TK rozpozna skargę w sprawie zmiany granic gmin przez rząd

• Redakcja
• 2023-03-22 09:00
• Komentarze (0)

28 grudnia 2021 roku opublikowano rozporządzenie, którym z dniem 1 stycznia 2022 roku zmieniono granice gmin Kleszczów i Bełchatów. Teraz sprawą zajmie się TK.

Zmiana granic gmin Kleszczów i Bełchatów

Rozporządzeniem z dnia 27 grudnia 2021 r., przyjętym w trybie obiegowym Rada Ministrów w § 1: zmieniła z dniem 1 stycznia 2022 r. granice gmin  Kleszczów i Bełchatów poprzez włączenie do dotychczasowego obszaru gminy  Bełchatów obszaru obrębu ewidencyjnego Wola Grzymalina o powierzchni  2061,59 ha, z gminy Kleszczów. W § 3 przedmiotowego rozporządzenia określiła  jego termin wejścia w życie jako 1 stycznia 2022 r. Zostało ono opublikowane w  Dzienniku Ustaw pod pozycją 2444 w dniu 28 grudnia 2021 r.

Po tym, jak rząd zmienił granice gmin na terenie, gdzie leży Elektrownia Bełchatów, gmina Kleszczów, której część z elektrownią włączono do Bełchatowa, nie mogła już odwołać się do sądu. Dlatego Rada Gminy Kleszczów złożyła wniosek w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego.

TK rozstrzygnie kwestie zmiany granic gmin

Rada Gminy Kleszczów zakwestionowała  w szczególności: art. 4a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, a także samo rozporządzenie z 27 grudnia 2021 r. w części, w jakiej odnosi się ono do zmiany granic pomiędzy gminami Bełchatów i Kleszczów. 

Zastrzeżenia wnioskodawcy koncentrują się na trzech obszarach.
• dopuszczalności dokonania zmian granic bez przeprowadzenia konsultacji  z mieszkańcami jednostki samorządu terytorialnego, 
• dokonanie konkretnej zmiany granic w kontekście konstytucyjnych i ustawowych przesłanek warunkujących korzystanie przez Radę Ministrów z przyznanej jej kompetencji,
• trybu zmiany w powiązaniu z terminem jej dokonania (upływ jedynie trzech dni od opublikowania rozporządzenia z 27 grudnia 2021 r. do wejścia w życie zmiany granic). 

Poważne zastrzeżenia ma również Rzecznik Praw Obywatelskich, który zgłosił swój udział w postępowaniu, przedstawiając następujące stanowisko:
•  art. 4a ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym rozumiany w ten sposób, że upływ wskazanego w nim 3-miesięcznego terminu zwalnia z wymogu przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami, o których mowa w art. 4a ust. 1 u.s.g. lub referendum konsultacyjnego, o którym mowa w art. 4c u.s.g. przed wydaniem rozporządzenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1 u.s.g. - jest niezgodny z art. 15 ust. 2 Konstytucji RP i z art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r.
•  § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2021 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin jest niezgodny: z art. 4a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym w zw. z art. 15 ust. 2 Konstytucji RP i art. 5 EKSL; z art. 7 i art. 92 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 146 ust. 4 pkt 2 Konstytucji RP.
• § 3 w zw. z § 1 rozporządzenia, o którym mowa w pkt. 1 jest niezgodny z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych w zw. z wynikającymi z art. 2 Konstytucji RP zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadą prawidłowej legislacji.

Podział terytorialny państwa musi uwzględniać więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 15 ust. 2 Konstytucji RP zasadniczy podział terytorialny państwa  uwzględnia „więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe”. Norma wypływająca  z tej regulacji, w kontekście konsultowania z mieszkańcami propozycji zmian granic jednostek samorządu terytorialnego była już przedmiotem licznych orzeczeń TK. Formę, w jakiej następuje uwzględnienie  wskazanych kryteriów Trybunał przedstawił w szczególności w wyroku z 10  grudnia 2002 r., sygn. K 27/02, wyjaśniając, że „przepisy regulujące procedurę  wydania rozporządzenia w sprawie bytu gminy czy jej granic (art. 4a i 4b)  nakładają obowiązek konsultacji z mieszkańcami. Ten nakaz ustawowy stanowi  realizację zasady wynikającej z art. 15 ust. 2 Konstytucji, nakazującej  uwzględniać więzi społeczne i kulturalne przy tworzeniu zasadniczego podziału  terytorialnego, gdyż daje szansę na wypowiedzenie się przez  zainteresowanych”. Z kolei w wyroku z 4 listopada 2003 r., sygn. K 1/03 wskazał, że „konsultacje z mieszkańcami […] mają znaczenie polityczne, a co za  tym idzie pewną prawną doniosłość […]. W państwie demokratycznym bowiem  wola mieszkańców wspólnoty polityczno-terytorialnej musi mieć znaczenie. Oni  to zresztą jedynie najlepiej wiedza, czy więzi ich łączące ze sobą – poprzez  pryzmat terytorium – są dostatecznie silne”.

Samorząd, choć  jest tworem prawa, nie może całkowicie pomijać  faktu istnienia naturalnych więzi historycznych, gospodarczych i kulturowych,  które przesądzają o tym, że dana grupa mieszkańców terytorium czuje i uznaje  się za wspólnotę polityczno-terytorialną w stopniu wyższym, niż inne. Należy przy tym pamiętać, że respektowanie istniejących więzi jest obowiązkiem wszystkich  władz i organów publicznych w państwie, ponieważ służą one rozwojowi demokracji i sprzyjają aktywnym postawom obywatelskim.

Źródło:
- Pismo RPO z 16.3.2023 r., (V.600.1.2023.ŁK) w sprawie o sygn. K 6/23.
 

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.