RPO: Obowiązujące prawo nie pozwala na podwyższenie wynagrodzenia notariusza o VAT

Redakcja
2023-02-20 21:30
Komentarze (0)

Praktyka doliczania podatku VAT do taksy notarialnej trwa od 28 lat. Zdaniem RPO, obowiązujące przepisy jej nie uzasadniają. Dlatego zwraca się do posłów i senatorów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, która doprecyzuje powyższą kwestię

Podatek VAT a taksa notarialna

Taksa notarialna określona jest przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Podane w nim kwoty obejmują maksymalną opłatę za czynności notarialne. Co do zasady, taksa notarialna zależy od wartości przedmiotu czynności notarialnej. I tak też, zgodnie z rozporządzeniem, maksymalna stawka wynosi od wartości:

1) do 3000 zł – 100 zł;
2) powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
3) powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
4) powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
5) powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
6) powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
7) powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł.

Przy obliczaniu wartości przedmiotu czynności notarialnej nie odlicza się obciążeń i bonifikat.

Zdaniem RPO, wykładnia językowa przepisów ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej nie pozwala na podwyższenie wynagrodzenia notariusza o należny podatek od towarów i usług. Przeciwny wniosek stanowi zdaniem Rzecznika niedopuszczalną wykładnię rozszerzającą przepisów regulujących wynagrodzenie notariusza.

Sprawa nie jest jednak tak oczywista, o czym świadczą stanowiska prezentowane nie tylko przez Prezesa Krajowej Rady Notarialnej, ale także Ministra Finansów oraz Ministra Sprawiedliwości.

Taksa notarialna powiększona o podatek VAT w opinii KRN, MF i MS

Głos w sprawie zabrał nie tylko RPO, ale również Krajowa Rada Notarialna, Minister Finansów oraz Minister Sprawiedliwości.

Prezes KRN wskazał, że praktyka poboru przez notariuszy wynagrodzenia według stawek określonych przez Ministra Sprawiedliwości i doliczania do tak obliczanego wynagrodzenia podatku od towarów i usług trwa nieprzerwanie od 28 lat i nie była kwestionowana ani przez organy podatkowe, ani organy nadzoru nad notariuszami. Zdaniem KRN, stosowana praktyka znajduje potwierdzenie w obowiązujących przepisach (m.in. w ustawie o podatku od towarów i usług).

W sprawie wypowiedział się również Minister Finansów. Podkreślił on, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, wydane na podstawie art. 5 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, nie pozwala na jakąkolwiek możliwość podwyższania przez notariuszy maksymalnych stawek taksy notarialnej o podatek VAT, co oznacza, iż podatek ten jest już zawarty w podanej przez notariusza cenie. Dalej MF wskazał jednak, że dokonywana przez organy podatkowe weryfikacja sposobu naliczania podatku VAT w odniesieniu do wynagrodzeń za wykonane usługi notarialne doprowadziła zasadniczo do wniosku, że podatek ten jest doliczany do kwoty taksy, ale z uzyskanych informacji wynika, że w przeważającej większości notariusze przy transakcjach o wyższej wartości nie stosują maksymalnych stawek taksy notarialnej, przez co pobierane przez nich opłaty wraz z doliczonym VAT nie przekraczają maksymalnych stawek. Jednocześnie MF nie dostrzegł możliwości wydania przez resort finansów interpretacji ogólnej w zakresie wynagrodzeń notariuszy za wykonywane usługi notarialne, wskazując, że właściwe w sprawie tej problematyki jest Ministerstwo Sprawiedliwości.

W przedmiotowej dyskusji głos zabrał także Minister Sprawiedliwości. Wyjaśnił on, że zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie oraz obrocie prawnym i gospodarczym poglądem, notariusz (osoba wykonująca zawód zaufania publicznego, a nie funkcjonariusz publiczny) ma status przedsiębiorcy, co oznacza, że samodzielnie finansuje i prowadzi swoją działalność w warunkach konkurencji, przy wykorzystaniu osobistych zdolności i kwalifikacji i na własne ryzyko oraz ponosi za swoje czynności osobistą odpowiedzialność majątkową. W konkluzji wskazano, że w obecnym stanie prawnym status prawny i gospodarczy notariusza porównywalny jest do statusu innych zawodów prawniczych wykonujących na własne ryzyko i rachunek czynności w obrocie prawnym, a których wynagrodzenie, określone przez ustawodawcę w kwotach netto, powiększane jest o kwotę podatku od towarów i usług. Jednocześnie MS wskazał na element niesprawiedliwości dotychczasowych uregulowań w świetle wprowadzonych przepisów prawa podatkowego, w tym zasady neutralności podatku od towarów i usług. Zdaniem MS zasadne byłoby przeprowadzenie przez MF analizy uwzględniającej orzecznictwo krajowe i unijne oraz wydanie interpretacji ogólnej lub zainicjowanie prac legislacyjnych.

RPO chce działań legislacyjnych

Problematyka doliczania podatku VAT do taksy notarialnej nie jest zagadnieniem prostym, a pojawiająca się niespójność stanowisk uzasadnia podjęcie stosownych kroków legislacyjnych. Dlatego też w oficjalnym piśmie skierowanym do przewodniczących sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz senackiej Praworządności, Praw Człowieka i Petycji RPO zaapelował o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, która doprowadziłaby do doprecyzowania kwestii podatku VAT i stawek taksy notarialnej.

Źródło:

- Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. 2020 poz. 1473);
- Pismo RPO z 8.2.2023 r., V.511.612.2020.KB

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.