Przepisy o przemocy w rodzinie w nowelizacji

Redakcja
2023-01-05 22:41
Komentarze (0)

W Sejmie rozpoczęło się procedowanie istotnej nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Projektodawca proponuje gruntowne zmiany przepisów prawnych, począwszy od wprowadzenia terminu przemocy domowej.Â

Przeciwdziałanie przemocy domowej jako podstawa nowelizacji

Nie sposób nie zgodzić się z projektodawcą, który zauważa, że przeciwdziałanie przemocy domowej na wszystkich jej płaszczyznach i w różnym zakresie jest powinnością szeregu podmiotów, począwszy od organów władzy publicznej, przez wyspecjalizowane instytucje i organizacje utworzone w celu jej zwalczania, na obywatelach kończąc. Oczywistym jest, że warunkiem koniecznym skutecznego przeciwdziałania przemocy domowej jest przyjęcie odpowiednich regulacji prawnych, a także efektywna polityka karna i społeczna, które łącznie stanowią podstawę działania zarówno tych, na których ciąży prawny obowiązek, jak i tych, którzy - realizując społeczny obowiązek - pragną nieść pomoc i wsparcie osobom krzywdzonym.

Projektowana ustawa ma wprowadzić do porządku prawnego kompleksowe rozwiązania dotyczące zwiększenia skuteczności przeciwdziałania przemocy domowej oraz zniwelowania skali tego zjawiska. Rozwiązania zawarte w projektowanej ustawie mają na celu ochronę przed przemocą domową oraz poprawę funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy na szczeblu centralnym, regionalnym oraz na szczeblu samorządu terytorialnego.

Przemoc domowa

W ramach projektowanych przepisów nowelizujących proponuje się zmianę tytułu ustawy z „ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie” na „ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej”. Obowiązująca nazwa ustawy, zdaniem projektodawcy, stygmatyzuje rodzinę i wskazuje, że wyłącznie rodzina jest środowiskiem, w którym dochodzi do aktów przemocy. Tymczasem, jak podniesiono w projekcie, zachowania przemocowe mogą występować również między byłymi małżonkami, którzy w świetle prawa nie są rodziną, czy osobami żyjącymi w związkach nieformalnych.

Czy rodzina powstaje wyłącznie na gruncie małżeństwa?
Tego typu zapatrywanie wydaje się dość kontrowersyjne. Choć kierunek, w którym spogląda projektodawca, jest zasadniczo trafny, to nie sposób odmówić, także na gruncie prawa, szeregu praw i obowiązków o charakterze rodzinnym także osobom żyjącym w związku nieformalnym oraz dzieciom urodzonym z takiego związku. Warto podkreślić też, że na gruncie prawa nie funkcjonuje jednolite definiowanie rodziny.

W ślad za zmianą tytułu ustawy zmianie ulegnie podstawowy jej termin. Legalna definicja „przemocy w rodzinie” zastąpiona zostanie „przemocą domową”, którą Konwencja stambulska w art. 3 lit. b definiuje jako wszelkie akty fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej przemocy występujące w rodzinie lub gospodarstwie domowym lub pomiędzy byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą miejsce zamieszkania, czy nie.

Proponowana definicja legalna przemocy domowej nie jest jednak tożsama z definicją zawartą w wyżej wymienionym akcie prawa międzynarodowego. Zgodnie z projektem przemocą domową jest:
„jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
a)   narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
b)   naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
c)   powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienia lub krzywdy moralne,
d)   ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
e)   istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.”

Świadek przemocy domowej

Projekt zakłada uznanie małoletniego świadka przemocy domowej za osobę doznającą przemocy domowej, co należy uznać za interesujący krok legislacyjny, zabezpieczający prawa dziecka oraz wzmacniający pozycję prawną ofiar przemocy domowej. Dyskusyjny jednak może okazać się szeroki zakres definicji świadka przemocy domowej. Według projektu jest nim „osoba, która posiada wiedzę na temat stosowania przemocy domowej lub widziała akt przemocy domowej”.

Przemoc ekonomiczna

W obowiązującej ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie definicja przemocy uwzględnia trzy rodzaje przemocy. Do katalogu tego zaliczono:
1) przemoc fizyczną,
2) przemoc psychiczną, jak też
3) przemoc seksualną.

Katalog ten, ze względu na posłużenie się przez ustawodawcę określeniem „w szczególności”, ma charakter otwarty, przez co skutki zachowań przemocowych mogą mieć także zabarwienie ekonomiczne. Mimo to projektodawca proponuje, aby, ze względu na fakt coraz częstszego stosowania przemocy ekonomicznej właśnie, rozszerzyć zakres pojęciowy przemocy o czwartą jej formę, tj. przemoc ekonomiczną.

Przemoc domowa w sieci

Ponadto projektuje się wprowadzenie kolejnej formy przemocy jako zachowań, które mogą wzbudzić w osobie doznającej przemocy poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej na odległość. To nowe zjawisko, które nasila się w wyniku intensywnego korzystania z Internetu, jest często rozszerzeniem przemocy, której osoby doznają poza Internetem.

Osoba doznająca przemocy domowej

W projektowanej regulacji zastąpiona zostaje definicja „członka rodziny” przez wprowadzenie definicji „osoby doznającej przemocy domowej” oraz „osoby stosującej przemoc domową”.

W projektowanych zmianach definicja „osoby doznającej przemocy domowej” uwzględnia:
a)   małżonka, także w przypadku, gdy małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, oraz jego wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
b)   wstępnych i zstępnych oraz ich małżonków,
c)   rodzeństwo oraz ich wstępnych, zstępnych i ich małżonków,
d)   osobę pozostającą w stosunku przysposobienia i jej małżonka oraz ich wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
e)   osobę pozostającą obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu oraz jej wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
f)   osobę wspólnie zamieszkującą i gospodarującą oraz jej wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
g)   osobę pozostającą obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji uczuciowej lub fizycznej niezależnie od wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania,
h)   małoletniego.

W projekcie wyodrębniona została definicja „osoby stosującej przemoc domową”. Osobą taką jest pełnoletni, który dopuszcza się zachowań zdefiniowanych w projekcie ustawy jako przemoc domowa.

Programy psychologiczno-terapeutyczne dla sprawców

Systemowe podejście do przeciwdziałania przemocy domowej nie może pomijać osób stosujących przemoc domową, które niejednokrotnie przenosząc negatywne wzorce z dzieciństwa, w życiu dorosłym sami stali się jej sprawcami. Dlatego też, jak czytamy w uzasadnieniu nowelizacji, działania pomocowe kierowane powinny być również w stronę tej grupy osób. W projektowanej ustawie, oprócz realizowanych programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc domową, wprowadzono nową formę oddziaływań, tj. programy psychologiczno-terapeutyczne dla osób stosujących przemoc domową.

Źródło: uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw, druk nr 2799, Sejm RP IX kadencji, https://sejm.gov.pl [dostęp: 5.1.2023 r.].

Stan prawny: projekt ustawy znajduje się na etapie I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.