Ubezwłasnowolnienie znika z Kodeksu cywilnego

Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/assist-assistance-blue-care-child-4582129/

Redakcja
2025-01-29 08:00
Komentarze (0)

Ubezwłasnowolnienie, jako instytucja prawa cywilnego, od dawna była krytykowana w środowisku prawniczym. Teraz trwają prace nad jej zniesieniem.

Czym jest ubezwłasnowolnienie?

Ubezwłasnowolnienie to pozbawienie osoby fizycznej pełnej zdolności do czynności prawnej. W zależności od rodzaju orzeczonego ubezwłasnowolnienia, osoba fizyczna może nie posiadać zdolności do czynności prawnych albo mieć tę zdolność ograniczoną. O ubezwłasnowolnieniu zawsze orzeka sąd, a instytucja ta - przynajmniej w założeniu - służyć ma ochronie interesów życiowych oraz majątkowych osoby ubezwłasnowolnionej.

Prawo cywilne wyróżnia ubezwłasnowolnienie całkowite oraz częściowe. Zgodnie z art. 13 Kodeksu cywilnego, osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Z kolei ubezwłasnowolnienie częściowe reguluje art. 16 tejże ustawy. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Reforma instytucji ubezwłasnowolnienia

Aktualnie trwają konsultacje nt. projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji, zakładającej reformę instytucji ubezwłasnowolnienia. Kwestia zniesienia ubezwłasnowolnienia i zastąpienia go modelem wspieranego podejmowania decyzji jest priorytetem resortu rodziny. Proponowana ustawa - jak wskazuje jej nazwa - opiera się na modelu wspieranego podejmowania decyzji, który ma na celu zapewnienie każdej osobie pełnej autonomii prawnej oraz możliwości samodzielnego decydowania o swoim życiu, jednocześnie uwzględniając indywidualne potrzeby i trudności w rozumieniu konsekwencji podejmowanych działań. Projekt przewiduje wprowadzenie szeregu instrumentów prawnych, takich jak:

- Asysta Prawna
- Kurator Wspierający
- Kurator Reprezentujący
- Pełnomocnik Rejestrowany.

Asysta Prawna

Pisemne porozumienie między osobą potrzebującą wsparcia a asystentem prawnym umożliwia otrzymanie pomocy przy wykonywaniu czynności prawnych, bez ograniczania autonomii osoby. Asystent prawny może pomagać w zrozumieniu przepisów prawa, umów, dokumentów urzędowych oraz wyjaśniać praktykę prawną. Może także towarzyszyć osobie w urzędach czy wizytach u lekarza.

Kurator Wspierający

W sytuacjach, gdy osoba potrzebuje wsparcia, ale nie ma asystenta prawnego ani zaufanej osoby, która mogłaby pełnić tę rolę, sąd może wyznaczyć kuratora wspierającego na okres maksymalnie pięciu lat. Kurator wspierający działa podobnie do asystenta prawnego, jednak zakres jego obowiązków jest określany przez sąd. Kurator nie ma uprawnień do składania oświadczeń woli w imieniu osoby wspieranej.

Kurator Reprezentujący

Ten rodzaj kuratora jest wyznaczany, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie podejmować określonych decyzji. Sąd precyzyjnie określa zakres działań kuratora, w tym możliwość dokonywania czynności prawnych lub wyrażania zgody na decyzje osoby wspieranej. Kurator reprezentujący może składać oświadczenia woli w odniesieniu do określonych przez sąd czynności oraz wyrażać zgodę na działania podejmowane samodzielnie przez osobę wspieraną.

Pełnomocnik Rejestrowany

Jest to forma zabezpieczenia na przyszłość, która pozwala osobie ustanowić pełnomocnictwo na wypadek utraty zdolności do samodzielnego zarządzania swoimi sprawami. Dzięki temu osoba może zachować wpływ na swoje sprawy nawet w sytuacji, gdy nie będzie w stanie świadomie wyrażać swojej woli.

Rejestr pełnomocnictw

Projekt zakłada również utworzenie Rejestru Pełnomocnictw, który ułatwi instytucjom i zainteresowanym stronom potwierdzanie ważności oraz zakresu udzielonych pełnomocnictw. Wdrożenie tych rozwiązań będzie odbywać się etapowo, co pozwoli na odpowiednie przygotowanie infrastruktury, kadr oraz procedur.

Autonomia, godność oraz prawo do samodzielnego podejmowania decyzji

Jak wskazuje resort rodziny, ustawa wprowadza także mechanizmy ochronne, takie jak rejestry, opinie specjalistów oraz okresowe weryfikacje, które mają na celu zapobieganie nadużyciom. Dzięki tym rozwiązaniom powstanie zrównoważony system, który zastąpi tradycyjne ubezwłasnowolnienie nowoczesnym, humanistycznym i elastycznym modelem wspieranego podejmowania decyzji, dostosowanym do indywidualnych potrzeb różnych osób, niezależnie od ich stanu zdrowia czy stopnia sprawności. Jak podkreśla Ministerstwo, autonomia, godność oraz prawo do samodzielnego podejmowania decyzji są tutaj najważniejsze.

Źródło:

Komunikat, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/reforma-instytucji-ubezwlasnowolnienia--trwa-dialog-z-interesariuszami

_____________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie