Tak zwane prawo do błędu to instytucja wprowadzona do polskiego porządku prawnego z dniem 1 stycznia 2020 r. Umożliwia ona uniknięcie negatywnych, finansowych skutków naruszenia prawa związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jej zastosowanie zostało jednak ograniczone czasowo, a na barkach przedsiębiorcy mającego zamiar uczynienia z niej użytku spoczywa szereg obowiązków.
Istota prawa do błędu polega na tym, że w razie wszczęcia w związku z naruszeniem przez przedsiębiorcę konkretnego przepisu prawa postępowania mandatowego albo w sprawie nałożenia lub wymierzania administracyjnej kary pieniężnej, właściwy organ wzywa go do usunięcia stwierdzonych naruszeń oraz ewentualnych skutków tego naruszenia. Jeżeli przedsiębiorca usunie stwierdzone naruszenia przepisów prawa oraz skutki tych naruszeń, jeżeli skutki takie wystąpiły, w wyznaczonym terminie:
1) właściwy organ, w drodze decyzji, odstępuje od nałożenia na niego lub wymierzenia mu administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu albo
2) przedsiębiorca nie podlega karze za popełnione wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, stanowiące stwierdzone naruszenie przepisów prawa.
Łatwo zauważyć, że omawiane uprawnienie przedsiębiorcy znajduje zastosowanie nie tylko do „zwykłych” naruszeń prawa, ale również do takich naruszeń, które wypełniają znamiona wykroczeń.
Prawo do błędu ustawodawca definiuje w ramach art. 21a ustawy z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm., dalej jako „p.p.”). Podmiotowy zakres zastosowania tego przepisu obejmuje przedsiębiorców - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. A contario art. 21a p.p. nie znajduje zastosowania do przedsiębiorców niepodlegających wpisowi do CEiDG, lecz do KRS. Spółki handlowe, w tym spółki kapitałowe nie mogą skorzystać z dobrodziejstwa wypływającego z prawa do błędu. Uprawnienie to nie przysługuje innym osobom prawnym, takim jak spółdzielnie. Nie mogą z niego skorzystać również tzw. ułomne osoby prawne, takie jak np. spółka jawna.
Warto wiedzieć, że prawo do błędu nie przysługuje każdemu przedsiębiorcy wpisanemu do CEiDG. Musi być to tylko taka osoba, która dopuściła się naruszenia prawa w okresie 12 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej po raz pierwszy albo ponownie po upływie co najmniej 36 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia.
Prawo do błędu znajduje zastosowanie wtedy, gdy przedsiębiorca narusza przepisy prawa związane z wykonywaną działalnością gospodarczą. Mogą być to np. przepisy prawa podatkowego, a w tym przepisy nakładające na podatnika obowiązek składania JPK VAT. Na tym jednak nie można poprzestać, gdyż przepisów „związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej” jest bardzo wiele. Nadto przepisy te zostały ulokowane w szeregu ustaw zaliczanych do różnych gałęzi prawa. Wydaje się, że doniosłość prawa do błędu jest największa wtedy, gdy w grę wchodzi zastosowanie unormowań o wykroczeniach skarbowych, zawartych w ustawie z 10.9.1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 408 ze zm.). Przesłanka związku z działalnością gospodarczą zachodzi także np. na gruncie przepisów o wykroczeniach przeciwko prawom pracownika, o których mowa w art. 281 i n. ustawy z 26.6.1964 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.). To, który przepis prawny znajdzie zastosowanie do konkretnego przedsiębiorcy, zależy od konkretnego stanu faktycznego.
Jeżeli zatem, przykładowo, w toku postępowania kontrolnego prowadzonego na podstawie przepisów prawa pracy inspektor pracy stwierdzi, że pracodawca pozostawia dokumentację pracowniczą w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem, co wypełnia element syntaktyczny nakazu normy zawartej w art. 94 pkt 9b k.p., i co jest sankcjonowane na podstawie art. 281 § 1 pkt 7 k.p., inspektor pracy powinien uznać, że z powodu zawiłości szeregu unormowań prawnych lub innych okoliczności danego przypadku popełnianie przez pracodawcę drobnych, niezamierzonych błędów podczas prowadzenia działalności gospodarczej zasługuje na wyrozumiałość. Wówczas zamiast wymierzyć karę grzywny w wysokości od 1000 do 30000 zł inspektor pracy powinien wezwać pracodawcę do realizacji art. 94 pkt 9b k.p. poprzez przechowywanie dokumentacji pracowniczej w odpowiedni sposób, w warunkach niegrożących jej uszkodzeniem lub zniszczeniem.
W przypadku postępowania mandatowego, funkcjonariusz, inspektor lub przedstawiciel właściwego organu może odebrać od przedsiębiorcy pisemne oświadczenie, w którym przedsiębiorca ten zobowiązuje się do usunięcia stwierdzonych naruszeń przepisów prawa oraz skutków tych naruszeń, jeżeli skutki takie wystąpiły, w wyznaczonym przez funkcjonariusza, inspektora lub przedstawiciela terminie. W takim przypadku właściwy organ nie wzywa przedsiębiorcy do usunięcia stwierdzonych naruszeń przepisów prawa oraz skutków tych naruszeń. Jeżeli przedsiębiorca odmawia złożenia pisemnego oświadczenia, art. 21a ust. 1 p.p. nie stosuje się. Oznacza to, że w takim przypadku przedsiębiorcy prawo do błędu nie przysługuje, a wszczęte postępowanie będzie toczyło się dalej na zasadach ogólnych.
Właściwy organ odstępuje od nałożenia na przedsiębiorcę lub wymierzenia mu administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu także w przypadku, gdy przedsiębiorca dobrowolnie usunął naruszenie prawa oraz jego skutki jeszcze przed wezwaniem. Musi to jednak nastąpić w okresie, o którym mowa w art. 21a ust. 1 p.p., a więc w okresie 12 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej po raz pierwszy albo ponownie po upływie co najmniej 36 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia. Aby uniknąć negatywnych skutków ujawnienia naruszenia prawa w przyszłości, przedsiębiorca powinien powiadomić odpowiedni organ o usunięciu naruszeń oraz skutków tych naruszeń, jeżeli skutki takie wystąpiły. Sytuacja taka może mieć miejsce (lege non distinguente) nie tylko wtedy, gdy postępowanie wszczęto, ale właściwy organ jeszcze nie wezwał przedsiębiorcę do usunięcia naruszeń, ale także wtedy, gdy postępowania w ogóle nie wszczęto.
Dobrowolne usunięcie naruszeń jeszcze przed wezwaniem dotyczy nie tylko „zwykłych” naruszeń prawa, ale także takich, które stanowią wykroczenia. W przypadku gdy przedsiębiorca dobrowolnie usunął naruszenia przepisów prawa będące wykroczeniami lub wykroczeniami skarbowymi oraz skutki tych naruszeń, w okresie, o którym mowa w art. 21a ust. 1 p.p., oraz powiadomił właściwy organ lub funkcjonariusza, inspektora lub przedstawiciela tego organu o tym fakcie, odpowiedni organ nie nakłada na niego grzywny w drodze mandatu karnego. Jeżeli w związku z usuniętymi naruszeniami dochodzi do wszczęcia postępowania sądowego, sąd odstępuje od wymierzenia kary grzywny przedsiębiorcy w przypadku, gdy jej wysokość nie przekraczałaby maksymalnej wysokości kary grzywny, która mogłaby zostać nałożona w postępowaniu mandatowym.
Prawo do błędu nie znajduje zastosowania po okresie, o którym mowa w art. 21a ust. 1 p.p., jak również w przypadku, gdy naruszenia przepisów prawa lub ich skutki rozpoczęły się w trakcie tego okresu i trwają one dalej także po jego upływie.
Oprócz tego, prawo do błędu bez względu na moment naruszenia danego przepisu nie znajduje zastosowania, jeżeli:
1) naruszenie dotyczy przepisu prawa, który został naruszony przez przedsiębiorcę w przeszłości lub
2) naruszenie przepisu prawa jest rażące, lub
3) nie jest możliwe usunięcie naruszeń przepisu prawa lub gdy wywołało ono nieodwracalne skutki, lub
4) konieczność nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenia lub wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej wynika z ratyfikowanej umowy międzynarodowej albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej, lub
5) naruszenie przepisu prawa polega na wykonywaniu działalności gospodarczej pomimo braku uzyskania wymaganych prawem koncesji, zezwolenia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej lub na działaniu bez uzyskania wcześniejszej zgody, zezwolenia lub pozwolenia właściwego organu na to działanie, jeżeli przepis przewiduje obowiązek ich uzyskania, lub na działaniu niezgodnym z taką zgodą, zezwoleniem lub pozwoleniem, lub
6) przepis odrębny przewiduje nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenie lub wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za niewykonanie zaleceń pokontrolnych.
Stan prawny: 15.12.2021 r.
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl. mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.
Nadchodzi wielka nowelizacja ustawy o CEiDG
2024-09-08 20:20
Czynność spółki kapitałowej z pominięciem wymaganej uchwały
2022-03-13 18:26
Jak wygląda rozliczanie VAT w handlu wewnątrzwspólnotowym?
2024-05-22 15:50
Obowiązek rozliczeń za pośrednictwem rachunku bankowego
2022-03-13 18:00
Aport do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
2022-03-12 11:59
ZUS przyjmuje wnioski o świadczenie postojowe
2022-10-04 09:35
