Nowelizacja prawa rodzinnego: Wysłuchanie małoletniego

Redakcja
2023-07-29 16:37
Komentarze (0)

Nowelizacja przepisów o wysłuchaniu dziecka stanowi doniosłe zdarzenie w sferze prawa rodzinnego i procesowego. Realizacja dobra dziecka jest celem nadrzędnym.

Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Parlament pracuje nad ustawą o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, IX kadencja, druk nr 3309, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=3309 [dostęp: 14.7.2023 r.]). Projekt zawiera szereg doniosłych w dziedzinie prawa rodzinnego zmian, mających na celu wzmocnienie ochrony małoletnich przed krzywdzeniem, takich jak obowiązek dokonywania przez pracowników socjalnych oceny ryzyka zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka, obowiązek przyjęcia przez Radę Ministrów planów przeciwdziałania przemocy oraz przemocy seksualnej na szkodę małoletnich, czy obowiązek dokonywania analizy zdarzeń, w wyniku których małoletni poniósł śmierć.

Ta sama ustawa zmieniająca doprecyzowuje zasady wysłuchania małoletniego w postępowaniu sądowym.

Potrzeba nowelizacji

W odniesieniu do wysłuchania dziecka w postępowaniu sądowym projektodawca przypomina, że Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera regulacji determinujących jego przebieg. Przepisy art. 216[1] i 576 ustawy procesowej stanowią jedynie o tym, kiedy wysłuchuje się małoletniego i wskazują, że odbywa się ono poza salą rozpraw.

Według projektodawcy wymaga to pilnej zmiany, gdyż niezbędnym jest zapewnienie małoletniemu warunków wysłuchania minimalizujących stres wynikający z sytuacji rodzinnej.

Wysłuchanie małoletniego tylko za jego zgodą

Novum w omawianym zakresie jest wymóg uzyskania zgody dziecka na przeprowadzenie czynności procesowej wysłuchania. Projektodawca dopuszcza wysłuchanie małoletniego tylko wówczas, gdy wyrazi on na to zgodę. Rozwiązanie to należy ocenić pozytywnie, gdyż zmierza ono do podkreślenia podmiotowości małoletniego w postępowaniu cywilnym.

Omawianą kwestię normować będzie art. 216[1] k.p.c., gdzie expressis verbis zostanie wskazane, że - po pierwsze - jeżeli przed sądem dziecko odmawia udziału w wysłuchaniu, sąd odstępuje od tej czynności. Po drugie natomiast - wysłuchanie dziecka będzie mogło nastąpić „tylko raz w toku postępowania, chyba że dobro dziecka wymaga ponownego przeprowadzenia tej czynności lub potrzebę ponownego wysłuchania zgłasza dziecko”.

W ocenie projektodawcy należy unikać niepotrzebnego powtarzania czynności z udziałem małoletnich. Odstępstwo powinno być dopuszczalne tylko wyjątkowo, gdy jest to konieczne i zgodne z dobrem małoletniego.

Przebieg wysłuchania małoletniego

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, wysłuchanie małoletniego w postępowaniu cywilnym nie jest czynnością procesową zmierzającą do uzyskania materiału dowodowego w sprawie, lecz zmierzająca do ustalenia zdania (opinii) dziecka w sprawie, która go dotyczy. Z tego względu powinno mieć ono formę rozmowy przeprowadzonej w odpowiednich warunkach. Zdaniem projektodawcy w wysłuchaniu nie powinny uczestniczyć inne osoby poza sędzią, a w żadnym wypadku rodzice małoletniego lub osoby reprezentujące rodziców, gdyż ich obecność może wpływać na małoletniego krępująco, wiązać się z wewnętrznym przymusem zadowolenia osoby lub osób bliskich czy konfliktem lojalnościowym. Tylko w wyjątkowych przypadkach natomiast wskazany jest udział psychologa w wysłuchaniu. Taką okolicznością może być wiek dziecka poniżej 8 roku życia, specyficzne dysfunkcje rozwojowe, znaczące problemy w funkcjonowaniu emocjonalnym. Akceptując te argumenty, projektodawca postanowił, że w wysłuchaniu będzie brał udział jedynie sędzia, a o ile będzie to potrzebne także biegły psycholog.

Rozporządzenie będzie miało istotne znaczenie

Wysłuchanie powinno być także realizowane poza salą rozpraw. Wskazano w uzasadnieniu projektu, że miejsce powinno zapewniać dziecku poczucie bezpieczeństwa, swobodę wypowiedzi oraz sprzyjać koncentracji. Projektodawca dostrzega, że obecne przepisy nie regulują warunków pomieszczeń, w których odbywają się wysłuchania. Z psychologicznego punktu widzenia czynności z małoletnimi w postępowaniu cywilnym powinny być realizowane w trybie ochronnym. Dotyczą one niejednokrotnie kwestii emocjonalnie obciążających małoletniego, życiowo dla niego ważnych. Dbałość o dobro małoletnich uczestniczących w procedurach prawnych jest wartością nadrzędną. Kierując się tą argumentacja projektodawca zaproponował wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego delegacji ustawowej dla Ministra Sprawiedliwości do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu przygotowania i przeprowadzenia wysłuchania oraz warunków, jakim mają odpowiadać pomieszczenia przeznaczone do przeprowadzania takich wysłuchań, w tym ich wyposażenie techniczne.

Poniżej przytoczono projektowany przepis ustawy procesowej normujący powyższe kwestie.

„Art. 216[2] § 1. Wysłuchanie dziecka następuje na posiedzeniu niejawnym, które odbywa się w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach w siedzibie sądu lub poza jego siedzibą. Jeżeli dobro dziecka tego wymaga wysłuchanie dziecka może odbyć się w innym miejscu poza siedzibą sądu.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach w wysłuchaniu dziecka, oprócz sędziego, może brać udział wyłącznie biegły psycholog, jeżeli z uwagi na stan zdrowia, rozwój umysłowy lub wiek dziecka niezbędne jest zapewnienie mu pomocy psychologicznej podczas wysłuchania lub zachodzi konieczność udzielenia pomocy sędziemu w zakresie rozpoznania potrzeb dziecka podczas wysłuchania.
§ 3. Z przebiegu wysłuchania dziecka sporządza się notatkę urzędową. Przebiegu wysłuchania dziecka nie utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk.
§ 4. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób przygotowania i przeprowadzenia wysłuchania dziecka oraz warunki, jakim mają odpowiadać pomieszczenia przeznaczone do przeprowadzania takich wysłuchań, mając na względzie konieczność zapewnienia swobody wypowiedzi i poczucia bezpieczeństwa wysłuchiwanych dzieci.”

Przebieg procesu legislacyjnego: ustawa została uchwalona przez Sejm oraz przekazana do Senatu. Termin rozpatrzenia ustawy przez Senat upływa w dniu 13 sierpnia 2023 r.

Źródło: uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, IX kadencja, druk nr 3309, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=3309 [dostęp: 14.7.2023 r.]).

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze