Istota przestępczości zawodowej

Redakcja
2024-05-25 00:01
Komentarze (0)

Sytuacja przestępców-zawodowców istotnie różni się od "zwykłych" sprawców przestępstw. Różnica sprowadza się do surowszej kary. Co jednak sprawia, że dane zachowanie uznać należy za przestępstwo popełnione zawodowo? Wyjaśniamy.

Karanie przestępców zawodowych

Sedno rozważań na temat przestępczości zawodowej oscyluje wokół tego, w jaki sposób następuje ukaranie sprawcy. Problematykę normuje szczególnie art. 65 k.k.

Art. 65 § 1. Przepisy dotyczące wymiaru kary, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2, stosuje się także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
§ 2. Do sprawcy przestępstwa z art. 258 mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące sprawcy określonego w art. 64 § 2, z wyjątkiem przewidzianego w tym przepisie zaostrzenia kary.

Powyższy przepis zawiera normatywny nakaz stosowania surowszych reguł wymiaru kary wobec sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu. Zasady te, przewidziane dla multirecydywistów, określa prawodawca w art. 64 § 2 k.k. Głównym elementem zaostrzającym jest tu konieczność wymierzenia przez sąd kary pozbawienia wolności przewidzianej za przypisane przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Pojęcie przestępcy zawodowego

W tym miejscu warto zastanowić się nad pojęciem przestępcy zawodowego. Termin ten nie funkcjonuje w prawie karnym. Został on w swoisty sposób wypracowany przez środowisko prawnicze, gdzie porównuje się działalność przestępczą sprawcy do działalności gospodarczej. Następuje to ze względu na stopień zorganizowania działalności kryminalnej sprawcy, planowanie czynów zabronionych, ich powtarzalność następująca wedle opracowanego schematu działania, przy czym powtarzalność należy oceniać ad casum – także krótkotrwałe zachowania sprawcy mogą wpisywać się w zakres przestępczości zawodowej.

Istotne znaczenie przypisuje się nastawieniu zachowania sprawcy na zysk. Ten element jest istotny, gdyż przestępca zawodowy to taki przestępca, który z przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, co wynika explicite z art. 65 § 1 k.k. Przyjmuje się w orzecznictwie, że nie jest tu istotna wysokość dochodu uzyskiwanego przez sprawcę (zob. wyr. SA we Wrocławiu z 1.3.2023 r., II AKa 282/21, https://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl oraz podaną tam literaturę i orzecznictwo). Nie ma znaczenia także to, czy sprawca ma inne źródło dochodu. Wydaje się jednak, że w przypadku braku osiągnięcia żadnego dochodu z działalności przestępczej nie można mówić o wystąpieniu omawianej cechy przestępczości zawodowej.

Przestępca zawodowy to zatem osoba, która dokładnie zna mechanizm popełnienia określonego czynu zabronionego, który to czyn zabroniony ma dla tej osoby wymiar dochodowy i z tego powodu jest to czyn, który osoba ta wielokrotnie powtarza wykorzystując sprawdzone mechanizmy przestępcze. Jest to proceder, który zdradza pewne cechy działalności profesjonalnej. Ów profesjonalizm przestępcy należy analizować w odniesieniu do indywidualnego stanu faktycznego. Oznacza to, że nie jest możliwe aprioryczne określenie cech przestępczości zawodowej znajdujących zastosowanie w każdym przypadku, gdyż o tym decyduje sposób działania indywidualnie oznaczonego sprawcy.

Ustalając, czy konkretny przypadek można zaliczyć do klasy przestępstw popełnianych zawodowo, konieczne jest zbadanie wszystkich okoliczności popełnienia czynu zabronionego, zarówno tych dotyczących osoby sprawcy, jak i okoliczności towarzyszących czynowi zabronionemu, niezależnych od sprawcy. Znaczenie koronne przypisuje się zamiarowi sprawcy. Tu daje o sobie znać unormowanie art. 1 k.k., które właśnie zamiar czyni jednym z najistotniejszych elementów składowych przestępstwa. Nie bez znaczenia mają jednak także inne kwestie, jak choćby długość okresu popełniania przestępstw, liczba przestępstw składających się na cały proceder czy motyw działania. Inaczej bowiem prawodawca traktuje sprawców działających z premedytacją, a inaczej sprawców popełniających przestępstwo z nędzy.

Przykłady przestępczości zawodowej

Do przykładów przestępstwa popełnianego zawodowo należą przypadki nastawionego na uzyskanie korzyści finansowej fałszowania faktur VAT. Należy zauważyć, że proceder taki łączy się z czynnością sporządzania na postawie sfałszowanych dokumentów deklaracji podatkowych oraz uzyskiwania w ten sposób należności pieniężnych pochodzących ze zwrotu podatku VAT. Przedmiotem ochrony w przypadku przestępstwa fałszowania faktur jest stan finansów publicznych. Strona przedmiotowa może polegać tu np. na wytwarzaniu dokumentów potwierdzających sprzedaż fikcyjnych towarów. Na postawie regularnie wystawianych faktur, które stwierdzają zdarzenia fikcyjne, sprawca sporządza deklarację pozwalającą uzyskiwać należności pieniężne pochodzące ze zwrotu podatku VAT – podatku, który nigdy nie został odprowadzony do budżetu państwa (w tym zakresie por. np. wyr. SA w Katowicach z 26.1.2023 r., II AKa 287/22, https://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl).

W orzecznictwie sądowym nie brakuje egzemplifikacji zachowań o znamionach przestępczości zawodowej. Kolejnym przykładem stworzenia stałego źródła dochodu związanego z działalnością przestępczą jest wyłudzanie pożyczek w oparciu o cudze dane osobowe (zob. wyr. SA w Katowicach z 22.4.2022 r., II AKa 404/21, https://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl. Analizowany przez Sąd przypadek polegał na popełnianiu przestępstw przy użyciu podrobionych dokumentów, przy wykorzystaniu danych osób bliskich sprawcy, znajomych, czy też danych osobowych uzyskanych w miejscu zatrudnienia, przy czym proceder trwał przez kilka lat).

_____________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie