Obowiązek rozliczeń za pośrednictwem rachunku bankowego

• Redakcja
• 2022-03-13 18:00
• Komentarze (0)

Na gruncie przepisów polskiego prawa gospodarczego przedsiębiorców obejmuje obowiązek rozliczeń za pośrednictwem rachunku płatniczego. Jest to obowiązek znajdujący zastosowanie w określonych prawem sytuacjach faktycznych, na które składają się równie istotne elementy podmiotowe oraz przedmiotowe. Sprawdź, jakie są warunki prawne zastosowania normującego ten obowiązek przepisu.

Istota art. 19 p.p.

Według art. 19 ustawy z 6.3.2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm.) dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Powyżej wskazane przesłanki powstania omawianego obowiązku powinny wystąpić kumulatywnie (por. wyrok NSA z 4.7.2014 r., I FSK 1284/13, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Celem omawianego unormowania jest w szczególności stworzenie warunków umożliwiających większą przejrzystość operacji finansowych prowadzonych przez przedsiębiorców. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w prawie podatkowym, gdzie ogranicza się w ten sposób możliwość uchylania się od płacenia podatków przez ukrywanie obrotów, oraz w prawie karnym, gdzie przeciwdziała się zjawisku „prania brudnych pieniędzy” (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 27.9.2017 r., I SA/Wr 688/17, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Zapłata należności w obrocie między przedsiębiorcami poprzez wręczenie gotówki nie prowadzi do nieważności umowy czy nieważności zapłaty. Zważywszy jednak na cel unormowania stwierdzić należy, iż gotówkowa forma zapłaty budzi wątpliwość co do rzetelności transakcji, stwarzając wrażenie zamiaru ukrycia - poprzez taką formę zapłaty - rzeczywistych intencji stron uczestniczących w nabyciu towaru lub usługi (por. wyrok WSA w Gdańsku z 19.9.2017 r., I SA/Gd 1016/17, https://orzeczenia.nsa.gov.pl).
 

Podmiotowy zakres zastosowania

W ramach zacytowanej wyżej regulacji prawnej racjonalny ustawodawca zawarł dość szerokie unormowanie. Przede wszystkim warto podkreślić, że wynikający z art. 19 p.p. obowiązek rozliczeń za pośrednictwem rachunku bankowego dotyczy wyłącznie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą rozliczających się z tego samego typu podmiotami. Innymi słowy, podmiotowy zakres zastosowania w tym przypadku dotyczy relacji profesjonalnych (B2B). Wskazuje na to zakres zastosowania Prawa przedsiębiorców. Ustawa ta w art. 1 odnosi się właśnie do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Dotyczy to przedsiębiorców, jak się wydaje, niezależnie od wpisu do odpowiedniego rejestru, albowiem status przedsiębiorcy przysługuje niezależnie od takiego wpisu, o ile działalność jest zarobkowa, zorganizowana, ciągła oraz wykonywana we własnym imieniu (zob. art. 3 p.p.).

Kwestia jednorazowej wartości transakcji

Jednorazowa wartość transakcji odnosi się do wierzytelności przysługującej z całej umowy. Nie należy ograniczać tego pojęcia do poszczególnych okresów rozliczeniowych (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 27.9.2017 r., I SA/Wr 688/17, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Artykuł 19 p.p. nie uniemożliwia przedsiębiorcom regulowania zobowiązań w innej formie niż pieniężna. Strony mogą zgodnie z prawem rozliczyć transakcję także poprzez potrącenie wzajemnie im przysługujących wierzytelności. Potrącenie (art. 498 k.c.) jest instytucją prawa cywilnego, z której także przedsiębiorcy mogą skorzystać wedle potrzeb. W takim przypadku dokonane potrącenie w swoisty sposób zmniejsza wartość transakcji, o której mowa w art. 19 p.p. i może dojść do sytuacji, w której na jego skutek przepis ten nie znajdzie zastosowania z takiego powodu, że jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, nie przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty. Podobne wypowiedzi można spotkać w judykaturze, gdzie jeszcze w poprzednim stanie prawnym, lecz wydaje się, że jest to argumentacja nadal aktualna, podniesiono, że „(…) zobowiązanie wygasa przede wszystkim poprzez jego spełnienie, co w przypadku świadczenia pieniężnego ma miejsce w sytuacji zapłaty określonej kwoty pieniężnej. Należy mieć także na uwadze i to, że zobowiązanie pieniężne wygasa także poprzez kompensację wzajemnych wierzytelności, potrącenie, zgodnie z instytucją prawa cywilnego przewidzianą w art. 498 Kodeksu cywilnego, stosowaną w obrocie gospodarczym. Zastosowanie potrącenia pozwala uniknąć dwukrotnego, wzajemnego świadczenia należności, a co za tym idzie i kosztów z tym związanych. Zatem zobowiązanie pieniężne wygasa nie tylko poprzez jego zapłatę, ale także i poprzez potrącenie. Wobec tego przepis art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, mówiący o płatnościach, zapłacie, odnosi się do spełnienia świadczenia w formie pieniężnej, rozliczeń pieniężnych. W tym też zakresie wprowadza on obowiązek regulowania należności powyżej określonej w nim kwoty za pośrednictwem rachunku bankowego. Błędne jest stanowisko (…), że uniemożliwia on podmiotom gospodarczym regulowanie zobowiązań w innej formie niż zapłata za pośrednictwem rachunku bankowego” (tak wyrok WSA z 7.2.2013 r., III SA/Wa 1806/12, https://orzeczenia.nsa.gov.pl).     

Sankcja podatkowa

Z unormowaniem art. 19 p.p. korespondują regulacje prawnopodatkowe, a w szczególności art. 22p ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.), jak i art. 15d ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800 ze zm.). W myśl tej pierwszej regulacji podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 p.p. została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Podobne brzmienie ma przepis ustawy o CIT.

Stan prawny: 27.12.2021 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl. mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.