Źródło grafiki: https://pixabay.com/illustrations/man-check-mark-compliance-law-rule-5899192/
Decyzje prezesów sądów w przedmiocie podziału czynności nie podlegają zaskarżeniu, gdy ich adresatem jest referendarz sądowy.
Referendarze sądowi skarżą się na niemożność zaskarżenia decyzji w przedmiocie podziału czynności, co powoduje nadmierne obciążenie pracą orzeczniczą. Z art. 22a § 5 Prawa o ustroju sądów powszechnych wynika bowiem, że jedynie sędziom i asesorom sądowym przysługuje prawo do zaskarżenia do Krajowej Rady Sądownictwa zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie podziału czynności. Dlatego skargę w tej sprawie skierowali do biura Rzecznika Praw Obywatelskich.
W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa rozróżnienie pomiędzy sędziami, asesorami i referendarzami znajduje uzasadnienie „w odmienności statusu referendarza sądowego względem sędziego czy asesora sądowego, wynikającej z faktu, że referendarzowi nie przysługuje przymiot niezawisłości i pozostaje on w stosunku pracy z sądem, ukształtowanym odmiennie względem stosunku służbowego sędziego i asesora sądowego”. Z kolei przyznanie sędziom i asesorom możliwości zaskarżenia zarządzenia w przedmiocie podziału czynności ma zapewniać „ochronę ewentualnym negatywnym oddziaływaniem administracyjnym na ich pozycję i zakres realizowanych zadań orzeczniczych w sposób mogący nosić znamiona szykany czy odsunięcia od prowadzenia określonych spraw.
W opinii RPO, argumentacja przedstawiona przez KRS nie jest jednak przekonująca, bo różnice w statusie sędziów i referendarzy (w tym brak formalnego przymiotu niezawisłości) nie są powodem, aby odmawiać referendarzom ochrony przed szykanami pracodawcy czy „negatywnym oddziaływaniem administracyjnym". A prawo pracy zapewnia wszystkim pracownikom pewną minimalną ochronę przed niekorzystnymi zmianami zakresu obowiązków, którzy nie muszą się na nią zgodzić. Referendarze mają status pracownika, a mimo to nie przysługuje im pracownicze prawo do ochrony przed arbitralną zmianą zakresu obowiązków.
Rzecznik Praw Obywatelksich słusznie wskazuje przy tym, że konsekwencją obecnego stanu prawnego jest nietypowa sytuacja, w której pracodawca (prezes sądu) ma nieograniczoną swobodę w kształtowaniu zakresu obowiązków pracowników (referendarzy). Teoretycznie granice te wyznaczają przepisy prawa, ale są one na tyle ogólne, że i tak pozostawiają prezesowi szeroką sferę dyskrecjonalności. W razie ich przekroczenia nie istnieje środek prawny umożliwiający kontrolę legalności zarządzenia prezesa.
Dla porównania, jak trafnie podlkreśla RPO, w przypadku zwykłego pracownika istotna zmiana zakresu jego obowiązków jest możliwa jedynie za jego zgodą (w drodze porozumienia z pracodawcą), względnie bez jego zgody (w drodze wypowiedzenia zmieniającego w trybie art. 42 Kodeksu pracy ), ale w tym drugim przypadku:
- pracodawca musi należycie uzasadnić wypowiedzenie zmieniające;
- pracodawca musi liczyć się z ograniczeniami czy zakazami wypowiadania umów pracownikom szczególnie chronionym;
- pracownik może odwołać się od wypowiedzenia zmieniającego do sądu pracy.
Rzecznik przyznaje również, że choć praktyka w tym zakresie nie jest jasna, to wydaje się, że pracownicy sądu (np. sekretarze sądowi, asystenci sędziów) mają zapewnioną dodatkową ścieżkę odwoławczą. W przypadku przeniesienia lub zlecenia im wykonywania innej pracy przez przełożonego mają zapewnione prawo do odwołania się do kierownika organu nadrzędnego (art. 38 ust. 1 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych w zw. z art. 18 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury). Wówczas rolę pracodawcy w odniesieniu do pracowników sądu odgrywa jego dyrektor, więc odwołanie przysługuje do dyrektora sądu apelacyjnego, a w przypadku gdy decyzję podjął dyrektor sądu apelacyjnego – do Ministra Sprawiedliwości.
Zgodnie z art. 32 Konstytucji, wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.Tymczasem, jak trafnie zauważa RPO, w zakresie sposobu kształtowania zakresu obowiązków służbowych referendarze nie tylko są gorzej traktowani niż sędziowie i asesorzy sądowi, ale także gorzej niż pracownicy sądu. Stanowi to nierówne traktowanie referendarzy względem innych pracowników sądu (art. 32 ust. 1 Konstytucji).
Mając na względzie poważne zarzuty konstytucyjne, należy podzielić pogląd o konieczności nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez zapewnienie referendarzom możliwości odwołania się od decyzji prezesa sądu w przedmiocie zmiany podziału czynności. Taki postulat trafił również na biurko Ministra Sprawiedliwości. Przekonuje przy tym stanowisko RPO, że trudno racjonalnie uzasadnić brak jakiejkolwiek ścieżki odwoławczej od decyzji istotnie zmieniających zakres obowiązków referendarza w sytuacji, gdy jest on pracownikiem sądu, a każdy inny pracownik sądu ma taką możliwość – czy to przez odwołanie do KRS (w przypadku sędziów i asesorów), czy to przez odwołanie do sądu pracy (na zasadach ogólnych w przypadku pracowników sądu), czy to przez odwołanie do dyrektora sądu apelacyjnego (na zasadach szczególnych).
Źródło:
Pismo RPO do MS z 18 lutego 2025 r., VII.511.19.2024.JRO
Pismo Przewodniczącej KRS do RPO z 18 maja 2023 r. nr WP.0212.4.2023
__________________________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
(Nie)Obowiązkowe konto w portalu sądowym do odbioru pism
2023-02-25 10:00
Adwokaci zmieniają Kodeks Etyki
2023-03-31 10:00
TK oceni koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
2023-04-17 10:00
Podwyżki wynagrodzeń w sądach powszechnych
2025-02-20 20:00
KIRP przedstawił plan szkoleń dla radców prawnych na wrzesień
2023-09-10 20:00
Jak rozpocząć własną praktykę? Adwokatura zaprasza na szkolenie
2024-07-11 13:11
