TK ocenił obowiązek szczepień ochronnych

• Redakcja
• 2023-05-09 12:45
• Komentarze (0)

9 maja 2023 r. TK ogłosił wyrok w sprawie skargi konstytucyjnej. Jej przedmiotem był obowiązek szczepień ochronnych.

Obowiązek szczepień ochronnych podstawą skargi konstytucyjnej

Wojewoda nałożył na Skarżącą grzywnę i jednocześnie wezwał ją do poddania małoletniej córki obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, haemophilus influenzae typu b oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Jako podstawę prawną obowiązku Wojewoda wskazał art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art. 17 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a także rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Minister Zdrowia utrzymał w mocy, zaskarżone przez Skarżącą, postanowienie Wojewody. W uzasadnieniu postanowienia Minister Zdrowia podniósł, że obowiązkowe szczepienia ochronne i grupy osób obowiązanych do poddania się tym szczepieniom zostały określone w art. 17 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a także w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Obowiązek poddania się szczepieniom przeciwko wymienionym wyżej chorobom obejmuje dzieci i młodzież od dnia urodzenia do 19 roku życia. Z kolei, szczegółowy przedział wiekowy, w którym należy podać dawkę podstawową i przypominającą szczepionki, został określony w Komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2013 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2014. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę Skarżącej na postanowienie Ministra Zdrowia. W uzasadnieniu wyroku WSA wskazał, że obowiązek szczepień ochronnych jest uregulowany prawnie i ma ścisły związek z zapobieganiem szerzeniu się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest natomiast konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych. W ramach realizacji tego obowiązku państwo opracowuje Program Szczepień Ochronnych, który rokrocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Skarżącej od wyroku WSA.

Teraz - na skutek wniesionej skargi - Trybunał Konstytucyjny miał dokonać kontroli zgodności:

1) art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z art. 2 oraz art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
2) § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych z art. 2 Konstytucji RP oraz art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
3) art. 17 ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji RP.

Skarżąca uważa, że kwestionowane przepisy naruszają jej prawo do prywatności oraz prawo do decydowania o swoim życiu osobistym. Regulacje te wyłączają bowiem - w ocenie Skarżącej - możliwość podjęcia przez osoby obowiązane do poddania się obowiązkowym szczepieniom lub ich opiekunów prawnych lub faktycznych decyzji o odmowie poddania się szczepieniom. Zdaniem Skarżącej kwestionowane regulacje naruszają również konstytucyjną zasadę dostatecznej określoności przepisów prawa, wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP, gdyż brak jest w przepisach prawa powszechnie obowiązującego konkretyzacji, w którym miesiącu/roku obowiązek szczepienia przeciwko poszczególnym chorobom staje się wymagalny. Brak jest określenia ile dawek poszczególnych szczepionek ma być podanych dziecku. Również nie wiadomo na jakiej podstawie należy stwierdzać, że obowiązek szczepienia dziecka jest wymagalny.

Skarżąca ponadto wskazała, że Program Szczepień Ochronnych, wydawany przez Głównego Inspektora Sanitarnego, nie mieści się w katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Ani rozporządzenie Ministra Zdrowia, ani ustawa nie precyzują wieku dziecka oraz ilości dawek szczepionek. W tym zakresie Komunikat GIS nakłada na obywateli nowy obowiązek, a zatem zgodnie z art. 87 Konstytucji musi mieć formę co najmniej rozporządzenia. Skarżąca natomiast wskazuje, że regulacja ta, zawarta w art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych narusza art. 87 Konstytucji RP.

TK: Zasady obowiązkowych szczepień wymagają formy rozporządzenia

W ocenie TK art. 17 ust. 11 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych w związku z § 5 rozporządzenia w zakresie, w jakim termin wymagalności obowiązkowych szczepień ochronnych, jak i liczba dawek poszczególnych obowiązkowych szczepień ochronnych, określone są w PSO na dany rok, ogłaszanym przez GIS w formie komunikatu, a nie przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia, jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji.

Wyrok Trybunał powoduje konieczność dostosowania stanu prawnego przez właściwy organ władzy publicznej. Obowiązek ten ciąży zarówno na ustawodawcy, jak i ministrze właściwym do spraw zdrowia.Należy również zauważyć, że wyrok Trybunału nie pozbawia GIS kompetencji do ogłaszania w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, PSO na dany rok, ani nie ogranicza zakresu treści, które mogą być zawarte w owym komunikacie. Komunikat GIS nie może jednak stanowić podstawy do rekonstrukcji zakresu nakazów wynikających z obowiązku szczepień ochronnych nałożonego na jednostkę na mocy ustawy.

 Zakwestionowane przez TK przepisy tracą moc obowiązującą po upływie 6  miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP. W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji, orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Określenie innego terminu utraty mocy obowiązującej było niezbędne dla zapewnienia ciągłości realizacji obowiązku szczepień ochronnych. Termin 6 miesięcy Trybunału uznał za wystarczający do dokonania stosownych zmian.

Poddanie dziecka szczepieniom ochronnych to obowiązek prawny rodzica

W ostatnich latach obserwuje się nasilony trend odmowy poddania dziecka szczepieniom ochronnym. Należy jednak podkreślić, że obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom jest w Polsce obowiązkiem prawnym. Zwolnić z tego obowiązku mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie. Jak wskazał WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 16 kwietnia 2013 r., w przypadku obowiązkowych szczepień ochronnych wyłączone jest uprawnienie pacjenta do wyrażania zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody. Sąd podkreślił, że „zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną, przewidzianą art. 115 par. 1 kodeksu wykroczeń".

Obowiązek poddania dziecka szczepieniom ochronnym wynika także z przepisów dotyczących władzy rodzicielskiej. Rodzice zobowiązani są do należytej troski o dziecko, w tym troski o jego zdrowie. Tymczasem  powszechne  szczepienia dzieci i młodzieży w  Polsce doprowadziły do znacznego ograniczenia ryzyka zachorowania i powikłań w przebiegu m.in. błonicy, poliomyelitis, krztuśca, odry oraz wirusowego zapalenia wątroby typu B. Dzięki powszechnemu obowiązkowi szczepienia wzrasta liczba osób uodpornionych przeciw tym chorobom i zmniejsza się ryzyko epidemii tych chorób zakaźnych w populacji.

Źródło:

- wyrok WSA w Białymstoku z 16.04.2013 r., sygn. akt II SA/Bk 18/13

- wyrok TK z 9.05. 2023 r., SK 81/19

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.