Prawa autorskie do utworu powstałego w ramach stosunku pracy

Źródło grafiki: https://pixabay.com

• Redakcja
• 2022-05-31 13:20
• Komentarze (0)

Autorstwo dzieła przysługuje temu, kto je stworzył. Jest to prawo osobiste, niezbywalne. W odróżnieniu od autorskich praw osobistych, autorskie prawa majątkowe mogą być przenoszone. Może również wystąpić sytuacja, w której od początku przysługują one podmiotowi innemu niż autor. Tak niekiedy jest w przypadku utworów tworzonych dla pracodawcy.

Utwór pracowniczy

Utwór pracowniczy stanowi przedmiot zainteresowania ustawodawcy w ramach art. 12 PrAutU. Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu (nabycie pochodne) autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Skutek w postaci nabycia prawa majątkowego następuje „jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej”. W ten sposób ustawodawca sygnalizuje, że art. 12 PrAutU jest przepisem dyspozytywnym. Wydaje się więc, że strony mogą postanowić w umowie, że prawa majątkowe pozostaną przy twórcy (pracowniku), a pracodawca będzie mógł korzystać z utworu na zasadzie licencji.
Zakwalifikowanie utworu jako pracowniczego nie wymaga, aby na pracowniku ciążył wyraźnie wyartykułowany (w umowie o pracę lub w aktach zakładowego prawa pracy) obowiązek stworzenia utworu, a nawet aby pracownik był wyraźnie zobowiązany do działalności twórczej. Istotne jest stwierdzenie, czy czynności, w wyniku których powstał utwór, mieściły się w zakresie obowiązków pracowniczych (wyrok SA w Warszawie z 20.6.2018 r., V ACa 18/17, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl).
Ustawodawca chroni majątkową stronę twórczości autora ustanawiając termin skorzystania przez pracodawcę z przysługującego mu uprawnienia. Otóż jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy. W tym przypadku strony mają prawo w umowie odmiennie ukształtować swoje prawa i obowiązki.

Program komputerowy

Program komputerowy podlega ochronie tak jak utwór literacki, z pewnymi jednak zastrzeżeniami. Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Przyjmuje się, że cech utworu (a także ochrony prawnoautorskiej) nie jest pozbawiony nawet taki program komputerowy, który nie stanowi produktu odrębnego i nie może być sprzedany oddzielnie od programów, którym służy (wyrok SO w Łodzi z 7.3.2014 r., I C 566/12, http://orzeczenia.lodz.so.gov.pl). Należy pamiętać, jednak, że idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.
Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej, o czym czytamy w art. 74 ust.  3 PrAutU. W art. 74 ust. 3 PrAut brak warunku prawnego nabycia autorskich praw majątkowych przez pracodawcę w postaci przyjęcia utworu. Ich nabycie przez pracodawcę następuje zatem z mocy samego prawa (nabycie pierwotne), chyba że inaczej strony postanowiły w umowie (podobnie zob. wyrok SA w Poznaniu z 11.7.2013 r., I ACa 600/13, http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl i podaną tam literaturę).
Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują przede wszystkim prawo do:
1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie. W zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego;
2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;
3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, wymienione powyżej w pkt 1 i 2 czynności nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie.
Jednocześnie Prawo autorskie zawiera unormowania pozwalające na posługiwanie się przez pracodawcę programem komputerowym bez zgody twórcy, niezależnie od postanowień umowy. Bez odrębnej zgody twórcy pracodawca może np. sporządzać kopię zapasową, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego, jak też obserwować, badać i testować funkcjonowanie programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad.

Utwór naukowy

Utwory powstają również w toku działalności naukowej. Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.
Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia za utwór naukowy. Instytucja naukowa może jednak, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze naukowym oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.

Stan prawny: 31.5.2022 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.