Kredyt denominowany do franka szwajcarskiego - SN uwzględnił skargę nadzwyczajną

• Redakcja
• 2023-02-03 15:45
• Komentarze (0)

Wyrokiem z dnia 1 lutego 2023 roku SN uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego.

Stan faktyczny sprawy

W 2009 r. powodowie, jako konsumenci, zawarli z pozwanym bankiem umowę o kredyt denominowany do franka szwajcarskiego. Na mocy późniejszego porozumienia kredytobiorcy mogli dokonywać spłat rat kredytowych bezpośrednio w CHF i tak też były spłacane raty kredytu. Powodowie wystąpili do sądu z powództwem o ustalenie, że udzielony im na mocy umowy kredyt był kredytem złotówkowym, a w dalszej kolejności domagali się ewentualnie ustalenia nieważności umowy w całości oraz ewentualnie ustalenia nieważności jej poszczególnych postanowień tożsamych treściowo z klauzulami uznanymi za niedozwolone.

Sąd Okręgowy oddalił żądanie ustalenia, że kredyt miał od początku charakter złotówkowy i nie znalazł również podstaw do uznania zawartej umowy za nieważną na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c. Z kolei odnosząc się do żądania uznania za bezskuteczne wskazanych w pozwie klauzul umownych, Sąd Okręgowy uznał, że powodowie nie mają interesu prawnego co do ustalenia abuzywności postanowień umownych, pomimo tego, że uznał ich treść za tożsamą z postanowieniami wzorców umownych uznawanych już uprzednio za klauzule niedozwolone.

Wyrokiem z dnia 1 lutego 2023 r. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, uwzględniając skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego, ze względu na naruszenie art. 76 Konstytucji RP, w celu zapewnienia zgodności z art. 2 Konstytucji RP, uchylił w całości wyrok z 2015 r. wydany przez Sąd Okręgowy, przekazując mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Zasady ochrony konsumentów

Sąd Najwyższy wskazał, że Sąd Okręgowy, pomimo stwierdzenia obecności w umowie klauzuli tożsamej z klauzulami uznawanymi za abuzywne w orzecznictwie, nie dokonał, wbrew wymogom wynikającym z Dyrektywy 93/13, oceny abuzywności tej klauzuli i nie określił skutków prawnych wynikających ze stwierdzenia abuzywnego charakteru takiej klauzuli w umowie kredytu. Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd Okręgowy nie uwzględnił zatem zasady ochrony konsumentów, wyrażonej w art. 76 Konstytucji RP, podobnie jak nie wziął pod uwagę wynikającej z art. 9 Konstytucji RP konieczności respektowania zobowiązań międzynarodowych Rzeczpospolitej oraz wynikającej z art. 91 ust. 3 Konstytucji RP zasady pierwszeństwa prawa europejskiego przed ustawami krajowymi. 

Analizując zasady ochrony konsumentów, SN wskazał, że ochrona konsumenta nie oznacza protekcjonistycznego faworyzowania konsumenta przez władzę, lecz działania na rzecz zrekompensowania braku jego wiedzy i orientacji, wywołanych masowością produkcji i obrotu w ogólności. Nie chodzi więc o przywilej, lecz o zrównoważenie utraconych szans, powrót do idei spoczywającej u założeń swobody umów, o przywrócenie mu warunków oceny sytuacji rynkowej.

Omawiając zasady ochrony konsumentów warto też przypomnieć, że w kontekście umów kredytowych w orzecznictwie SN  wielokrotnie stwierdzano, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści, a przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385(1) § 1 k.c. (zob. też wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18).

Interes prawny

W uzasadnieniu wyroku SN zaznaczył też, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, żądanie ustalenia za niedozwolone i tym samym bezskuteczne, postanowień umowy, powinno być rozpoznane przez Sąd co do meritum, bez konieczności ustalania istnienia po stronie powodów istnienia w tym zakresie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c.

Sąd Najwyższy wskazał, że interes prawny - co do zasady - ma fundamentalne znaczenie dla oceny dopuszczalności udzielenia stronie ochrony w ramach postępowania cywilnego, jednakże wskazana zasada ogólna doznaje istotnego ograniczenia, jakim jest wzgląd na istnienie interesu publicznego. W uchwale składu siedmiu sędziów SN z 15 maja 2014 r., III CZP 88/13, której Sąd Najwyższy nadał moc zasady prawnej, zaznaczono, iż przesłanką dopuszczalności środka zaskarżenia w postępowaniu cywilnym jest interes prawny i pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen), i to także wtedy, gdy przepisy prawa wyraźnie tego warunku nie określają. Jednocześnie jednak SN zaznaczył, że interes publiczny uzasadniać może wyjątki od tej zasady.

Sąd Najwyższy w wydanym 1 lutego 2023 roku wyroku podkreslił, iż nie ma wątpliwości, że wzgląd na poszanowanie zasady ochrony konsumentów wyrażonej w art. 76 Konstytucji RP, podobnie jak konieczność respektowania zobowiązań międzynarodowych Rzeczpospolitej wynikająca z art. 9 Konstytucji RP  czy zasada pierwszeństwa prawa europejskiego przed krajowymi ustawami wynikająca z art. 91 ust. 3 Konstytucji RP, stanowiły wystarczającą podstawę do tego, by Sąd Okręgowy zastosował regulacje wynikające z wiążącego Rzeczpospolitą prawa europejskiego wypowiadając się w przedmiocie bezskuteczności niedozwolonych postanowień umownych, jeśli stwierdził ich obecność w umowie będącej podstawą stosunku prawnego, o którego treści sąd miał decydować. Odmowa Sądu Okręgowego zastosowania dyspozycji art. 385(1) k.p.c. uzasadniana argumentacją o rzekomym braku interesu prawnego po stronie powodów prowadziła do naruszenia szeregu wspomnianych wyżej unormowań konstytucyjnych.

Podsumowanie ustaleń SN

Podsumowując ustalenia wyroku z 1 lutego 2023 r. podkreślić należy, że SN wskazał, iż nie tylko nie istniały przeszkody do zbadania abuzywności postanowień umowy kredytu, ale w świetle przepisów Dyrektywy 93/13 Sąd Okręgowy był do tego zobowiązany. Zaniechawszy tego badania, Sąd Okręgowy naruszył zasady ochrony konsumentów wynikające z art. 76 Konstytucji RP nie zapewniając konsumentowi ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi w sposób, jaki wymagany jest w świetle Dyrektywy 93/13, a jednocześnie nie zapewnił ochrony zaufania, jakie konsument ma prawo w nim pokładać ,naruszając w ten sposób art. 2 Konstytucji RP.

Źródło:

wyrok SN z 1 lutego 2023 roku, (sygn. akt II NSNc 10/23), http://www.sn.pl/

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.