Przymus adwokacko-radcowski przedmiotem petycji do komisji sejmowej

Redakcja
2024-01-11 10:20
Komentarze (0)

Przedmiotem petycji, którą bada komisja sejmowa, jest postulat, aby ustawowo wyłączyć przymus adwokacko-radcowski w sprawach protestów wyborczych wnoszonych do SN.

Protest wyborczy bez przymusu adwokacko-radcowskiego

W petycji zaproponowano podjęcie inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do jednoznacznego uregulowania w Kodeksie wyborczym kwestii wyłączenia stosowania art. 87(1) Kodeksu postępowania cywilnego w sprawach protestów wyborczych przeciwko ważności wyborów na Prezydenta RP, do Sejmu i Senatu RP oraz do Parlamentu Europejskiego, wnoszonych do Sądu Najwyższego. W myśl powołanego przepisu, w postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, a w sprawach własności intelektualnej także przez rzeczników patentowych. Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji.

Autor petycji wskazuje, że w obecnym stanie prawnym wyłączenie stosowania przymusu adwokacko-radcowskiego w sprawach protestów wyborczych nie wynika wprost z ustawy, lecz opiera się na wykładni z postanowienia SN z 25 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 58/19. Sąd Najwyższy skrytykował wówczas poglądy doktryny i wyinterpretował uprawnienia wyborcy do samodzielnego wniesienia protestu wyborczego z art. 243 § 1 oraz art. 82 § 2 Kodeksu wyborczego. Wnoszący petycję wskazuje, że interpretacja „mogłaby równie dobrze pójść w innym kierunku", a jej zmiana nie jest trudna do wyobrażenia. Autor powołuje się na fakt, że SN w postanowieniach dotyczących skarg na odrzucenie przez PKW sprawozdań finansowych partii politycznych (sygn. akt I NSW 7/22, I NSW 11/22, I NSW 1/23) odrzucił skargi jednej z partii z uwagi na niezachowanie przy ich wnoszeniu przymusu adwokacko-radcowskiego - mimo że w tych sprawach zwyczajowo go nie egzekwowano. Wnoszący petycję wskazuje przy tym na zagrożenie dla korzystania z podstawowego prawa wyborców do samodzielnego wniesienia protestu wyborczego do SN.

Opinia Biura Analiz Sejmowych i RPO

Biuro Analiz Sejmowych także przedłożyło Komisji opinię, w której dokonano pozytywnej weryfikacji kryteriów formalnych i oceny wniosku. Opinia sprowadza się do tego, że potencjalna zmiana wykładni SN w zakresie wskazanym w petycji jest mało prawdopodobna, a to ze względu na: skromny stan orzecznictwa, brak poruszenia problemu w piśmiennictwie z zakresu prawa wyborczego, istotne różnice treściowe pomiędzy postępowaniem, na które wskazał wnioskodawca i postępowaniem w sprawie protestu wyborczego, a także potencjalne poważne konsekwencje w zakresie zaburzenia postępowań w sprawie weryfikacji wyborów. Równocześnie w opinii stwierdzono, że nie ma przeszkód prawnych, aby zainicjować odpowiednie zmiany prawne.

Opinię przedstawił również Rzecznik Praw Obywatelskich, który także podziela stanowisko wnioskodawcy o konieczności podjęcia inicjatywy ustawodawczej w tej kwestii. Wskazuje on, że protest wyborczy to uprawnienie podmiotowe o randze konstytucyjnej (art. 101 ust. 2 i art. 129 ust. 2 w zw. z art. 62 ust. 2 Konstytucji), gwarantowane także na mocy art. 3 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Zarówno wnioskodawca jak i opiniujący wskazują, że doktryna nie jest jednolita w określeniu czy i na jakiej podstawie przymus adwokacko-radcowski znajduje zastosowanie w sprawach protestów wyborczych. K. Knoppek zajął stanowisko, iż przymus „dotyczy również postępowań prowadzonych przez SN w sprawach cywilnych w znaczeniu formalnym np. w sprawach protestów przeciwko ważności wyborów sejmowych i prezydenckich wnoszonych do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych" (K. Knoppek, uwagi do art. 87(1) [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1-366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021). J. Gudowski uznał, że: „przymus adwokacko-radcowski nie obowiązuje w sprawach rozpoznawanych przez Sąd Najwyższy na podstawie przepisów Kodeksu wyborczego. Przemawia z a tym specjalny - publicznoprawny, obywatelski - charakter tych spraw i nakaz niestawiania w takich sprawach jakichkolwiek ograniczeń w dostępie do sądu" (J. Gudowski, uwagi do art. 87(1) [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2022).

Jednoznacznie krytykując powyższe poglądy, SN argumentuje, że zgodnie z art. 243 § 1 zd. pierwsze Kodeksu wyborczego szczególnym warunkiem formalnej dopuszczalności protestu wyborczego jest jego wniesienie przez "osobę do tego uprawnioną". Warunek ten należy odczytywać w kontekście systemowym, tj. poprzez pryzmat art. 82 § 2 Kodeksu wyborczego, który określa podmiot uprawniony do wniesienia protestu przeciwko ważności wyborów - jest nim wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania. Według SN uprawnione jest więc przyjęcie poglądu, że art. 243 § 1 stanowi lex specialis wobec art. 87(1) § 1 Kpc - wprowadza wyjątek od zasady obowiązywania przymusu adwokacko-radcowskiego w postępowaniu nieprocesowym SN, w którym rozpatrywane są protesty wyborcze.

Konkludując RPO wskazuje, że biorąc pod uwagę rangę i charakter norm prawnych obligujących ustawodawcę do zapewnienia możliwości efektywnego zakwestionowania ważności wyborów, niejednoznaczność podstaw niestosowania art. 87(1) Kodeksu postępowania cywilnego w przedmiotowym postępowaniu, a także mniejszą stabilność prawa opartego tylko na wykładni sądowej, należy zgodzić się z wnioskodawcą i podjąć inicjatywę ustawodawczą zmierzającą do jednoznacznego uregulowania w Kodeksie wyborczym kwestii wyłączenia stosowania przymusu adwokacko-radcowskiego w sprawach protestów wyborczych.

Źródło:

Stanowisko RPO co do petycji BKSP-144-IX-726/23 w sprawie wprowadzenia zmian w Kodeksie wyborczym, VII.510.75.2023.KNK

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze