Procesy o uzgodnienie płci czekają zmiany. MS pracuje nad przepisami

Redakcja
2024-05-21 07:31
Komentarze (0)

Sprawy o uzgodnienie płci szybciej trafią na wokandę. Ministerstwo Sprawiedliwości prowadzi prace legislacyjne.

Interwencja RPO w Ministerstwie Sprawiedliwości

Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, umożliwienie osobom transpłciowym prawnego uzgodnienia płci – czyli dostosowania oznaczenia płci w akcie urodzenia i dokumentach tożsamości do płci odczuwanej - jest obowiązkiem pozytywnym państwa, wynikającym z konieczności ochrony prawnej życia prywatnego, które obejmuje także życie w zgodzie z własną tożsamością płciową. Obowiązek ten wynika zarówno z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jak i art. 47 Konstytucji RP. Niezbędne jest zatem wprowadzenie przepisów ustawowych, które w odpowiedni sposób regulowałyby tryb postępowania w takich sprawach.

W oficjalnym stanowisku wskazano także, że z doświadczenia pełnomocników reprezentujących osoby transpłciowe i skarg do Rzecznika wynika, że postępowania są nierzadko prowadzone w oderwaniu od wzorców wypracowanych w orzecznictwie. Nie mogąc oprzeć się na przepisach wprost określających właściwą procedurę, sędziowie podejmują niekiedy działania niecelowe lub nadmiarowe z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Powołują np. kilku biegłych lub wzywają licznych świadków, informują o postępowaniach prokuratorów, itp. Dodatkowo przedłuża to postępowanie i jedynie komplikuje trudną sytuację emocjonalną strony powodowej. Zdarza się także, że sędziowie wydają się być nieświadomi znaczenia, jakie orzecznictwo nadaje roli rodziców w tych postępowaniach. Z orzeczeń oddalających pozwy w omawianych sprawach wynika również, że - mimo ugruntowanej linii orzeczniczej - niektórzy sędziowie nadal stoją na stanowisku, że nie ma przepisu prawa materialnego, który pozwalałby na sądową korektę płci.

Resort sprawiedliwości zmienia przepisy

W odpowiedzi MS na wystąpienie RPO z dnia 8 marca 2024 r. wskazano, że w Ministerstwie Sprawiedliwości prowadzone są prace legislacyjne nad projektem rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych (numer z wykazu prac legislacyjnych Ministra Sprawiedliwości B814). Projekt ten zakłada m.in.

1) zaliczenie spraw o ustalenie płci metrykalnej do katalogu spraw pilnych zawartego w § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2514 z późn. zm. - dalej Regulamin); konsekwencją przyjęcia takiego rozwiązania będzie to, że sprawy o ustalenie płci metrykalnej będą kierowane do przydziału sędziom w ramach Systemu Losowego Przydziału Spraw niezwłocznie (§ 59 ust. 4 Regulaminu) oraz będą kierowane na terminy rozpraw posiedzeń poza kolejnością ich wpływu do danego referatu (§ 79 ust. 3 Regulaminu);

2) wprowadzenie możliwości dokonania (w drodze zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego) zmiany miejsca zajmowanego na sali rozpraw przez uczestników postępowania, w szczególności polegającej na umożliwieniu pozwanemu zajęcia miejsca obok powoda w sprawach o ustalenie płci metrykalnej.

Zaliczenie spraw o ustalenie płci metrykalnej do katalogu spraw pilnych oznacza zatem, że będą one niezwłocznie kierowane do przydziału sędziom w ramach Systemu Losowego Przydziału Spraw oraz będą kierowane na terminy rozpraw czy posiedzeń poza kolejnością ich wpływu do danego referatu, co oznacza, że powinny szybciej trafiać na wokandę. Tym samym Ministerstwo Sprawiedliwości pozytywnie odniosło się do przedstawianych postulatów.

Departament Legislacyjny Prawa Cywilnego dokona merytorycznej analizy postulatów dotyczących tranzycji prawnej

Wystąpienie RPO zostało przekazane do Departamentu Legislacyjnego Prawa Cywilnego jako właściwego celem dokonania merytorycznej analizy pozostałych kwestii poruszonych przez Rzecznika dotyczących sytuacji w obecnym porządku prawnym, tj. braku szczegółowych przepisów rangi ustawowej regulujących procedurę tranzycji prawnej i wynikającej z tego konieczności wytoczenia przez osobę transpłciową powództwa przeciwko rodzicom w trybie art. 189 ustawy z dnia 7 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

Tranzycja prawna polega na korekcie płci metrykalnej oraz uzgodnieniu płci i danych osobowych we wszystkich rejestrach i dokumentach. Warto przypomnieć, że kwestie te regulowała zawetowana przez Prezydenta ustawa o uzgodnieniu płci. Ustawa ta miała określić procedurę i skutki uzgodnienia płci osób, których tożsamość płciowa różni się od płci wpisanej do aktu urodzenia. Jej przepisy wprowadzały zasadę, że uzgodnienia płci dokonuje sąd w postępowaniu nieprocesowym.

W zawetowanej ustawie wskazano, że posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych, zaś wniosek o uzgodnienie płci może zgłosić tylko osoba, której wniosek dotyczy. O uzgodnienie płci miała wnosić osoba legitymująca się pełną zdolnością do czynności prawnych i niepozostająca w związku małżeńskim, u której stwierdzono występowanie tożsamości płciowej odmiennej od płci wpisanej do aktu urodzenia. Wniosek o uzgodnienie płci miał zawierać imię lub imiona, jakie ma nosić wnioskodawca po uzgodnieniu płci. Ponadto, do wniosku o uzgodnienie płci miało się załączać:

1) dwa orzeczenia wydane niezależnie przez dwóch lekarzy posiadających tytuł specjalisty w dziedzinie psychiatrii lub seksuologii lub specjalizację II stopnia w dziedzinie psychiatrii albo przez jednego z takich lekarzy i psychologa z wydanym przez towarzystwo naukowe certyfikatem seksuologa klinicznego, które stwierdzają występowanie tożsamości płciowej odmiennej od płci wpisanej do aktu urodzenia;

2) odpis zupełny aktu urodzenia.

Co istotne, zawetowana ustawa określała termin, w którym sąd miał obowiązek rozpoznać wniosek. Artykuł 6 wskazywał, że wniosek o uzgodnienie płci podlega rozpoznaniu nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jego zgłoszenia, zaś sąd mógłby ograniczyć postępowanie dowodowe do dowodów z dokumentów załączonych do wniosku i dowodu z przesłuchania wnioskodawcy.

Prezydenckie weto sprawiło, że procedura zmiany płci nie została uregulowana w obowiązującym w Polsce prawie. Obecnie możliwość wszczęcia postępowania istnieje jedynie na podstawie art. 189 KPC, przy czym konieczne jest pozwanie rodziców osoby transpłciowej. Sytuacja ta ma szansę ulec zmianie po niemalże 9 latach. Pojawia się jednak pytanie, czy nowe regulacje nie podzielą losu poprzedniej ustawy, stając się kolejną pozycją na liście prezydenckiego weta.

Źródło:

- Pismo RPO do MS z 8.3.2024 r.,( znak pisma XI.501.8.2024);
- Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o uzgodnieniu płci.
- Odpowiedź MS na wystąpienie RPO z dnia 8 marca 2024 r. (znak pisma: XI.501.8.2024).

_____________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze