Wystąpienie niezdolności do pracy w trakcie okresu ubezpieczenia może pociągnąć za sobą przedłużoną ochronę ubezpieczeniową nawet po ustaniu tytułu ubezpieczenia. W przypadku spełnienia warunku w postaci nieprzerwanego okresu ubezpieczenia poprzedzającego niezdolność do pracy ubezpieczonemu służy wtedy zasiłek chorobowy w ramach przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej. Okolicznością wyłączającą ochronę jest podleganie ubezpieczeniu z innego tytułu.
Spółka komandytowa jest spółką osobową, która ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Tego typu podmiotu prawa obejmowały rozważania zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z 15.7.2020 r. (II UK 336/18, http://www.sn.pl). Stan faktyczny, na podstawie którego doszło do wydania wspomnianego orzeczenia, w zarysie kształtował się następująco.
Wnioskodawca do 31.8.2016 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w spółce F. i z tego tytułu podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, w tym obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu. W dniu 31.8.2016 r. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby i za ten dzień pracodawca wypłacił mu wynagrodzenie na podstawie art. 92 k.p.
Po ustaniu zatrudnienia w spółce wnioskodawca z powodu choroby był nadal nieprzerwanie niezdolny do pracy do 31.1.2017 r. W dniu 25.10.2016 r., w trakcie pobierania zasiłku chorobowego, zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jako wspólnik jednoosobowej spółki komandytowej od 1.9.2016 r. Po dokonaniu zgłoszenia do ubezpieczeń nie opłacił składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ani na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za okres od września 2016 r. do stycznia 2017 r. Ponadto, mimo trzykrotnych wezwań, nie dostarczył do organu rentowego dokumentu ZUS Z-3b (jest to zaświadczenie służące do ustalenia prawa do zasiłku chorobowego).
Decyzją z 6.7.2017 r. organ rentowy stwierdził okresy podlegania wnioskodawcy – z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz bycia wspólnikiem spółki komandytowej – obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz dobrowolnemu chorobowemu. Stosownie do ustaleń organu rentowego, wnioskodawca, od 1.9.2016 r. do 31.1.2017 r., podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Od decyzji w przedmiocie podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu nie zostało wniesione przez wnioskodawcę odwołanie i decyzja ta stała się prawomocna.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego, który odmówił wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego za okres od 16.1.2017 r. do 31.1.2017 r. z tytułu zatrudnienia w spółce F.
W pierwszej kolejności sąd pierwszej instancji podniósł, że poza sporem pozostawało, iż wnioskodawca w okresie od 31.8.2016 r. do 31.1.2017 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby. Sporna kwestia dotyczyła natomiast przyznania wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia w spółce F., począwszy od 1.9.2016 r., oraz podlegania przez wnioskodawcę dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i bycia wspólnikiem spółki komandytowej. Sąd Rejonowy - wskazując na decyzję organu rentowego stwierdzającą schemat i okresy podlegania wnioskodawcy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz bycia wspólnikiem spółki komandytowej obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu chorobowemu – podkreślił, że decyzja ta stała się prawomocna wobec jej niezaskarżenia i wiąże w rozpatrywanej sprawie. Wobec prowadzenia w okresie od 1.9.2016 r. do 31.1.2017 r. działalności gospodarczej wnioskodawca nabył nowy (niepracowniczy) tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Oznacza to, że wnioskodawca nie miał prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1.9.2016 r. do 31.1.2017 r. z tytułu zatrudnienia w spółce F., zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 ZasiłkiU.
Art. 13 1. Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
1) ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
2) kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
(…)
Sprawa została przedłożona do rozpoznania sądowi drugiej instancji. Sąd Okręgowy wyrokiem z 13.6.2018 r. oddalił apelację wnioskodawcy, podzielając ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, jak i jego ocenę prawną. Sąd zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 ZasiłkiU, zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.
Ustawa zasiłkowa przy tym nie definiuje pojęcia działalności zarobkowej. W ocenie sądu drugiej instancji zakres przedmiotowy pojęcia „działalności zarobkowej” jest szerszy od pojęcia „pracy zarobkowej” i obejmuje różne formy prowadzenia działalności, w ramach której ubezpieczony uzyskuje dochód. Działalność zarobkowa to działalność stanowiąca źródło dochodu z tytułu własnej pracy, niezależnie od podstawy jej wykonywania. Tego rodzaju działalność stanowi tytuł do ubezpieczenia społecznego, a więc czyni zbędną ochronę ubezpieczeniową z tytułu poprzedniej, zakończonej działalności.
Wynika z tego, że wnioskodawca, jako komandytariusz, nabył nowy tytuł do ubezpieczenia i od tej pory nie mógł korzystać z dobrodziejstwa przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej z poprzedniego stosunku prawnego.
Sąd Okręgowy przypomniał również, że wnioskodawca do 31.8.2016 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę i z tego tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu. Natomiast w okresie od 1.9.2016 r. do 31.1.2017 r., jako wspólnik spółki komandytowej, prowadził działalność stanowiącą tytuł do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Jednakże za okres ten nie opłacił składek na ubezpieczenia społeczne – w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – pomimo zgłoszenia do tych ubezpieczeń. Powyższe oznaczało, że wnioskodawca nabył nowy tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym i w związku z tym nowym tytułem przysługiwałby mu zasiłek chorobowy. Z kolei nieopłacenie składek powoduje, że wnioskodawca został wyłączony z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, co potwierdzała decyzja organu rentowego, od której wnioskodawca się nie odwołał. Wobec tego brak było podstaw do przyznania wnioskodawcy zasiłku chorobowego za okres od 1.9.2016 r. do 31.1.2017 r. z tytułu zatrudnienia pracowniczego w spółce F., skoro ubezpieczenie z tego tytułu ustało, a nabył on nowy tytuł do objęcia ubezpieczeniem społecznym jako wspólnik spółki komandytowej.
W skardze kasacyjnej od wyroku zapadłego w drugiej instancji wnioskodawca zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 13 ust. 1 pkt 2 ZasiłkiU, wobec ustalenia, że nastąpiły okoliczności wskazane w tym przepisie powodujące, iż nie przysługuje wnioskodawcy zasiłek chorobowy. Zdaniem skarżącego sąd drugiej instancji przyjął, że przesłanką do odmowy przyznania mu zasiłku chorobowego jest posiadanie przez niego od 1.9.2016 r. ubezpieczenia społecznego z tytułu bycia wspólnikiem spółki komandytowej. Tym samym sąd odwoławczy miał dopuścić się w sprawie oczywistego błędu. Zdaniem wnioskodawcy nie zbadano, czy wnioskodawca faktycznie, czynnie wykonywał jakieś czynności jako wspólnik spółki komandytowej, które mogłyby przynieść mu dochód. Zdaniem wnioskodawcy samo pozostawanie wspólnikiem w spółce osobowej nie może stanowić przeszkody do uzyskania zasiłku chorobowego z tytułu umowy o pracę, a dopiero ustalenie, że wnioskodawca czynnie prowadził działalność zarobkową, co uzasadniałoby odmowę zapłaty zasiłku chorobowego.
Odnosząc się do powyższych argumentów Sąd Najwyższy wskazał na obecność utrwalonego orzecznictwie poglądu, że komandytariusz przystępujący w formie aktu notarialnego do zarejestrowanej spółki komandytowej, która prowadzi działalność pozarolniczą, podlega od dnia tego przystąpienia obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej przez spółkę działalności pozarolniczej, chyba że podlega już innemu obligatoryjnemu tytułowi ubezpieczeń społecznych (art. 8 ust. 6 pkt 4 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 SysUbSpołU). Zatem data podpisania aktu notarialnego o przystąpieniu do spółki komandytowej jest terminem, od którego należy opłacać obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne. Członkostwo w spółce komandytowej uważane jest w systemie ubezpieczeń społecznych za prowadzenie pozarolniczej działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlega każda osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki komandytowej zawiązanej w celu prowadzenia działalności gospodarczej i prowadzącej taką działalność (art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 8 ust. 6 pkt 4 i w zw. z art. 13 ust. 4 SysUbSpołU). Powyższe przepisy ustawy łączą przymus podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z ustawowo wskazanym rodzajem pozarolniczej działalności, w której ma swój udział nowy komandytariusz przystępujący do zarejestrowanej spółki przez wniesienie zadeklarowanej sumy komandytowej. Uczestnictwo w zarejestrowanej spółce komandytowej komandytariusza (wspólnika pasywnego) może przejawiać się tylko we wniesieniu wkładu (sumy komandytowej) i udziale w zyskach spółki, jeżeli komandytariusz z różnych względów nie uczestniczy w prowadzeniu pozarolniczej działalności przez spółkę. Taki „pasywny” udział komandytariusza jest wystarczający do objęcia go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej przez spółkę komandytową pozarolniczej działalności, co następuje przez notarialne przystąpienie do spółki. Na gruncie przepisów prawa ubezpieczeń społecznych istotne jest to, że komandytariusze spółek komandytowych, którzy nie podlegają z innego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, zostają objęci z mocy prawa tymi ubezpieczeniami w związku i z tytułu uczestnictwa w pozarolniczej działalności spółki komandytowej, która prowadzi tę działalność pod własną firmą (art. 102 k.s.h.). Oznacza to, że komandytariusz notarialnie przystępujący do spółki komandytowej podlega od dnia notarialnego przystąpienia do zarejestrowanej spółki komandytowej, która prowadzi pozarolniczą działalność, obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej przez spółkę pozarolniczej działalności, gdyż przystępuje do niej jako jej wspólnik (art. 8 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 SysUbSpołU). Jego podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane od uzyskania statusu wspólnika takiej spółki prowadzącej pod własną firmą pozarolniczą działalność (przedsiębiorstwo), która to działalność stanowi tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez jego wspólników, nawet jeśli nie uczestniczą oni bezpośrednio ani osobiście w prowadzeniu działalności gospodarczej spółki. Przystąpienie komandytariusza w formie aktu notarialnego do zarejestrowanej spółki komandytowej, która prowadzi pozarolniczą działalność, przesądza o nabyciu w dacie notarialnego przystąpienia do spółki statusu prawnego jej wspólnika, który w związku i z tytułu prowadzonej przez spółkę pod własną firmą pozarolniczej działalności zostaje jako jej wspólnik objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, chyba że podlega już innemu obligatoryjnemu tytułowi ubezpieczeń społecznych.
W ramach powyższego artykułu wykorzystano fragmenty uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 15.7.2020 r. (II UK 336/18, http://www.sn.pl).
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.
Pozbawienie praw publicznych w orzecznictwie sądowym
2024-04-15 22:25
SN: Ogłoszenie upadłości nie tamuje skargi pauliańskiej wierzyciela
2023-06-24 10:24
TK ocenił obowiązek szczepień ochronnych
2023-05-09 12:45
ETPC orzekł ws. skargi dotyczącej aborcji w Polsce
2022-11-30 12:45
Co warto wiedzieć o karze umownej?
2023-01-13 00:06
Immisje pośrednie w orzecznictwie sądów powszechnych
2023-07-31 00:57
