Inicjatywa usunięcia instytucji sprzeciwu prokuratora z KPK trafiła do Sejmu

Redakcja
2024-02-13 09:00
Komentarze (0)

Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła do Sejmu RP z petycją oraz projektem ustawy zmieniającej KPK. Jej celem jest wyeliminowanie z procedury karnej instytucji "sprzeciwu prokuratora” przy tzw. aresztach warunkowych i przy wydaniu listu żelaznego.

Głos prokuratora ważniejszy od postanowienia sądu

Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, w procesie karnym pojawił się przepis art. 257 § 3 KPK, wprowadzający nieznaną dotychczas współczesnemu procesowi karnemu instytucję "sprzeciwu prokuratora". Zgodnie z art. 257 KPK, tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy (§ 1). Stosując tymczasowe aresztowanie, sąd może zastrzec, że środek ten ulegnie zmianie pod warunkiem złożenia, nie później niż w wyznaczonym terminie, określonego poręczenia majątkowego; na uzasadniony wniosek oskarżonego lub jego obrońcy, złożony najpóźniej w ostatnim dniu wyznaczonego terminu, sąd może przedłużyć termin złożenia poręczenia (§ 2.). Na skutek nowelizacji, w § 3 pojawiło się rozwiązanie mówiące, że jeżeli prokurator oświadczy, najpóźniej na posiedzeniu po ogłoszeniu postanowienia wydanego na podstawie § 2, że sprzeciwia się zmianie środka zapobiegawczego, postanowienie to, w zakresie dotyczącym zmiany tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe, staje się wykonalne z dniem uprawomocnienia. W praktyce więc sprzeciw generuje sytuację, w której wykonaniu podlega nadal tymczasowe aresztowanie, nawet w przypadku faktycznego złożenia poręczenia majątkowego, co powoduje niemożność zwolnienia oskarżonego z aresztu bezpośrednio po złożeniu poręczenia. Zwolnienie to staje się możliwe dopiero po uzyskaniu przez postanowienie sądu przymiotu prawomocności.

Kolejna zmiana ustawy procesowej dokonała się na mocy ustawy z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 22 czerwca 2021 r. Objęła ona regulacje dotyczące wydawania listu żelaznego. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 281 § 2 KPK "w postępowaniu przygotowawczym list żelazny może być wydany na wniosek prokuratora albo przy braku jego sprzeciwu.

"Sprzeciw prokuratora" z zarzutami nie tylko doktryny

Warto zaznaczyć, że "sprzeciw prokuratora" wzbudza uzasadnione watpliwości prawne natury konstytucyjnej oraz w kontekście realizacji norm prawa międzynarodowego. Jak słusznie wskazuje NRA, omawiane rozwiązania w sposób oczywisty naruszają prawo do rzetelnego procesu, które ma wymiar konstytucyjny (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz konwencyjny (art. 6 ust. 1-3 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności), zaś przyznanie powyższych uprawnień prokuratorowi w konsekwencji nie buduje autorytetu wymiaru sprawiedliwości, lecz kształtuje zewnętrzne przekonanie o niesprawiedliwości proceduralnej.

W doktrynie także nie brak stanowisk krytykujących wprowadzone rozwiązania. Oceniając skutki nowelizacji art. 257 KPK podnosi się, że ogranicza w sposób bardzo istotny samodzielność jurysdykcyjną sądu, osłabia jego pozycję na rzecz prokuratora, powoduje utrzymanie w mocy tymczasowego aresztowania pomimo istnienia przesłanek do zmiany tego środka na poręczenie majątkowe, przez co podważa istotę instytucji warunkowego tymczasowego aresztowania, a także poprzez przyznanie nadzwyczajnego uprawnienia tylko jednej ze stron godzi w zasadę równości. W konsekwencji ocenia się je jako naruszające konstytucyjną zasadę proporcjonalności i dyrektywę minimalizacji środków zapobiegawczych (K. Dudka [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2023, s. 502; J. Zagrodnik, Ł. Chmielniak, M. Klonowski, A. Rychlewska-–Hotel [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz praktyczny do nowelizacji 2019, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2020, s. 96). Naczelna Rada Adwokacka wskazuje przy tym, że złożenie przez prokuratora sprzeciwu, tak w przypadku wskazanym w art. 257 § 3 KPK, jak również w przypadku wskazanym w art. 281 § 2 KPK, nie wymaga uzasadnienia oraz nie podlega kontroli sądu, co nie tylko narusza pozycję sądu jako gospodarza postępowania incydentalnego (dominus litis) i uzależnia go od jednej ze stron, ale także pozwala na pełną arbitralność działań prokuratora, ponieważ przepisy nie regulują przesłanek złożenia przez prokuratora sprzeciwu.

Sprzeciw prokuratora przejdzie do historii?

Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła do Sejmu RP z petycją w sprawie zmiany w KPK polegającej na wyeliminowaniu z procedury karnej instytucji „sprzeciwu prokuratora” przy tzw. aresztach warunkowych i przy wydaniu listu żelaznego, a uchwałę w tej sprawie przyjęło Prezydium NRA podczas posiedzenia w dniu 8 lutego br. Zdaniem Adwokatury, obowiązujące przepisy nie tylko naruszają prawo do rzetelnego procesu sądowego, ale również sprowadzają sąd do roli podmiotu podporządkowanego decyzji prokuratora oraz naruszają zasadę równości broni, w szczególności osłabiając pozycję obywateli w sprawach karnych, czyniąc prokuratora podmiotem uprzywilejowany. Dlatego NRA postuluje zmianę ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego poprzez:

1) uchylenie art. 257 § 3;
2) nadanie w art. 281 § 3 brzmienia:

„W postępowaniu przygotowawczym list żelazny może być wydany także na wniosek prokuratora”.

W opinii Naczelnej Rady Adwokackiej, sprzeciw prokuratora jest przejawem oczywistej i nieuzasadnionej ingerencji w orzeczenie wydane przez sąd, a nadto jest środkiem nieproporcjonalnym do osiągnięcia zamierzonego celu, dlatego też nie do pogodzenia z rzetelnym procesem karnym jest sytuacja, w której orzeczenie wydane przez niezawisły i niezależny sąd podlega de facto następczej i uznaniowej decyzji prokuratora, odpowiednio co do jego wykonalności lub możliwości wydania.

Petycja została wniesiona do Sejmu RP. Naczelna Rada Adwokacka przedłożyła także projekt ustawy wraz z uzasadnieniem w przedmiocie objętym petycją.

Źródło:

- Petycja NRA w sprawie zmiany ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego wraz z załącznikiem do petycji Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie zmiany ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, https://www.adwokatura.pl

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze