Komisja Wenecka wypowiedziała się na temat statusu sędziów

Redakcja
2024-10-16 18:00
Komentarze (0)

W dniu 14 października Komisja Wenecka i Dyrektoriat Generalny ds. Praw Człowieka Rady Europy wydały opinię nt. europejskich standardów regulujących status sędziego.

Komisja Wenecka wydała opinię ws. statusu neo- sędziów

Komisja Wenecka wydała opinię, będącą odpowiedzią na pismo Ministra Sprawiedliwości RP z dnia 10 lipca 2024 r. W piśmie tym Adam Bodnar zwrócił się bowiem do Komisji z wnioskiem o wydanie opinii w czterech wskazanych obszarach. Dotyczyły one takich zagadnień, jak:

    a) status sędziów powołanych przez wadliwie ukształtowaną KRS,
    b) prawo do drogi odwoławczej oraz do wzięcia udziału w nowych konkursach dla sędziów, których status podlega weryfikacji
    c) delegacja sędziów do sądów na poprzednio zajmowane stanowiska,
    d) ważność wyroków wydanych przez sędziów powołanych przez KRS po marcu 2018 r.

Obecnie toczą się bowiem prace nad regulacjami prawnymi dotyczącymi statusu sędziów powołanych w wadliwej procedurze. Zgodnie ze wstępnym projektem, sędziowie powołani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa nieprawidłowo ukształtowanej ustawą z 8.12.2017 r., dzielą się na trzy grupy. Pierwsza grupa, czyli sędziowie, którzy ukończyli Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury liczy około 1600 osób. Uznawani są za powołanych zgodnie z Konstytucją, zatem ich status nie będzie kwestionowany. Druga grupa - zgodnie z projektem - to osoby, które brały udział w budowaniu niedemokratycznego porządku prawnego (tzw. common design). Liczy ona około 500 osób i mają oni odpowiadać przed nowym organem dyscyplinarnym – Konsylium Dyscyplinarnym. Trzecia grupa to sędziowie, którzy awansowali w strukturze sądownictwa, nie uczestnicząc aktywnie w działaniach common design. Ma ona liczyć około 900 osób, które wprawdzie przyjęły awanse, ale nie angażowały się bezpośrednio w działania polityczne. Zgodnie z projektem, będą oni mogli uniknąć odpowiedzialności dyscyplinarnej, jeżeli dobrowolnie wrócą na wcześniejsze stanowiska.

Konieczna indywidualna ocena

Z wydanej opinii wynika, że nie jest możliwe automatyczne usuwanie czy degradowanie na podstawie ustawy sędziów powołanych po marcu 2018 r. Konieczna jest natomiast indywidualna ocena każdego z powołań dokonanych na wniosek wadliwie ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa, której to powinien dokonać podmiot niezależny od rządu i parlamentu. Wymaga tego zasada proporcjonalności. Komisja Wenecka przyznaje również, że wprawdzie osoby powołane na wniosek neo-KRS na urzędy sędziowskie w latach 2018-2024 są sędziami, a więc chronią ich konstytucyjne i europejskie gwarancje nieusuwalności, to ich powołania są jednak obciążone wadą prawną, co wymaga rozwiązań systemowych.

Komisja podkreśla, że decyzja o pozbawieniu statusu sędziowskiego lub o przeniesieniu na wcześniej zajmowane stanowisko powinna podlegać kontroli sądowej, czego wymaga art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Jednocześnie samo umożliwienie osobie zdegradowanej lub całkowicie pozbawionej statusu sędziowskiego wzięcia udziału w ponownym konkursie nie jest wystarczające w świetle obowiązujących standardów europejskich. Również delegacja sędziów może być przyjęta jako tymczasowe rozwiązanie, które ma określone ramy czasowe i bierze pod uwagę warunki finansowe oraz geograficzne danego sędziego.

W wydanej opinii wskazano także, że możliwe jest również utworzenie szczególnej procedury weryfikacji orzeczeń wydanych przez sędziów, która będzie przysługiwać stronie postępowania, jeżeli nie ma ona możliwości wzruszenia orzeczenia w drodze zwyczajnych środków zaskarżenia. Ponadto procedura ta powinna mieć przejściowy charakter i obowiązywać jedynie przez pewien okres, po upływie którego podważenie prawomocnych orzeczeń wydanych przez takich sędziów nie byłoby już możliwe. Należałoby także uzależnić dopuszczalność zaskarżenia orzeczenia od wykazania wpływu wadliwego składu orzekającego na treść rozstrzygnięcia oraz od wykazania, że powyższy argument o wpływie wadliwie składu na treść rozstrzygnięcia został wcześniej podniesiony w toku postępowania przed danym sądem.

Jaką funkcję pełni Komisja Wenecka?

Komisja Wenecka, a właściwie Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo jest organem doradczym Rady Europy, złożonym z niezależnych ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, sędziów sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, członków parlamentów narodowych oraz urzędników służby cywilnej.

Komisja powstała w 1990 r. w czasie transformacji ustrojowej państw Europy Środkowej i Wschodniej. W jej skład wchodzi zaś łącznie 59 państw. Są to wszystkie państwa członkowskie Rady Europy oraz Algieria, Brazylia, Chile, Izrael, Kazachstan, Republika Korei, Kirgistan, Maroko, Meksyk, Peru, Tunezja i USA. Ponadto wiele państw posiada status obserwatora, a OBWE oraz Komisja Europejska uczestniczą w sesjach plenarnych Komisji Weneckiej.

Nadrzędnym celem Komisji jest zapewnianie demokratycznego i sprawnego funkcjonowania instytucji demokratycznych oraz ochrona praw człowieka. Jej głównym zadaniem zaś stało się wydawanie opinii prawnych dotyczących projektów aktów prawnych przygotowanych przez poszczególne państwa bądź aktów prawnych mających już moc prawną. Dlatego też działalność Komisji Weneckiej koncentruje się przede wszystkim na udzielaniu pomocy technicznej indywidualnym państwom. Poprzez analize przepisów prawa krajowego, Komisja identyfikuje potencjalne niezgodności ze standardami europejskimi lub luki w prawie. Komisja Wenecka ocenia także teksty konstytucyjne i inne uregulowania o charakterze ustrojowym i systemowym (np. prawo wyborcze, prawo dotyczące mniejszości lub niezależności sądownictwa).Komisja działa przy tym w formule profesjonalnego dialogu, czego wyrazem są wizyty studyjne w państwach, których akty prawne są opiniowane celem lepszego zrozumienia realiów i wypracowania jak najbardziej obiektywnego spojrzenia.

Źródło:

Opinia Komisji Weneckiej z 14.10.2024 r., https://venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2024)029-e

Komunikat MS, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/komisja-wenecka-wydala-opinie-nt-zmian-dotyczacych-uregulowania-statusu-sedziow

Materiał informacyjny na spotkania z Członkami Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej), https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/wszystko-o-komisji-weneckiej

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie