Spadek z zagranicy wielokrotnie opodatkowany

• Redakcja
• 2023-04-06 10:30
• Komentarze (0)

Osoby dziedziczące spadek muszą zapłacić podatek. Jeżeli do nabycia spadku dojdzie za granicą, opodatkowanie jest wielokrotne.

Spadek a podatek od spadku

Osoba nabywająca spadek musi zapłacić podatek określony w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego. Obowiązek podatkowy powstaje:

1) przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku;
2) przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;
3) przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia;
4) przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego - z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Kwota podatku jest różna i zależy od tego, w której grupie podatkowej znajduje się nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III - innych nabywców.

O ile zasady opodatkowania spadku znajdującego się na terenie Polski nie budzi wątpliwości, o tyle problem pojawia się w sytuacji, gdy nabywany jest spadek z zagranicy. 

Spadek z zagranicy

Zgodnie z art. 2 ustawy nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu w Polsce. Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn będzie ciążył na osobie mającej stałe miejsce zamieszkania w Polsce nawet gdy do nabycia rzeczy i praw majątkowych dojdzie  poza granicami kraju. Obowiązek podatkowy będzie także ciążył na nabywcy-obywatelu polskim nawet jeśli przebywa na stałe poza Polską. Posiadanie obywatelstwa polskiego oznacza zatem, że każda czynność objęta zakresem ustawy będzie implikować obowiązek podatkowy - niezależnie od faktu, czy do zdarzenia wchodzącego w zakres doszło w Polsce, czy też za granicami kraju. W związku z tym, że poszczególne państwa nakładają podatek na podstawie nie jednego, ale większej liczby powiązań beneficjentów ze spadkodawcami lub darczyńcami (zasada rezydencji, zasada domicylu, zasada obywatelstwa), może dochodzić do podwójnego lub nawet wielokrotnego opodatkowania tego samego składnika majątku przez kilka państw.

Podatek od spadku a umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Ustawa o podatku od spadku i darowizn nie zawiera przepisów regulujących wysokość podatku w sytuacji, gdy nabyte z innego kraju składniki majątku zostały już opodatkowane w innym państwie. Dotyczy to również relacji podatkowych ze Stanami Zjednoczonymi, z Kanadą, Wielką Brytanią, Francją czy Niemcami, czyli państwami, w których żyje i pracuje najwięcej polskich obywateli. Pojawia się pytanie o zastosowania w takim przypadku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Niestety, umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierane przez Polskę na podstawie Konwencji Modelowej OECD nie rozwiązują problemu, bowiem dotyczą one podatków dochodowych oraz majątkowych (w głównej mierze podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych). Jak wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 marca 2013 r., sygn. II FSK 1533/11, podatku od majątku nie można utożsamiać z podatkiem od spadków i darowizn, który jest daniną obciążającą fakt nabycia majątku (jego powiększenia) w drodze spadku lub darowizny, nie zaś podatkiem od całego lub części majątku. Stanowisko to potwierdza analiza art. 22 Modelowej Konwencji OECD, który to przepis dotyczy tylko podatków od majątku, z wyłączeniem podatków od majątku nieruchomego, spadków darowizn i z przeniesienia zobowiązań.

Resort Finansów nie planuje zmian legislacyjnych

Obecne uregulowania nie przewidują instrumentów ochrony podatników przed podwójnym opodatkowaniem. W ustawie o podatku od spadków i darowizn nie istnieje jednostronny mechanizm unikania międzynarodowego podwójnego opodatkowania. Taki sposób rozwiązywania konfliktów jurysdykcyjnych przewidywała zaś ustawa z 29 maja 1920 r. w przedmiocie zmiany przepisów o opodatkowaniu spadków i darowizn. Jej celem była unifikacja zasad opodatkowania spadków i darowizn na całym terytorium Polski. Na problem zwracano uwagę  w interpelacji nr 29417. Sformułowano w niej pytanie, czy resort finansów planuje podjęcie prac legislacyjnych w celu uchronienia Polaków od podwójnego opodatkowania zagranicznych spadków i darowizn. MF odpowiedziało, odnosząc się w szczególności do spadków i darowizn transgranicznych nabytych w obrębie UE, że nie planuje działań zmierzających do zawierania dwustronnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatku od spadków i darowizn.  Wyjaśniono - powołując się na komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z 15 grudnia 2011 r. dotyczący zwalczania przeszkód w odniesieniu do opodatkowania spadków transgranicznych w obrębie UE  – że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE państwa członkowskie nie są zobowiązane do unikania podwójnego opodatkowania spadku, wynikającego z równoczesnego wykonywania przez państwa członkowskie swoich kompetencji podatkowych.

RPO pyta Ministra Finansów

Utrzymanie status quo rodzi uzasadnione obawy Rzecznika Praw Obywatelskich. W piśmie do MF wskazał, że mimo iż opodatkowanie spadków i darowizn nie podlega harmonizacji, to Komisja wydała stosowne zalecenia zmierzające do wprowadzenia jednostronnego mechanizmu unikania podwójnego opodatkowania. Komisja zwróciła uwagę, że osoby, które nabywają spadki transgranicznie, mogą napotykać problemy podatkowe prowadzące do nadmiernie wysokiego poziomu opodatkowania spadków. Całkowite obciążenie podatkowe w przypadku niektórych spadków nabytych transgranicznie może być tak wysokie, że spadkobierca, aby uiścić podatek, będzie zmuszony zaciągnąć pożyczkę lub sprzedać majątek nabyty w drodze spadku. W ocenie Komisji problemy związane z opodatkowaniem spadków transgranicznych mogą zostać rozwiązane poprzez zadbanie o to, aby przepisy państw członkowskich oddziaływały na siebie bardziej spójnie w celu ograniczenia możliwości podwójnego, a nawet wielokrotnego opodatkowania spadków. Zaleceniem Komisji jest np. przyznanie ulgi w przypadku wystąpienia podwójnego opodatkowania spadków. Mając powyższe na uwadze RPO zwrócił się do MF o zajęcie stanowiska.

Źródło:

pismo RPO do MF z 27.3.2023 r., V.511.183.2023

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.