RPO: Uznanie głosowania za granicą za niebyłe naruszy istotę prawa wyborczego

• Redakcja
• 2023-04-18 11:00
• Komentarze (0)

Rzecznik Praw Obywatelskich odniósł się do nowych przepisów wyborczych. Wskazuje, że ograniczenie czasowe liczenia głosów w komisjach wyborczych za granicą narusza istotę prawa wyborczego.

Głosy oddane za granicą z krótkim terminem ważności

Zgodnie z obowiązującym już art. 230 § 2 Kodeksu wyborczego, jeżeli właściwa okręgowa komisja wyborcza nie uzyska wyników głosowania w obwodach głosowania za granicą albo na polskich statkach morskich w ciągu 24 godzin od zakończenia głosowania, głosowanie w tych obwodach uważa się za niebyłe. Wskazany przez nowelizację termin 24h jest terminem nierealnym, bowiem w przypadku większości obwodów czas potrzebny na zliczenie głosów jest dłuższy. Przepis ten powoduje więc, że obywatele oddający swój głos za granicą mogą zostać pozbawieni prawa wyborczego, które w tym przypadku ograniczy się wyłącznie do możliwości oddania głosu, który następnie zostanie uznany za niebyły, a więc nie będzie brany pod uwagę podczas ustalania ostatecznego wyniku wyborów.

Tymczasem zgodnie z art. 62 Konstytucji, obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. Powyższe oznacza, że wynikające art. 230 § 2 Kodeksu wyborczego ograniczenie prawa wyborczego jest ograniczeniem nieznajdującym uzasadnienia w obowiązujących przepisach. Czynne prawo wyborcze stanowi jedno z podstawowych praw konstytucyjnych, przypisanych każdemu obywatelowi. 

RPO: Ważny głos oddany w głosowaniu przez osobę posiadającą pełnię praw wyborczych może zostać uznany za niebyły 

Kwestionowany przepis art. 230 Kodeksu wyborczego implikuje sytuację, w której wynik wyborów nie jest już uzależniony od faktycznie oddanych w wyborach głosów. Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, przepis ten budzi zasadnicze wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 62 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Przewiduje bowiem, że ważny głos oddany w głosowaniu przez osobę posiadającą pełnię praw wyborczych może zostać uznany za niebyły tylko z tego powodu, że utworzona na potrzeby wyborów administracja wyborcza nie dotrzyma ustawowego terminu przekazania wyników głosowania do okręgowej komisji wyborczej. Tym samym prawo wyborcze obywatela polskiego zostaje zredukowane do możliwości oddania głosu, który z uwagi na niesprawne działanie aparatu wyborczego nie zostanie następnie policzony i nie będzie miał żadnego wpływu na ostateczny wynik wyborczy. 

Dalej RPO wskazuje, że art. 230 § 2 Kodeksu wyborczego narusza istotę prawa wyborczego, która oznacza możliwość decydowania o sprawach publicznych oraz bezpośrednie sprawowanie władzy (art. 4 ust. 2 Konstytucji RP) poprzez udział w wyborach. W przypadku wyborców oddających głos za granicą, ograniczenia tego prawa mogą także wynikać z obowiązujących przepisów prawnych danego państwa lub przepisów miejscowych, tym bardziej, że w niektórych państwach nadal obowiązują restrykcje związane z epidemią COVID-19. Ograniczenie prawa wyborczego, o którym mowa w 230 § 2 Kodeksu wyborczego, nie spełnia także warunków określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Nie powinno się bowiem naruszać istoty tego prawa, a także uzależniać ważności i skuteczności głosu od okoliczności, które nie są zależne od samego obywatela i wynikają z problemów ze sprawnością działania samej administracji wyborczej lub z ograniczeń wynikających z prawa obcego. Ponadto RPO przypomina, że Konstytucja RP nie różnicuje prawa do udziału w wyborach w zależności od miejsca zamieszkania, wiążąc je jedynie z posiadaniem statusu obywatela RP.

RPO apeluje o zmianę prawa wyborczego

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do marszałków Sejmu i Senatu o rozważenie konieczności zmiany przepisów Kodeksu wyborczego w celu usunięcia ograniczenia czasowego liczenia głosów w zagranicznych obwodach głosowania. W uzasadnieniu przywołał ostatni raport z obserwacji wyborów na Prezydenta RP z 2020 r. przez Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE. Wskazano w nim, że liczba wyborców dopisanych do spisów wyborczych w obwodach znajdujących się za granicą była rekordowa. W drugiej turze tych wyborów na 30 268 460 wyborców 519 431 z nich stanowili wyborcy za granicą z 87 państw oraz 323 osoby na statkach morskich. Również z prac i analiz Biura RPO wynika, że zagraniczne obwody głosowania są bardzo narażone na różnego rodzaju problemy organizacyjno-techniczne związane z przeprowadzeniem głosowania. Przykładem są ostatnie wybory, które były przedmiotem licznych skarg obywateli do Rzecznika. Dotyczyły one nie tylko problemów związanych z głosowaniem korespondencyjnym, ale także przebiegu głosowania osobiście w placówkach dyplomatycznych w dniu wyborów.

Dlatego też słuszny staje się wniosek, że obowiązujący art. 230 § 2 Kodeksu wyborczego - z uwagi na zagrożenie podstawowego prawa obywateli do czynnego udziału wyborach stanowiącego wyznacznik państwa demokratycznego - wymaga pilnej nowelizacji, która usunie ograniczenia czasowego liczenia głosów w zagranicznych obwodach głosowania.

Źródło:

- pismo RPO do Marszałka Senatu z 12.4.2023 r., VII.602.6.2023.CW

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.