Stosowanie kajdanek wobec osób chorych psychicznie mocno kontrowersyjne, a przepisy ustawy o Policji nie są dostosowane do standardów Europejskiego Komitetu do Spraw Zapobiegania Torturom (CPT)- wynika z wniosku RPO.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zatrzymując lub transportując osoby z zaburzeniami psychicznymi, funkcjonariusze mogą stosować środek przymusu bezpośredniego w postaci kajdanek. Jest to możliwe nawet wtedy, gdy te czynności są przeprowadzane pod nadzorem lekarza, pielęgniarki lub kierującego zespołem ratownictwa medycznego. Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, postępowanie to jest sprzeczne ze standardami Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu Rady Europy (CPT).
W opublikowanym w marcu 2017 r. opracowaniu „Środki przymusu w placówkach psychiatrycznych dla dorosłych” CPT podkreśla, że ostatecznym celem zawsze powinno być zapobieganie użyciu środków przymusu poprzez ograniczenie, jak najbardziej to możliwe, częstotliwości oraz czasu trwania ich stosowania. Ich używanie powinno być traktowane jako środek ostateczny, aby zapobiec nieuchronnej szkodzie dla nich samych lub innych osób. Zdaniem Komitetu, dla celów mechanicznego środka przymusu należy stosować wyłącznie urządzenia zaprojektowane w celu ograniczania szkodliwych skutków (najlepiej wyściełane pasy z materiału) w celu zminimalizowania ryzyka urazu lub bólu u pacjenta. Dla unieruchomienia pacjenta nie należy nigdy stosować kajdanek ani łańcuchów.
Z kolei pacjenci poddawani środkom przymusu powinni być zawsze ustawieni twarzą do góry z ramionami skierowanymi w dół. Pasy nie mogą być zbyt ciasne i powinny być stosowane w sposób pozwalający na maksymalnie bezpieczny ruch ramion i nóg. Funkcje życiowe pacjenta, takie jak oddychanie i zdolność komunikowania się, nie mogą być utrudniane. Pacjenci poddani środkom przymusu powinni być również odpowiednio ubrani i w miarę możliwości, móc samodzielnie jeść i pić oraz zaspokajać potrzeby fizjologiczne w miejscu do tego przeznaczonym.
Godne traktowanie musi dotyczyć również osób z zaburzeniami psychicznymi. W licznych raportach CPT podkreślał, że kajdanki są całkowicie nieodpowiednim i niedopuszczalnym sposobem krępowania pacjentów w placówkach służby zdrowia. Nie mają one prawowitego miejsca w praktyce psychiatrycznej. Przykuwanie pacjenta kajdankami do stałych przedmiotów jest całkowicie niedopuszczalne nie tylko w szpitalu psychiatrycznym, ale gdziekolwiek indziej.
Jak słusznie zauważa RPO, wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, w trakcie czynności, które są przeprowadzane pod nadzorem lekarza, pielęgniarki lub kierującego zespołem ratownictwa medycznego, policjanci powinni móc użyć tylko konkretnie określonych środków przymusu bezpośredniego. A możliwość stosowania kajdanek zakładanych na ręce, nogi lub zespolonych powinna być wyłączona. Wynika to z Konstytucji i prawa międzynarodowego, które odnoszą się do ochrony dóbr osobistych oraz zakazu poddawania kogokolwiek torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu.
RPO zwraca uwagę, że osiągnięcie celu zgodności przepisów ustawy ze standardami CPT nie jest możliwe w drodze wykładni prawa, lecz wymaga jego zmiany. Wzorem takiej regulacji może być obowiązujące rozwiązane dotyczące stosowania środków przymusu bezpośredniego wobec nieletnich, gdzie ustawa wyklucza stosowanie kajdanek wobec nieletniego doprowadzanego do policyjnej izby dziecka.
Czy ustawa o Policji doczeka się nowelizacji? Jak wynika z odpowiedzi MSWiA, resort nie uważa za zasadne uzupełnienia zapisów ustawy o Policji. Dostrzega on natomiast potrzebę nowelizacji art. 3 pkt 4 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Proponowanym wstępnie kierunkiem zmian byłoby doprecyzowanie, że ustawy nie stosuje się do przymusu bezpośredniego, o którym mowa w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, za wyjątkiem przypadków określonych w art. 18 ust. 1 i art. 46a tej ustawy. Znowelizowany przepis powinien zawierać także zastrzeżenie, że użycie środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy będzie możliwe po uprzednim bezskutecznym zastosowaniu przymusu bezpośredniego przewidzianego w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego albo gdy jego zastosowanie byłoby niecelowe lub niemożliwe. Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem, przedmiotowa zmiana zostanie uwzględniona w przypadku podjęcia prac legislacyjnych nad nowelizacją ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej.
Źródło:
- pismo RPO do MSWiA z dnia 11.4.2022 r., II.574.1.2022.PZ
- odpowiedź MSWiA z dnia 18.10.2022, BMP-0790-5-5/2022/JS
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.
Forma dokumentowa czynności prawnej
2022-03-11 17:08
Tymczasowe aresztowanie w statystykach
2023-03-17 17:30
Dowody elektroniczne na nowych zasadach
2023-06-19 08:40
Wniosek o uchylenie mandatu karnego
2023-06-26 08:20
Rejestracja dźwięku jako działanie nadmiarowe w świetle RODO
2022-12-27 15:15
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego - mediacja
2023-05-20 00:03
Tymczasowe aresztowanie w praktyce i alarmujące dane statystyczne
2023-01-12 10:00
Umowa powierniczego przelewu wierzytelności w praktyce
2023-12-28 15:52
Zaprzestanie wykonywania pracy zdalnej
2023-09-25 18:31
