(Nie)Obowiązkowe konto w portalu sądowym do odbioru pism

Źródło grafiki: https://pixabay.com

Redakcja
2023-02-25 10:00
Komentarze (0)

Ustawa covidowa wprowadziła jednostronny obowiązek sądu posługiwania się portalem informacyjnym sądów powszechnych przy doręczaniu pism sądowych. Nie istnieje natomiast przepis, który wyraźnie nakładałby na pełnomocników procesowych obowiązek założenia konta w tym portalu - alarmuje RPO.

Portal Informacyjny sądów powszechnych

Portal Informacyjny jest narzędziem pozwalającym uprawnionemu lub upoważnionemu podmiotowi na dostęp do informacji o sprawie toczącej się z jego udziałem. Zarejestrowany w Portalu Informacyjnym użytkownik otrzymuje za jego pośrednictwem dostęp do danych o sprawie obejmujących m. in.:

- stan sprawy, tzn. na jakim etapie procedowania znajduje się teraz proces sądowy,
- czynności wykonane przez sąd wraz z określeniem osoby odpowiedzialnej za jej wykonanie oraz daty (np. przekazanie akt biegłemu celem wydania opinii),
- wyznaczone terminy posiedzeń,
- dokumenty w sprawie wygenerowane przez sąd w postaci elektronicznej (pisma wychodzące, wyroki, postanowienia, uzasadnienia, protokoły z rozpraw),
- dane dotyczące postępowania w niższej instancji o ile takie istnieją,
- protokół elektroniczny z możliwością odsłuchania.

Konto w portalu sądowym - obowiązkowe czy nie?

Kwestia doręczeń pism stała się przedmiotem interwencji RPO. Zwraca on uwagę, że nadal nie ustanowiono przepisu nakładającego obowiązek rejestracji i posiadania konta na portalu informacyjnym sądów powszechnych. Zgodnie z art. 15zzs9 ust. 2-4 ustawy covidowej z 2 marca 2020 r.:

2. w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w braku możliwości wykorzystania systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, sąd doręcza adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej pisma sądowe poprzez umieszczenie ich treści w systemie teleinformatycznym służącym udostępnianiu tych pism (portal informacyjny). Nie dotyczy to pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu.
3. datą doręczenia jest data zapoznania się przez odbiorcę z pismem umieszczonym w portalu informacyjnym. W przypadku braku zapoznania się pismo uznaje się za doręczone po upływie 14 dni od dnia umieszczenia pisma w portalu informacyjnym.
4. doręczenie pisma za pośrednictwem portalu informacyjnego wywołuje skutki procesowe określone w Kodeksie postępowania cywilnego właściwe dla doręczenia pisma sądowego.

Jak wskazuje RPO, istnieje zatem poważna wątpliwość, czy skutki procesowe przewidziane w art. 15zzs9 ust. 3-4 ustawy covidowej dotyczą jedynie pełnomocników posiadających aktywne konto w portalu informacyjnym, czy też wszystkich pełnomocników, niezależnie czy je mają.

Problem pełnomocników i stron

Interwencja RPO związana jest z konkretnym stanem faktycznym i wnioskiem, który wpłynął do jego Biura. 22 września 2022 r. starszy referendarz wydał bowiem nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wobec pozwanego, zobowiązując go do zapłaty na rzecz powódki kwoty 48 682,38 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami sprawy. Pozwany za pośrednictwem pełnomocnika złożył sprzeciw, jednak sąd wezwał do usunięcia braków formalnych sprzeciwu poprzez wskazanie adresu poczty elektronicznej pozwanego lub złożenie oświadczenia, że takiego adresu nie posiada, a także przedłożenie odpisu pełnomocnictwa. Wezwanie do uzupełnienia braków formalnych zostało jednak doręczone za pośrednictwem sądowego portalu informacyjnego, w którym pełnomocnik nie miał konta. W efekcie nie otrzymał on wezwania do uzupełnienia braków. Jednak 13 grudnia 2022 r. referendarz sądowy odrzucił sprzeciw z uwagi na nieuzupełnienie braków. Na to postanowienie została wniesiona skarga, zaś do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek o przystąpienie do tego postępowania.

In dubio pro libertate?

Zdaniem RPO, powyższy problem należy rozstrzygnąć na korzyść prawa dostępu do sądu i uznać, że skutki dotyczą jedynie pełnomocników posiadających aktywne konto w portalu. Odmienna wykładnia naruszałaby prawa do rzetelnego procesu sądowego oraz zasadę zaufania obywatela do państwa (art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności).

W piśmie procesowym, wniesionym do sądu rejonowego, RPO wskazuje na obowiązek przestrzegania standardów rzetelnego procesu oraz podkreśla, że zgodnie z orzecznictwem ETPCz nadmierny formalizm, wynikający z przyjętej przez sąd krajowy szczególnie rygorystycznej wykładni prawa procesowego, wykluczający merytoryczne rozpoznanie sprawy, może stanowić naruszenie prawa dostępu do sądu. Jedną z przesłanek branych pod uwagę przy ocenie zasadności formalizmu w konkretnej sprawie jest kwestia przewidywalności wymogu formalnego, od którego wykonania uzależnione jest merytoryczne rozpoznanie sprawy. Tymczasem w przypadku doręczeń elektronicznych pełnomocnicy i ich mocodawcy kierujący się literą prawa, z której nie wynika obowiązek posiadania konta w portalu informacyjnym, zostają pozbawieni dostępu do sądu na skutek praktyki przyjętej przez niektóre sądy.

Rzecznik wskazuje też, że praktyka sądów jest niejednolita. Część doręcza pisma elektronicznie niezależnie od tego, czy pełnomocnik ma konto w portalu informacyjnym, a część doręcza te pisma jedynie pełnomocnikom posiadającym takie konto (czego przykładem jest Sąd Okręgowy w Warszawie). Należy przy tym zauważyć, że z art. 31 ust. 2 zdanie 2 Konstytucji RP wynika, że nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Oznacza to, że obowiązki nakładane na jednostkę muszą wynikać z wyraźnego przepisu prawnego. Ograniczenie prawa do rzetelnego procesu sądowego w postaci uzależnienia dostępu do sądu od posiadania konta w portalu informacyjnym nie powinno być wywodzone w drodze pozajęzykowych metod wykładni.

W związku z powyższym RPO - mając na względzie ochronę konstytucyjnego prawa dostępu do sądu - wnosi o uchylenie postanowienia z 13 grudnia 2022 r. oraz prawidłowe doręczenie pełnomocnikowi pozwanego wezwania do uzupełnienia braków formalnych.

Źródło:

- Pismo procesowe Rzecznika Praw Obywatelskich z 7.2.2023 r. - Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, VII.510.13.2023.JRO

- Portal informacyjny sądów powszechnych, https://www.arch.ms.gov.pl/pl/sady-w-internecie/portal-informacyjny/

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.