Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną dotyczącą roszczenia o wypłatę gwarancji, ocenił skuteczność zarzutu nadużycia prawa w obrocie profesjonalnym.
Spór będący podstawą rozstrzygnięcia SN dotyczył odpowiedzialności pozwanego z tytułu udzielonej gwarancji, w ramach której gwarant zobowiązał się zapłacić powodom bliżej określoną kwotę: nieodwołalnie, bezwarunkowo i na pierwsze żądanie. Sądy obu instancji oceniły, że roszczenie powodów (beneficjentów gwarancji) istniało, jednak jego dochodzenie stanowiło nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.), gdyż wcześniej wygasło już roszczenie ze stosunku podstawowego, w związku z którym udzielona została gwarancja. Fakt wygaśnięcia zobowiązania pozostawał przy tym sporny. Sąd Najwyższy przypomniał, że w praktyce obrotu ukształtowanie umowy ustanawiającej gwarancję o wskazanych wyżej trzech cechach jest rozumiane jako nadanie gwarancji nieakcesoryjnego charakteru. Charakter ten związany jest ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego rodzaju zabezpieczenia, które ma umożliwić beneficjentowi uzyskanie środków pieniężnych w zasadzie natychmiastowo („na pierwsze żądanie") i bez konieczności dowodzenia, że roszczenie ze stosunku podstawowego rzeczywiście istnieje.
W uzasadnieniu SN podkreślił, że proces o zapłatę kwoty gwarancji co do zasady nie powinien przeradzać się w badanie istnienia i treści stosunku podstawowego. Wprawdzie także w tym przypadku - jak zauważa SN - możliwe jest uznanie, że żądanie zapłaty stanowi nadużycie przez beneficjenta gwarancji przysługującego mu prawa (art. 5 k.c.), lecz upatrywanie takiego nadużycia w żądaniu zgłoszonym w sytuacji sporu co do roszczeń wynikających ze stosunku podstawowego istotnie osłabiałoby samoistny charakter gwarancji, który ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia obrotu. Funkcja gwarancji uwidocznia się bowiem właśnie w razie braku zgody co do tego, czy beneficjentowi gwarancji przysługuje roszczenie ze stosunku podstawowego, natomiast skorzystanie wówczas z gwarancji nie tylko nie jest sprzeczne z celem gwarancji samoistnej, lecz właśnie realizuje społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa.Stosowanie art. 5 k.c. do żądania wypłaty gwarancji powinno zatem mieć charakter wyjątkowy, ograniczający się do wykorzystania uprawnień beneficjenta w sposób ewidentnie sprzeczny z celem gwarancji, na przykład w celu uzyskania nienależnych korzyści, albo gdy gwarancja wykorzystana jest w wyniku zmowy zainteresowanych (zob. wyrok SN z 21 sierpnia 2014 r., IV CSK 683/13, i przywołane tam orzecznictwo).
Sąd Najwyższe pochylił się przy okazji również nad ogólnym zagadnieniem nadużycia prawa w obrocie profesjonalnym. Słusznie wskazał, że konstrukcja nadużycia prawa może być stosowana także w obrocie profesjonalnym, także wielkoskalowym i ściśle wyspecjalizowanym. Uczestnicy obrotu z założenia powinni wykazywać się odpowiednim do charakteru ich działalności stopniem profesjonalizmu, a także liczyć się z ryzykiem nierozerwalnie związanym z działalnością na rynku, na którym zasadniczo wszyscy uczestnicy kierują się chęcią zysku. Nawet jednak w opisanych stosunkach obrotu, niekiedy cechujących się brakiem poszanowania dla słusznych interesów drugiej strony, ochrony prawnej nie należy udzielać działaniom, które nie mieszczą się w przyjętych w systemie normatywnym ramach czynienia użytku z przysługujących praw podmiotowych.
Źródło:
Wyrok SN z dnia 2 marca 2023 r. (sygn. akt II CSKP 905/22).
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
SN stwierdził ważność referendum ogólnokrajowego
2023-12-11 08:00
SN rozstrzygnął sprawę lichwiarskiej pożyczki
2022-09-15 13:00
SN wypowiedział się w sprawie zabezpieczenia praw wyborczych
2023-09-19 07:00
SN o odszkodowaniu za opóźnienie dostawy w przewozie międzynarodowym
2024-06-18 10:10
SA zezwolił na ekstradycję. Jest kasacja RPO do SN
2023-01-23 20:00
Ubezpieczenie wspólnika pasywnego w spółce komandytowej
2022-11-20 16:35
SN o terminie wniesienia skargi kasacyjnej
2024-02-01 08:54
