Sztuczna inteligencja w nowym prawie autorskim

Redakcja
2024-03-19 16:48
Komentarze (0)

Projekt nowelizacji przepisów prawa autorskiego zawiera regulacje umożliwiające sztucznej inteligencji eksplorowanie danych zawartych w Internecie.

Nowelizacja prawa autorskiego a dyrektywy PE

Rządowe Centrum Legislacyjne zaprezentowało stworzony w ramach Ministerstwa Kultury projekt nowelizacji prawa autorskiego. Celem projektowanej noweli jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 17 kwietnia 2019 r.:

1) dyrektywy 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG oraz
2) dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (tzw. dyrektywy „Digital Single Market”, zwanej dalej „dyrektywą DSM”).

Termin implementacji obydwu dyrektyw upłynął w 2021 r.

Eksploracja danych do celów badawczych niezależna od woli twórcy

Ustawa nowelizująca zawiera szereg nowych uregulowań. Niejako gołym okiem widać, że prawodawca unijny, a za nim także prawodawca polski starają się podążać za nieustannie rozwijającym się obszarem technologii cyfrowych. Na gruncie rozważań zawartych w niniejszym artykule istotna jest zmiana, jaką spowodują proponowane przepisy art. 26(2) PrAut oraz art. 26(3) PrAut. Przepisy te wprowadzają nowe postaci dozwolonego użytku, który dotyczy treści publikowanych w Internecie.

Rozpocznijmy od art. 26(2) PrAut dotyczącego eksploracji danych do celów badawczych.

Art. 26(2). 1. Biblioteki, muzea, archiwa oraz instytucje kultury, których statutowym zadaniem jest gromadzenie, ochrona i upowszechnianie zbiorów dziedzictwa filmowego lub fonograficznego, zwane dalej „instytucjami dziedzictwa kulturowego”, a także podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, mogą zwielokrotniać utwory w celu eksploracji tekstów i danych do celów badań naukowych, jeżeli czynności te nie są dokonywane w celu osiągnięcia bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej.
2. Utwory zwielokrotnione zgodnie z ust. 1 mogą być przechowywane do celów badań naukowych, w tym weryfikacji wyników tych badań. Przechowywanie utworów odbywa się z zachowaniem poziomu bezpieczeństwa zapewniającego dostęp do tych utworów wyłącznie upoważnionym osobom, z uwzględnieniem procedur uwierzytelniających.
3. Uprawniony może stosować środki zapewniające bezpieczeństwo i integralność sieci i baz danych, w których utwory są przechowywane, wyłącznie w takim zakresie, jaki jest niezbędny do osiągnięcia tego celu.

Za sprawą art. 3 dyrektywy DSM, z którym koresponduje projektowany przepis, wprowadzono do prawa autorskiego nową postać dozwolonego użytku na rzecz uczelni, organizacji badawczych oraz instytucji dziedzictwa kulturowego. Chodzi o możliwość eksploracji tekstów i danych (ang. text and data mining). W tej mierze trzeba nadmienić, że nowe technologie umożliwiają automatyczną matematyczną analizę informacji w postaci cyfrowej, powszechnie określaną właśnie jako eksploracja tekstów i danych.

Badania naukowe coraz częściej są prowadzone przy pomocy technologii umożliwiającej automatyczną analizę informacji (tekstów, obrazów i innych danych w postaci cyfrowej). Technologie eksploracji umożliwiają przetwarzanie dużych ilości informacji w celu uzyskania nowej wiedzy lub zidentyfikowania nowych tendencji i korelacji. Operacje przy ich wykorzystaniu mogą przynieść korzyści uczelniom, organizacjom badawczym i instytucjom dziedzictwa kulturowego, które prowadzą badania w ramach swojej głównej działalności, tym samym wspierając innowacje i postęp naukowy.

Warto nadmienić, że projekt przepisu art. 26(2) ust. 1 PrAut w obecnym brzmieniu różni się od projektu pierwotnego. Gdy proponowano projekt po raz pierwszy, zawierał on zastrzeżenie, zgodnie z którym eksploracja danych była możliwa „z wyłączeniem tworzenia generatywnych modeli sztucznej inteligencji”. Tym samym prawodawca wycofał się z ograniczenia korzystania z danych przez generatywną sztuczną inteligencję.

Trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, że z eksploracją tekstów i danych wiąże się doniosły problem braku pewności prawa w odniesieniu do tego, czy pewne czynności wchodzące w zakres takiej eksploracji (np. zwielokrotnianie utworów) wkraczają w monopol autorski. Dostrzegano tę kwestię na poziomie uzasadnienia nowelizacji.

Korzystanie nie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
Wymaga podkreślenia, że podmioty opisane w art. 26(2) PrAut mogą zwielokrotniać utwory, o ile następuje to w celu innym niż osiągnięcie bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej.

Eksploracja danych do celów komercyjnych może zostać wyłączona przez twórcę

Kwestia eksploracji danych na potrzeby komercyjne została uregulowana w projektowanym art. 26(3) PrAut. Przepis ten koresponduje z art. 4 dyrektywy DSM.

Art. 26(3). 1. Wolno zwielokrotniać rozpowszechnione utwory w celu eksploracji tekstów i danych, chyba że uprawniony zastrzegł inaczej.
2. Zastrzeżenie, o którym mowa w ust. 1, powinno być adekwatne do sposobu udostępniania utworów. W przypadku utworów publicznie udostępnionych w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, zastrzeżenie następuje w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, wraz z metadanymi, w rozumieniu ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1524).
3. Utwory zwielokrotnione zgodnie z ust. 1 mogą być przechowywane wyłącznie w celu eksploracji tekstów i danych, tak długo, jak jest to konieczne do osiągnięcia tego celu.

Podobnie jak w przypadku art. 26(2) PrAut także tu projektodawca wycofał się z ograniczenia funkcjonowania generatywnej sztucznej inteligencji. Pierwotnie art. 26(3) ust. 1 brzmiał „Wolno zwielokrotniać rozpowszechnione utwory w celu eksploracji tekstów i danych, z wyłączeniem tworzenia generatywnych modeli sztucznej inteligencji, chyba że uprawniony zastrzegł inaczej.”.

Projektodawca zauważa, że możliwość stosowania technologii cyfrowych w celu eksploracji tekstów i danych ma doniosłe znaczenie nie tylko dla organizacji badawczych, ale także dla podmiotów gospodarczych, które wykorzystują wyniki eksploracji w różnych sferach życia codziennego i do różnych celów, takich jak np. opracowywanie innowacyjnych aplikacji i technologii.

Zasadniczo korzystanie z omawianej postaci dozwolonego użytku nie jest uzależnione od spełnienia jakichkolwiek warunków, ale w ramach art. 4 ust. 3 dyrektywy DSM zawarto postanowienie, wedle którego podmiot, któremu przysługują autorskie prawa majątkowe do utworów, które miałyby być eksplorowane, może wyłączyć taką możliwość przez odpowiednie zastrzeżenie, na przykład za pomocą środków nadających się do odczytu maszynowego w przypadku treści, które zostały udostępnione w Internecie, łącznie z metadanymi i warunkami korzystania ze strony internetowej lub usługi (zob. też motyw 18 dyrektywy DSM).

Na gruncie proponowanego art. 26(3) ust. 3 PrAut zastrzeżenie to powinno być adekwatne do sposobu udostępniania utworów. W przypadku utworów publicznie udostępnionych w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (czyli udostępnionych w Internecie), pojawia się wymóg zastrzeżenia w formacie nadającym się do odczytu maszynowego w rozumieniu ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego.

Zgodnie z art. 2 pkt 7 ww. aktu normatywnego format przeznaczony do odczytu maszynowego oznacza tyle, co format pliku ustrukturyzowany tak, aby programy komputerowe mogły zidentyfikować, rozpoznać i pozyskać określone dane i ich wewnętrzną strukturę. Chodzi więc o dane zapisane w sposób umożliwiający ich odczytanie przez komputer. W praktyce są to pliki zapisane np. w formacie XML czy JSON, które można umieścić na serwerze.

Porównanie unormowań o dozwolonym użytku

Porównanie zakresu zastosowania oraz normowania projektowanych przepisów art. 26(2) i 26(3) PaAut pozwala wyodrębnić różnice:

1) w zakresie podmiotu uprawnionego (art. 26[3] PrAut nie zawiera ograniczeń podmiotowych, co oznacza że każdy może korzystać z omawianej postaci dozwolonego użytku);
2) w zakresie celu korzystania z utworu (na podstawie art. 26[3] PrAut można korzystać z utworów w dowolnym celu, natomiast na podstawie art. 26[2] PrAut można to robić tylko w celach określonych w tym przepisie);
3) w zakresie okresu przechowywania utworu (na gruncie art. 26[3] PrAut zwielokrotnione utwory mogą być przechowywane wyłącznie w celu eksploracji tekstów i danych i tylko tak długo, jak jest to konieczne do osiągnięcia tego celu, natomiast art. 26[2] PrAut nie wprowadza ograniczeń czasowych w tej mierze);
4) w zakresie zależności korzystania od woli twórcy (możliwość korzystania z dozwolonego użytku na podstawie art. 26[2] PrAut nie zależy od woli uprawnionego, natomiast na gruncie art. 26[3] PrAut uprawniony może zabronić korzystania ze swojego utworu poprzez zastrzeżenie dokonane w odpowiedni sposób).

Źródło:
-uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw, RCL - nr z wykazu UC6, https://legislacja.gov.pl.

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze