Trybunał Konstytucyjny oceni, czy zasady wynagradzania sędziego w 2023 r. są konstytucyjne. Wniosek do TK o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją złożyli Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA i KRS, a popiera go także RPO. Dlaczego zasady wynagradzania sędziego w 2023 r. budzą takie kontrowersje?
Zasady wynagradzania sędziego określa przepis art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Wskazuje on, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa wyżej, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.
Przedstawione zasady wynagradzanie sędziego stanowią funkcjonujący od 2009 roku mechanizm, istotnie zmodyfikowany na skutek postulatów środowiska sędziowskiego i zgłaszanych przez nie zastrzeżeń co do sposobu kształtowania wynagrodzeń sędziów, a funkcjonujący na podstawie art. 91 § 1c ustawy model pozwala na powiązanie wynagrodzeń z sytuacją innych pracowników w Polsce, uniezależniając przy tym wynagrodzenie sędziego od uznaniowych decyzji władzy ustawodawczej i wykonawczej. Obowiązujące od 2009 roku status quo zmieniono jednak juz w 2021 roku, kiedy jako podstawę ustalenia wynagrodzenia przyjęto w ustawie okołobudżetowej przeciętne wynagrodzenie za drugi kwartał 2019 r., a zatem zamrożono wynagrodzenia na poziomie z 2020 r. Z kolei w 2022 r. jako podstawę ustalenia wynagrodzenia przyjęto w ustawie okołobudżetowej przeciętne wynagrodzenie za drugi kwartał 2020 r., powiększone jedynie o 26 zł, ponownie odstępując od zasad ustalania wynagrodzenia ustalonych w Prawie o ustroju sądów powszechnych. Kolejne przepisy, zawarte w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. , także pozostają w sprzeczności z regułami ustawy, kwotowo określając podstawę ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów w tym roku. Tym razem jest to jednak pierwsze, tak wyraźne odejście od reguł ustawowych, wskazujące wprost kwotowe ustalenie podstawy wynagrodzenia.
Artykuł 7, 8 i 9 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 określają kwotowo podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych, sądów administracyjnych, sądów wojskowych, SN, NSA i TK, co stanowi odstępstwo od obowiązujących zasad ustawowych. Jak wskazuje Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA, podstawą ustalenia wynagrodzenia sędziów w 2023 roku będzie kwota 5.444,42 zł, a nie kwota 6.156,25 zł, która wynika z Prawa o ustroju sądów powszechnych i komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dotyczącego przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2022 r., zaś wzrost wynagrodzeń sędziów wyniesie 7,8% w stosunku do 2022 r., podczas gdy w przypadku zastosowania mechanizmu ustalania wysokości wynagrodzenia uregulowanego w Prawie o ustroju sądów powszechnych wzrost ten powinien wynosić 21,89%. Należy także dodać, że wzrost o 21,89% byłby jedynie rezultatem powrotu do rozwiązań obowiązujących w latach 2009-2020 oraz bezpośrednim skutkiem zamrożenia wynagrodzeń w 2021 r. i częściowej jedynie waloryzacji w 2022 r., przy czym wzrost ten nie kompensuje skutków zamrożenia wynagrodzeń, które już wystąpiły w latach 2021 i 2022. Wzrost wynagrodzeń o 7,8% będzie także znacznie niższy niż inflacja w 2022 r.
Zasady wynagradzania sędziego w 2023 roku w rzeczywistości oznaczają realny spadek wynagrodzeń brutto sędziów. Jak wskazuje IUSTITIA, wynagrodzenia sędziów w 2023 mogą realnie spaść o 5 % w stosunku do 2022r. i o 16 % w stosunku do 2020r. Przyjete rozwiązania ustawy okołobudżetowej wywołały również konkretną reakcję organów sądowych. Złożenie wniosków przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Krajowej Rady Sądownictwa zapoczątkowało postępowanie przed TK, który zbada, czy przepisy ustawu okołobudżetowej są zgodne z Konstytucją.
Wnioskodawcy domagają się stwierdzenia przez TK, że art. 8 i 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz U, z 2022 r., poz. 2666) są niezgodne z:
a) art. 178 ust. 2 w zw. z art. 178 ust. 1 oraz art. 173 i art. 10 ust. 1 Konstytucji przez to, że naruszają gwarancję zapewnienia sędziom wynagrodzenia na poziomie odpowiadającym godności sprawowanego przez nich urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, a tym samym naruszają gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej;
b) art. 2 w zw. z art. 1 78 ust. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim naruszają zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa polegającą na zastosowaniu arbitralnego sposobu wyznaczania podstawy wynagrodzeń sędziowskich w 2023 r;
c) art. 31 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają prawo sędziów do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków rozumiane jako podmiotowe prawo do ustalania wynagrodzenia na podstawie obiektywnych kryteriów, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy ustawodawczej.
Udział w postępowaniu przed TK dotyczącym przepisów ustawy okołobudżetowej zgłosił także Rzecznik Praw Obywatelskich. Przystępując do tego postępowania, RPO także wniósł o stwierdzenie, że art. 7 ust. 1 i 2, art. 8 ust. 1 i 2 oraz art. 9 ust. 1 i 2 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 są niezgodne z art. 2, art. 173 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.
Zasady wynagradzania sędziego w 2023 roku TK rozpozna pod wspólną sygnaturą K 1/23.
Źródło:
- Komunikat TK dotyczący sprawy K 1/23, https://trybunal.gov.pl/
- Ocena zasad wynagradzania sędziego w 2023 r., https://www.iustitia.pl/4522-wynagrodzenia-sedziow-w-2023-moga-realnie-spasc-o-5-w-stosunku-do-2022r-i-o-16-w-stosunku-do-2020r
- Pismo procesowe RPO z 8.2.2023 r., sygn. akt K 1/23, III.7042.2.2023.LN
Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.
SN o terminie wniesienia skargi kasacyjnej
2024-02-01 08:54
Prezydent wyznaczył sędziów Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN
2022-09-18 08:30
TK ocenił obowiązek szczepień ochronnych
2023-05-09 12:45
Ławnicy wrócili na salę rozpraw
2023-07-16 10:00
Immisje pośrednie w orzecznictwie sądów powszechnych
2023-07-31 00:57
Nielegalne odpady na wokandzie WSA
2023-04-12 08:00
