 30 pojazdów, które w ramach działalności warsztatu są uruchamiane, przestawiane, sprawdzane, diagnozowane oraz kontrolowane, musi wiązać się ze znacznym negatywnym oddziaływaniem na nieruchomość powoda, związanym z immisjami w postaci hałasu i spalin oraz musi zaburzać ład przestrzenny wprowadzając dysharmonię w estetyce (por. wyr. SO w Poznaniu z dnia 23 stycznia 2020 r., XV Ca 1392/19, https://orzeczenia.ms.gov.pl).
Sprawa dotyczyła m.in. emitowania hałasu przez pojazdy oraz urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i wentylacyjne. Z nieruchomości użytkowanej przez pozwaną emitowano na nieruchomość powodów zarówno immisje świetlne, jak i dźwiękowe (hałas) ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno–gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz stosunków miejscowych, przekraczające dopuszczalne wartości określone w obowiązujących normach oraz utrudniające i ograniczające powodom codzienne korzystanie z ich nieruchomości.
W dniu 20 kwietnia 2018 r. Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie orzekł, że hałasy, jak i oświetlenie, stanowią dla powodów znaczne uciążliwości, ograniczające i utrudniające korzystanie w normalny sposób z ich nieruchomości, zarówno z pomieszczeń mieszkalnych, jak i otoczenia budynku mieszkalnego.
Sąd podkreślił, że okoliczność prowadzenia przez pozwaną działalności gospodarczej w oparciu o decyzje administracyjne i zezwolenia oraz w sposób odpowiadający zakresowi wynikającemu z tych decyzji nie może wyłączać automatycznie możliwości dokonania ustaleń, czy sposób korzystania z nieruchomości nie zakłóca korzystania z nieruchomości sąsiednich ,,ponad przeciętną miarę” wynikającą z art. 144 k.c. (por. wyr. SR w Wąbrzeźnie z dnia 20 kwietnia 2018 r., I C 84/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl).
Sprawa dotyczyła hałasu będącego skutkiem pracy silnika ciągnika siodłowego oraz nacisku dużej masy zestawu na podłoże. Nieruchomość, z której pochodziły immisje, była wykorzystywana na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd podkreślił, że samo używanie hałaśliwych urządzeń na nieruchomości, korzystanie z silników czy zachowywanie się w sposób hałaśliwy nie zasługują jeszcze na ochronę gwarantowaną przez prawo cywilne, choć bez wątpienia są immisjami. Czymś naturalnym jest, że codzienne funkcjonowanie człowieka generuje hałas słyszany przez inne osoby. Dlatego też w sprawie należało ocenić, jak daleko idące (jak uciążliwe) były immisje pochodzące z nieruchomości pozwanego. Sąd doszedł do przekonania, że immisje generowane przez nieruchomość strony pozwanej przekraczały przeciętną miarę. Nieruchomość pozwanego znajdowała się w spokojnej, niewielkiej wsi o charakterze głównie rolniczym (por. wyr. SO w Sieradzu z dnia 12 grudnia 2022 r., I C 107/20, https//orzeczenia.ms.gov.pl).
W dniu 27 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Łodzi nakazał pozwanemu, aby ten przywrócił stan zgodny z prawem poprzez przeprowadzanie zabiegów pielęgnacyjnych drzew - po raz pierwszy w terminie do końca roku kalendarzowego, w którym uprawomocni się orzeczenie w sprawie i nie rzadziej niż jeden raz w każdym kolejnym roku kalendarzowym - na całym terenie i drzewostanie znajdującym się na jego działce, a polegających na formowaniu koron drzew i zmniejszeniu masy i wysokości drzew o 20%, usuwaniu gałęzi suchych, sprzątaniu podszytu (podłoża) z odpadów organicznych.
Sąd uznał, że immisje z nieruchomości pozwanego, spowodowane rozrostem roślinności, przekraczają przeciętną miarę. Nie sposób przyjąć, aby stosunki miejscowe lub społeczno-gospodarcze usprawiedliwiały brak po stronie pozwanego jakichkolwiek działań pielęgnacyjnych co do roślinności znajdującej na jego nieruchomości, co w efekcie prowadzi do jej zupełnie niekontrolowanego wzrostu i rozrostu, a w konsekwencji do nadmiernej uciążliwości dla nieruchomości powoda (por. wyr. SO w Łodzi z dnia 27 kwietnia 2022 r., III Ca 1786/21, https://orzeczenia.ms.gov.pl).
W sprawie powódka była właścicielką lokalu mieszkalnego, stanowiącego odrębną własność. Lokal poprzez ścianę sypialni sąsiadował bezpośrednio z lokalem mieszkalnym pozwanych. Do ściany wspólnej dla obu lokali przymocowane były schody o drewnianej konstrukcji, znajdujące się w lokalu należącym do pozwanych, a prowadzące do pomieszczeń gospodarczych strychu.
Schody przymocowane były do ściany nośnej, w efekcie ich użytkowania powodowały uciążliwy hałas w lokalu powódki, który utrudniał normalne funkcjonowanie, zwłaszcza w porze nocnej. Permanentny hałas skutkował bólami głowy powódki, kłopotami ze snem, rozdrażnieniem, brakiem skupienia i zmęczeniem.
W ocenie Sądu postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, iż z lokalu pozwanych są trwale emitowane na lokal powódki immisje dźwiękowe w postaci hałasu, i to ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno–gospodarczego przeznaczenia lokalu oraz stosunków miejscowych, przekraczające dopuszczalne wartości określone w obowiązujących normach, utrudniające i ograniczające powódce codzienne korzystanie z ich nieruchomości. Biegły sądowy z zakresu akustyki wskazał w swej opinii, że sporne schody nie spełniały wymagania normowego pod względem poziomu uderzeniowego. Poziom uderzeniowy był bowiem 8dB wyższy od dopuszczalnego. Biegły sądowy wyjaśnił, że przekroczenia (różnice) rzędu 1 dB traktuje się jako bardzo małe, w zakresie 1-3 dB jako małe, 3-5 dB jako średnie, 5-10 jako duże, natomiast większe od 10 jako bardzo duże. W sprawie zatem wystąpiło duże przekroczenie. Hałas ów, jak wskazał Sąd, mógł być uciążliwy dla powódki, zakłócać sen i odpoczynek (por. wyr. SR w Giżycku z dnia 23 grudnia 2019 r., I C 496/17, https://orzeczenia.ms.gov.pl).
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
Trwanie "martwego" małżeństwa jest społecznie niepożądane
2024-06-05 17:09
Przywrócenie terminu w postępowaniu administracyjnym
2023-03-01 13:10
SN: Skarga nadzwyczajna wymaga ostrożności
2024-05-08 16:48
Sąd oddala skargę Banku Millenium S.A.
2022-07-26 08:00
TK orzekł w sprawie zwrotu kosztów wynagrodzenia obrońcy
2023-10-05 12:00
