Przymusowe płatności bezgotówkowe naruszają prawo

Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/money-cards-business-credit-card-256314/

Redakcja
2025-03-04 20:00
Komentarze (0)

Płatności kartą dla wielu stały się standardem. Jednak wyłączenie możliwości zapłaty gotówką narusza nie tylko Konstytucję.

"Obowiązkowe" płatności bezgotówkowe znów budzą kontrowersje

Kierowcy muszą stosować płatności bezgotówkowe, jeżeli chcą zapłacić za postój w strefie płatnego parkowania w Warszawie. Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi, że prowadzi to do wykluczenia społecznego osób, które nie chcą bądź nie mogą korzystać z nowoczesnych form płatności. Wynika z nich, że na terenie Mokotowa, objętego od lutego 2024 r. strefą płatnego parkowania zainstalowano parkomaty, w których nie ma takiej możliwości. Zdaniem skarżących, pozbawia to kierowców, którzy nie mają karty płatniczej lub dostępu do systemu płatności mobilnych, możliwości korzystania z tego obszaru strefy płatnego parkowania w Warszawie. Nie mogą oni zapłacić za postój w strefie, ponieważ urządzenia do poboru opłat nie przyjmują płatności w formie gotówkowej.

RPO podziela stanowisko skarżących

Skargi nie pozostały bez odzewu. Rzecznik przyznał, że podziela zastrzeżenia w nich wskazane. Ponadto podkreślił, że wyposażenie nowego obszaru warszawskiej strefy płatnego parkowania w parkomaty "bezgotówkowe" skutkuje nierównym traktowaniem części kierowców. Tymczasem wszyscy użytkownicy strefy mają równą pozycję. Mają prawo do zaparkowania pojazdu na drogach publicznych w strefie pod warunkiem uiszczenia opłaty. Skoro zgodnie z ustawą o drogach publicznych za postój pojazdu w strefie płatnego parkowania należy wnieść opłatę, to trzeba stworzyć taki system jej wnoszenia, żeby każdy użytkownik strefy miał faktyczną możliwość jej uiszczenia. I choć większość społeczeństwa ma obecnie dostęp do nowoczesnych form płatności, to jednak jest grupa osób, która nie dysponuje takimi instrumentami płatniczymi np. z uwagi na nieumiejętność posługiwania się nimi (osoby starsze). Należałoby również dodać, że z uwagi na obowiązujący stan prawny, obowiązek płatności bezgotówkowych nie znajduje podstawy prawnej. Wręcz przeciwnie. Wykluczenie możliwości zapłaty gotówką może naruszać Konstytucję.

Gotówką czy kartą?

Kluczowym, choć nie jedynym przepisem prawa, który musi być w powyższej sprawie uwzględniony, jest art. 32 Konstytucji. Stanowi on (w ust. 1 i 2), że wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Również nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Obowiązek zapłaty kartą może również rodzić uzasadnione wątpliwości z punktu widzenia prawa do prywatności. Artykuł 47 Konstytucji stanowi bowiem, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Ochrona prawa do prywatności nabrała przy tym znaczenia w kontekście wprowadzonych z dniem 1 lipca 2022 roku zmian w ustawie o KAS, która umożliwiała wówczas organom podatkowym zbyt szeroką możliwość pozyskiwania informacji chronionych tajemnicę bankową.

RPO pisze do Zarządu Dróg Miejskich w Warszawie

Stosownie do postanowień art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy o drogach publicznych, osoba korzystająca z dróg publicznych jest obowiązana do wniesienia opłaty za postój pojazdu samochodowego na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania. Zatem - zdaniem RPO - należy stworzyć taki system wnoszenia ww. opłat, aby każdy potencjalny użytkownik strefy miał faktyczną możliwość uiszczenia tej opłaty. Rzecznik zauważa przy tym, że zgodnie z postanowieniami § 3 ust. 1 regulaminu funkcjonowania strefy płatnego parkowania niestrzeżonego, stanowiącego załącznik Nr 2 do uchwały Rady m. st. Warszawy z dnia 26 czerwca 2008 r. w sprawie ustalenia strefy płatnego parkowania, kierowca ma obowiązek wnieść opłatę za postój pojazdu w strefie niezwłocznie po zaparkowaniu pojazdu. Nieuiszczenie opłaty za parkowanie zgodnie z powyższym wymogiem oznacza parkowanie w strefie płatnego parkowania bez wniesienia opłaty. Zatem w sytuacji, gdy kierowca posiadający jedynie gotówkę zaparkuje swój pojazd na obszarze strefy obsługiwanym wyłącznie przez parkomaty, które nie przyjmują płatności w formie znaków pieniężnych emitowanych przez NBP, nie jest w stanie uiścić należnej opłaty za postój pojazdu w strefie „niezwłocznie po zaparkowaniu”, przez co zostaje narażony na sankcję w postaci obciążenia opłatą dodatkową.

W swoim wystąpieniu RPO słusznie wskazuje także na ustawę o Narodowym Banku Polskim. Zawarte tam przepisy stanowią bowiem, że znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Status ten oznacza pierwotnie przypisanie przez władzę emisyjną emitowanym znakom pieniężnym mocy uwalniania od zobowiązań publicznoprawnych, a przede wszystkim podatków, jak również wprowadzenia przymusowego kursu takich znaków i obowiązku przyjmowania ich w zamian za wszelkie świadczenia – publiczne i prywatne. Uznanie znaków pieniężnych emitowanych przez NBP za prawny środek płatniczy jest bezwarunkowe w tym sensie, że przepis ten (ani żaden inny przepis prawa) nie ogranicza zdolności poszczególnych znaków w zakresie uwalniania ze zobowiązań.

Anonimowość i niezależność konsumentów...

... to główne hasła obrońców gotówki. Kampanię w obronie gotówki prowadzi między innymi Instytut Spraw Obywatelskich. Na oficjalnej stronie poinformowano, że 16 stycznia 2025 roku powołano Koalicję dla gotówki. Jak wskazuje Instytut Spraw Obywatelskich, z każdym dniem ogranicza się bowiem możliwość jej używania. Świadczą o tym m.in. brak odpowiedniej liczby monet w obiegu skutkujący trudnościami w wydawaniu reszty przy zakupach w sklepach i na targowiskach, wprowadzanie przez banki limitów wypłat w bankomatach, likwidacja oddziałów banków umożliwiających wypłatę gotówki w "okienku", ograniczanie liczby bankomatów czy limity płatności gotówkowych. Inicjatywy w ramach tzw. obrony gotówki nie oznaczają rezygnacji z rozwiązań płatniczych. Chodzi natomiast o wybór, do którego uprawniony jest każdy płatnik.

Źródła:

Pismo RPO z 17.2.2025 r., V.565.32.2025.TS

Instytut Spraw Obywatelskich, https://instytutsprawobywatelskich.pl/co-robimy/bron-gotowki/

_________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie