Obniżenie wynagrodzenia za wadliwie wykonaną pracę

Kodeks pracy zawiera unormowania prawne statuujące prawo obniżenia umówionego wynagrodzenia za pracę wykonaną nieprawidłowo. Do przesłanek obniżenia wynagrodzenia ustawodawca zalicza w ramach art. 82 k.p. winę pracownika, jak też wadliwość produktów lub usług. Co jeszcze wynika z tego przepisu?

Możliwość obniżenia wynagrodzenia

Stosownie do art. 82 § 1 k.p., za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.

Natomiast według art. 82 § 2 k.p., jeżeli wadliwość produktu lub usługi została usunięta przez pracownika, przysługuje mu wynagrodzenie odpowiednie do jakości produktu lub usługi, z tym że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przysługuje.

Unormowanie zawarte w art. 82 k.p. ustanawia skutki wadliwego świadczenia pracy występujące w obszarze wynagrodzenia za pracę. Artykuł 82 k.p. nadaje pracodawcy możliwość obniżenia wynagrodzenia. Przepis ten nie stanowi natomiast źródła obowiązku obniżenia wynagrodzenia.

Jakość świadczonej pracy ma znaczenie dla wysokości wynagrodzenia nie tylko na gruncie art. 82 k.p., lecz także na gruncie art. 78 k.p. Stosownie do art. 78 § 1 k.p., wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Wina pracownika

Artykuł 82 k.p. opiera się na generalnym obowiązku prawidłowego wykonywania pracy przez pracownika. Warto zauważyć przy tym, że umowa o pracę nie jest umową prowadzącą do powstania zobowiązania rezultatu (jak np. umowa o dzieło), lecz starannego działania. W myśl art. 100 § 1 k.p. pracownik powinien wykonywać pracę sumiennie i starannie. Jeżeli brak sumienności czy staranności w wykonywaniu przez pracownika jego obowiązków powoduje obniżenie jakości produktu lub usługi, wówczas można mówić o winie.

Wina konkretnego pracownika powinna mieć związek z wadliwością produktów lub usług. Wymaga podkreślenia przy tym, że ustawodawca nie uczynił przesłanką obniżenia wynagrodzenia za pracę powstania jakiejkolwiek szkody po stronie pracodawcy. Obniżenie wynagrodzenia na podstawie art. 82 k.p. jest więc możliwe, gdy doszło do wadliwego wykonania pracy niezależnie od dalszych tego skutków.

Artykuł 82 k.p. nie różnicuje też wadliwości świadczenia pracy w oparciu o rodzaj winy pracownika. Lege non distinguente można więc rozważać w tym przypadku nie tylko tzw. winę umyślną, ale także tzw. winę nieumyślną.

Wadliwe produkty i usługi

Wadliwość produktów i usług jest stopniowalna z uwagi na art. 82 § 1 in fine k.p., i może oznaczać całkowity albo tylko częściowy brak oczekiwanych cech decydujących o ich przydatności. Chodzi oczywiście o cechy produktu lub usługi możliwe do osiągnięcia w danym przypadku.

Możliwość obniżenia wynagrodzenia zachodzi, gdy dojdzie do wadliwego wykonania „produktów”. Prowadzi to do uzasadnionych skojarzeń z pracą na akord. Umowa o pracę może zakładać, że pracownik będzie wynagradzany w oparciu o wynikowy system wynagradzania, taki jak system akordowy. Nie jest jednak konieczne dla zastosowania art. 82 k.p. ustalenie, że w konkretnym przypadku stosowano taki sposób wynagradzania za świadczenie pracy. Przepis ten znajduje zastosowanie również w przypadku obowiązywania czasowego systemu wynagradzania za świadczenie pracy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna.

Parametry ilościowe i jakościowe dotyczące produktów lub usług, których niedopełnienie pociąga za sobą zastosowanie art. 82 k.p., mogą wynikać z norm pracy. Jeżeli w zakładzie stosuje się normy pracy, stanowiące miernik nakładu pracy, jej wydajności i jakości, ważne jest, aby były one ustalone w sposób zgodny z osiągniętym w zakładzie poziomem techniki i organizacji pracy. Nie można od pracownika wymagać wykonania pracy w ilości lub jakości nieosiągalnej z punktu widzenia stworzonego przez pracodawcę środowiska pracy, które nie pozwala na osiągniecie wymaganych rezultatów. Jeżeli zatem, przykładowo, pracownik nie wytworzy spodziewanej przez pracodawcę liczby produktów w ciągu dnia pracy posługując się narzędziami, które obiektywnie nie pozwalają na osiągnięcie takiego rezultatu, to wówczas nie można mówić o możliwości obniżenia wynagrodzenia. Na pracodawcy spoczywa bowiem obowiązek dostarczenia pracownikowi na własny koszt oraz ryzyko odpowiednich narzędzi pracy. Dotyczy to także dostosowanej do realiów zakładu organizacji pracy.

Według Sądu Najwyższego przepis art. 82 § 1 k.p. dopuszcza odmowę zapłaty lub zmniejszenie wynagrodzenia za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług, czego nie należy mylić z jakimkolwiek wadliwym lub niezgodnym z przepisami prawa lub umową o pracę wykonywaniem obowiązków. Między innymi w pojęciu wadliwie wykonanej pracy (produktów lub usług) w ustalanym wyżej znaczeniu nie mieści się nielojalne zachowanie pracownika, polegające na niedopełnieniu jego zobowiązania do zatrudnienia się w uczelni wyższej jako w podstawowym miejscu pracy, z jednoczesnym obowiązkiem niepodejmowania takiego zatrudnienia w innej uczelni (por. wyrok SN z 6.4.2016 r., II PK 54/15, http://www.sn.pl).

Usuwanie wadliwości pracy

Pracodawca ma prawo polecić pracownikowi poprawę wyników świadczonej pracy. Odmowa ze strony pracownika może pociągnąć za sobą skutki prawne, włączając w to możliwość rozwiązania umowy o pracę.

Usuwanie usterek wadliwie wykonanej pracy nie należy do czasu pracy. Z art. 82 § 2 k.p. explicite wynika, że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przysługuje. Dotyczy to również godzin nadliczbowych.

Stan prawny: 20.1.2023 r.

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.