Profil informacyjny ZUS problematyczny dla osób 60+, a w tle zarzut dyskryminacji

• Redakcja
• 2022-12-31 13:10
• Komentarze (0)

Od 1 stycznia 2023 roku wszystkie osoby samozatrudnione oraz przedsiębiorcy zatrudniający do 5 pracowników mają obowiązek korzystania z profilu informacyjnego ZUS. Rodzi to poważne utrudnienia dla osób 60+, a tym samym uzasadnia zarzut dyskryminacji. Dlaczego?

Profil informacyjny ZUS

Profil informacyjny ZUS to nie tylko usługa ale również prawny obowiązek samozatrudnionych oraz przedsiębiorców zatrudniających do 5 pracowników. Od 1 stycznia 2023 roku płatnik składek zobowiązany jest także do utrzymywania aktywnego profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym ZUS w czasie prowadzenia w ZUS rozliczeń z tytułu składek.Dotychczas obowiązek posiadania profilu PUE ZUS dotyczył wyłącznie płatników rozliczających składki za więcej niż 5 osób. Wprowadzenie tego obowiązku dla wszystkich rozliczających się z ZUS sprawia, że od 1 stycznia 2023 r. właściciele małych firm (zatrudniających do 5 pracowników), a także osoby samozatrudnione płacące składki za siebie muszą korzystać z profilu PUE ZUS. 

Osoby 60+ mają poważne trudności z obsługą profilu PUE ZUS

W art. 1 pkt 15 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw  dodano w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych art. 47b i art. 47c, zgodnie z którymi płatnik składek zobowiązany jest założyć profil informacyjny w systemie teleinformatycznym ZUS. Wobec niedopełnienia tego obowiązku przez płatnika profil informacyjny zostanie założony przez ZUS.

W związku ze zmianami, do biura RPO wpłynął wniosek wskazujący na dyskryminacyjny charakter wprowadzonego obowiązku. Problem, na jaki zwrócono uwagę, wpisuje się w wykluczenie cyfrowe seniorów, a także w  obowiązek państwa zagwarantowania efektywnej legislacji zakazującej dyskryminacji ze względu na wiek. Problem ma jednak szerszy wymiar. By zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu seniorów, niezbędna jest edukacja, a tej od lat ciągle brakuje w polskim systemie. Tego również dotyczyło jedno z wystąpień RPO do Prezesa Rady Ministrów. 

We wniosku wskazano, że narzucony obowiązek wywołuje poczucie dyskryminacji, gdyż ze względy na wiek oraz brak umiejętności cyfrowych uniemożliwia prawidłowe rozliczenia, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z obsługą przez osobę profesjonalnie zajmującą się takimi rozliczeniami, a w perspektywie wręcz rezygnację z wykonywania pracy. Do grupy osób zagrożonych wykluczeniem bądź też wykluczonych zaliczyć można osoby starsze, które w codziennym życiu natrafiają na bariery związane z korzystaniem z nowoczesnych technologii. A instytucje państwa nie powinny być obojętne wobec wykluczenia cyfrowego seniorów. 

Ageizm jako element dyskryminacji

Potrzeba dostrzeżenie praw osób starszych nie jest zagadnieniem marginalnym. Należy zauważyć, że jeszcze w 2021 roku RPO wskazywał w piśmie do MRiPS, że tak jak w przypadku dostrzeżenia praw dziecka w ubiegłym stuleciu,  tak w obecnym czasie potrzebne jest analogiczna praca na rzecz praw osób starszych, zarówno na poziomie systemowym, jak i względem całego społeczeństwa w kontekście zmian demograficznych. Istotna staje się przy tym również uchwalona 7 października 2021 r. Rezolucja Rady Praw Człowieka ONZ w sprawie praw osób starszych i przeciwdziałania ageizmowi, która wprowadza do języka prawa międzynarodowego pojęcie ageizmu.

Agezim, w świetle przywołanej Rezolucja, jest częścią składową dyskryminacji ze względu na wiek oraz negatywnie wpływa na uczestnictwo osób starszych w każdym aspekcie życia społecznego. Uznano też istnienie wyzwań związanych z realizacją praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, społecznych oraz kulturalnych wobec osób starszych, włączając m. in. obszary zapobiegania przemocy, nadużyciom i zaniedbaniu osób starszych, zabezpieczenia społecznego, dostępu do żywności, mieszkalnictwa, prawa do pracy i dostępności do rynku pracy, równości i niedyskryminacji, dostępności wymiaru sprawiedliwości, nowych technologii, edukacji, szkoleń, opieki zdrowotnej, opieki długoterminowej i opieki paliatywnej, uczenia się przez całe życie, uczestnictwa, nieodpłatnej pracy opiekuńczej.

W konsekwencji Rada Praw Człowieka wezwała państwa członkowskie ONZ m.in. do zakazania każdej formy dyskryminacji ze względu na wiek oraz do przyjęcia i wdrożenia niedyskryminujących polityk publicznych, krajowych strategii, planów akcji, regulacji prawnych oraz do promocji i zapewnienia pełnej realizacji praw człowieka i podstawowych wolności osobom starszym, w tym w obszarze zatrudnienia, ochrony prawnej, mieszkalnictwa, edukacji i szkoleń, dostępu do technologii, oraz do wsparcia finansowego, socjalnego, opieki zdrowotnej, opieki długoterminowej i paliatywnej, jednocześnie zapewniając konsultacje z osobami starszymi i ich uczestnictwo. 

RPO zwraca się do ZUS

Jak wskazuje RPO, w polskim prawodawstwie wciąż brakuje kompleksowych regulacji obejmujących zakaz dyskryminacji ze względu na wiek, poza szczątkowymi przepisami w zakresie zatrudnienia oraz dostępu do szkoleń. Z uwagi na uzasadnione stanowisko wnioskodawcy, zastępca RPO zwrócił się do prezes ZUS o stanowisko w sprawie. Zasygnalizował przy tym rozważenie działań organizacyjno-technicznych umożliwiających osobom starszym, które chcą rozliczać się z ZUS na dotychczasowych zasadach, realizację ich uprawnień w tej formie, bądź ewentualnie - w przypadku niezbędności inicjatywy legislacyjnej - zasygnalizowanie konieczności jej zainicjowania właściwym organom.

Źródło:

- pismo RPO do Prezes ZUS z dnia 27.12.2022 r., VII.801.2.2022.KSZ.

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.