Prawa dziecka

• Redakcja
• 2023-06-01 10:00
• Komentarze (0)

1 czerwca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Dziecka. Przypomnijmy więc,czym są prawa dziecka i kto zobligowany jest do ich przestrzegania.

Międzynarodowy Dzień Dziecka

Międzynarodowy Dzień Dziecka to dzień ustanowiony w 1954 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dla upowszechniania ideałów i celów dotyczących praw dziecka, zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych. Obchodzony jest od 1955 r., choć w różne dni roku, w różnych krajach członkowskich ONZ. W Polsce Dzień Dziecka obchodzony jest zawsze 1 czerwca.

Czym są prawa dziecka?

Podobnie jak każdy dorosły, również dziecko jest podmiotem określonych praw i wolności, zwanych prawami człowieka. Ich źródłem jest przyrodzona, nienaruszalna i niezbywalna godność, a jej poszanowanie i ochrona uczyniono obowiązkiem władz publicznych. Dziecko jako istota wolna nie jest niczyją własnością, posiada wolną wolę, może samodzielnie podejmować decyzje i świadomie ponosić za nie odpowiedzialność  Jednak z uwagi na swój wiek musi pozostawać władzą rodzicielską, a zakres korzystania z przysługujących mu praw odpowiada stopniowi rozwoju małoletniego. Nie oznacza to jednak, że dziecku nie przysługują pewne prawa uniwersalne, niezalezne od wieku. 

Prawa dziecka na gruncie Konstytucji RP

W art. 72 Konstytucji wskazano, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Przepis ten rodzi więc szczególne zobowiązanie właściwych organów państwa do podejmowania działań we wskazanym zakresie. 

Prawa dziecka w Konwencji o prawach dziecka

Prawa dziecka zapisano również w Konwencji o prawach dziecka. Podobnie jak prawa człowieka podzielone są według kategorii na prawa:

 -   osobiste, umożliwiające rozwój dziecka; są to: prawo do życia, prawo do tożsamości, prawo do rozwoju, prawo do wychowania w rodzinie, prawo do wyrażania własnych poglądów, prawo do informacji;
 -   polityczne lub publiczne, dzięki którym dziecko wyraża swoje poglądy i uczestniczy w życiu swojej grupy, społeczności, państwa; są to prawa: prawo do wyrażania własnych poglądów, prawo do uczestniczenia w stowarzyszeniach;
 -   socjalne, które są obowiązkami państwa i dorosłych do stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka; są to: prawo do godnych warunków życia i odpowiedniego poziomu życia, prawo do opieki zdrowotnej, prawo do odpoczynku;
 -   ekonomiczne, umożliwiające dziecku przygotowywanie się do niezależności materialnej od innych; najważniejszym jest prawo do nauki; ponadto ochrona prawa pracy podejmowanej, czy to w ramach obowiązku nauki czy wakacyjnego zarobku.

Prawa dziecka jako pełnoprawnego członka rodziny

Naturalnym środowiskiem rozwoju dziecka jest rodzina. Stanowi ona nie tylko podstawową komórkę społeczną, ale również grupę, której członków łączy sieć specyficznych powiązań i zależności. Dziecko, choć pozostające aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską, nie jest przy tym pozbawione szczególnych uprawnień, które nadane ex lege stanowią wyraz uznania podmiotowości małoletniego, nie tylko w aspekcie normatywnym, ale również społecznym. Swoiste prawa dziecka wynikają już z samego zakresu władzy rodzicielskiej. Zgodnie z art. 95 KRO, władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Oznacza to, że dziecko ma prawo do odpowiedniego traktowania przez rodziców, które jednocześnie staje się ich zobowiązaniem.

Wyrazem uznania podmiotowości dziecka jest ustanowienie, m.in. w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązku wysłuchania dziecka. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Rodzice są takze obowiązani troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka, a ponadto mają obowiązek przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Prawa dziecka wyrazem uznania jego "człowieczeństwa"

Choć stwierdzenie, że prawa dziecka to prawa człowieka wydaje się dziś banalne, to jeszcze nie tak dawno postrzeganie małoletniego jako równoprawnej jednostki uważane było za awangardowe. Ojcem "praw" dziecka równym tym przysługującym osobom dorosłym był Janusz Korczak. Zwykł on mawiać, że "nie ma dzieci, są ludzie". Stwierdzenie to wydaje się być doskonałym mottem współczesnych tendencji, obserwowanych zarówno w obszarze normatywnym, jak i społecznym. 

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.