Takie rozwiązanie rekomenduje Zespół Doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji. Z opublikowanej 13 lutego 2023 r. ekspertyzy wypływa szereg zarzutów względem projektu nowelizacji, spośród których na czoło wysuwa się zbyt krótkie vacatio legis.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Sejm RP IX kadencji, druk nr 2897, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?documentId=C7638BEA032AA704C12589210041822B [dostęp: 14.2.2023 r.]) wpłynął do Sejmu 22 grudnia 2022 r. jako projekt poselski. Pierwsze czytanie odbyło się w 11 stycznia 2023 r. Sejm przyjął ustawę 26 stycznia 2023 r. Jej przekazanie Marszałkowi Senatu nastąpiło 30 stycznia 2023 r.
W ramach prac senackich zlecono sporządzenie ekspertyzy prawnej (Ekspertyza prawna z 13 lutego 2023 roku w przedmiocie: oceny zgodności z Konstytucją RP ustawy z dn. 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw, https://www.senat.gov.pl/prace/opinie-i-ekspertyzy/ [dostęp: 14.2.2023 r.]), mającej na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy ustawa nowelizująca jest zgodna z Konstytucją RP.
Autorzy przywołanej wyżej ekspertyzy zauważyli, że „Sama ustawa jest wyjątkowo obszerna i stanowi jedną z największych, jeżeli nie największą nowelizację Kodeksu wyborczego”.
Ustawa nowelizująca ma za zadanie zmienić postanowienia szeregu obowiązujących aktów normatywnych. Przede wszystkim jednak dotyczy Kodeksu wyborczego. W szczególności nowelizacja zakłada ingerencję w strukturę okręgów wyborczych, liczebność komisji wyborczych, obsadę komisji, sposób liczenia głosów. Wśród szczegółowych rozwiązań znajduje się m.in.:
1) ustanowienie Centralnego Rejestru Wyborców oraz modyfikację zasad ujmowania w spisach wyborców (art. 1 pkt 13 i in. ustawy nowelizującej);
2) zniesienie możliwości głosowania na podstawie paszportu przez obywatela polskiego stale zamieszkującego za granicą, przy głosowaniu w komisji wyborczej położonej na trenie kraju (art. 1 pkt 44 lit. b ustawy nowelizującej);
3) zmianę wielkości obwodów do głosowania (art. 1 pkt 5 ustawy nowelizującej);
4) zmianę w zakresie prac mężów zaufania (art. 1 pkt 59 ustawy nowelizującej);
5) zmianę w zakresie liczby członków komisji obecnych w trakcie głosowania (art. 1 pkt 42 lit. a ustawy nowelizującej);
6) obowiązek okazywania, podczas liczenia głosów, każdej karty wszystkim członkom komisji (art. 1 pkt 52 lit. b ustawy nowelizującej);
7) usunięcie wymogu, aby w skład okręgowej komisji wyborczej wchodzili sędziowie bądź sędziowie w stanie spoczynku (nowelizacja zakłada, że w skład komisji mogą wchodzić osoby mające wykształcenie wyższe prawnicze oraz dające rękojmię należytego pełnienia tej funkcji – nawet nieposiadające żadnego doświadczenia praktycznego w zakresie stosowania prawa – zob. art. 1 pkt 77 ustawy nowelizującej);
8) możliwość rejestrowania czynności obwodowej komisji wyborczej przez mężów zaufania za pomocą własnych urządzeń rejestrujących (m.in. art. 1 pkt 42 lit b i c ustawy nowelizującej);
9) obowiązek zapewnienia przez gminę, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski, bezpłatnego transportu publicznego do siedzib obwodowych komisji wyborczych dla osób niepełnosprawnych oraz tych, które osiągnęły 60. rok życia (art. 1 pkt 40 ustawy nowelizującej).
W ocenie Zespołu Doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji, nowelizacja zakłada zmiany przepisów wyborczych, które są zmianami istotnymi w świetle dotychczasowego, a przywołanego w treści ekspertyzy orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Jak czytamy w omawianej ekspertyzie prawnej, „W konsekwencji, z uwagi na istotny charakter zmian, do Ustawy nowelizującej znajduje zastosowanie nakaz zachowania ciszy legislacyjnej, wynikający z art. 2 Konstytucji RP oraz art. 3 Protokołu nr 1 do EKPC. Innymi słowy, przepisy Ustawy nowelizującej nie mogą mieć zastosowania do tych wyborów, w ramach których pierwsza czynność wyborcza, tj. wydanie przez Prezydenta RP postanowienia o zarządzeniu wyborów, zostanie podjęta w okresie krótszym, niż 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy”.
Mając na uwadze fakt toczącego się procesu legislacyjnego, w tym terminu, w którym Senat musi zająć stanowisko w odniesieniu do ustawy nowelizującej (30 dni od dnia wpływu ustawy do Senatu), na potrzeby przedmiotowej ekspertyzy przyjęto, że Senat podejmie uchwałę odnoszącą się do ustawy najprawdopodobniej w 1 marca 2023 roku.
W takim stanie rzeczy nawet rozpatrzenie poprawek senackich albo odrzucenie przez Sejm uchwały Senatu odrzucającej ustawę nowelizującą również nastąpi najwcześniej w tej dacie. W takich okolicznościach, ustawa – zgodnie z treścią jej art. 19 – wejdzie w życie najwcześniej 15 marca 2023 r. Jednocześnie, zarządzenie wyborów parlamentarnych musi odbyć się do 14 sierpnia 2023 r. włącznie. W konsekwencji, uwzględniając minimalny okres ciszy legislacyjnej (6 miesięcy pomiędzy wejściem w życie aktu normatywnego a podjęciem pierwszej czynności przewidzianej kalendarzem wyborczym, a więc wydaniem postanowienia o zarządzeniu wyborów), przepisy zmieniające prawo wyborcze, dla swojej skuteczności, musiałyby wejść w życie najpóźniej 14 lutego 2023 r. Tymczasem ustawa nowelizująca nie wejdzie w życie przed tą datą. Przewidziane w niej vacatio legis prowadzić będzie do wejścia w życie w okresie ciszy legislacyjnej, biegnącej od 14 lutego 2023 r. Jak czytamy w omawianej ekspertyzie prawnej, „Z uwagi na fakt, że wprowadzane zmiany mają charakter istotny (wpływający na wynik wyborów), wejście Ustawy nowelizującej w życie stanowić będzie naruszenie fundamentalnych zasad ustrojowych”.
Poza wyżej wskazanymi kwestiami warto także odnotować, że omawiany projekt nie jest procedowany zgodnie z trybem legislacyjnym właściwym dla kodeksów (stosownie do art. 87–95 Regulaminu Sejmu), pomimo że przedmiotem prac jest projekt zmian kodeksu (tj. Kodeksu wyborczego) w rozumieniu art. 87 ust. 1 Regulaminu Sejmu. W uzasadnieniu projektu ustawy nie przedstawiono wyników konsultacji społecznych. Nie ma w nich również, jak zauważono w przywołanej ekspertyzie prawnej, informacji o skonsultowaniu zmian z Państwową Komisją Wyborczą.
W tym miejscu warto przypomnieć, że ustawy podstawowe dla danej dziedziny stosunków społecznych, zwane najczęściej „kodeksami”, powinny być procedowane z uwzględnieniem szczególnego trybu, zakładającego udział komisji kodyfikacyjnych, w których zasiadać powinni wybitni znawcy prawa.
Stan prawny: ustawa nowelizująca została przekazana Marszałkowi Senatu.
Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.
Podatek dochodowy będzie niższy
2022-05-12 08:05
Reklamacje na nowych zasadach - otwarty webinar 29 marca
2023-03-28 15:00
Zmiany w prokuraturze. Jest nowy projekt
2024-07-31 11:15
Konto Mieszkaniowe i dopłaty do rat kredytów - kto skorzysta?
2023-02-04 08:00
Wakacje kredytowe od sierpnia - jakie kredyty obejmą?
2022-07-05 08:45
Usługi pocztowe idą w e-commerce
2022-09-12 09:30
UE: Reklama polityczna ma być fair
2023-06-04 09:00
