Uchylenie obowiązku sporządzania uzasadnień orzeczeń na formularzu ma podstawę prawną

Redakcja
2024-02-09 13:00
Komentarze (0)

Obowiązek stosowania formularzy dla uzasadnień orzeczeń negatywnie oceniają nie tylko adwokaci, ale również sędziowie. Dlatego Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła z petycją w sprawie uchylenia art. 99a k.p.k. i przywrócenia poprzedniej formuły sporządzania uzasadnienia.

Kontrowersje wokół uzasadnienia wyroku na formularzu

Zgodnie z art 99a Kodeksu postępowania karnego, uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego, oraz wyroku sądu odwoławczego i wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania sporządza się na formularzu według ustalonego wzoru. Przepis ten wszedł w życie w dniu 5 grudnia 2019 r., a jego stosowanie wzbudziło liczne wątpliwości prawne. W rezultacie sporządzanie uzasadnienia wyroku na formularzu według ustalonego przez Ministra Sprawiedliwości wzoru stało się zasadą i obowiązującą formą uzasadnienia wyroku sądu I instancji, tymczasem - jak słusznie wskazuje - NRA, treść zawarta w formularzu jest lakoniczna, a sam formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia, które zostało wydane, co powoduje, że oskarżony nie może zapoznać się z pełną argumentacją sądu w odniesieniu do odpowiedzialności karnej za przypisany czyn.

Uzasadnienie wyroku istotnym elementem prawa do rzetelnego procesu

Prawo do rzetelnego procesu ma wymiar konstytucyjny oraz konwencyjny. Zgodnie z art 45 ust. 1 Konstytucji RP, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do rzetelnego procesu jest również gwarancją praw i wolności jednostki, pod warunkiem, że sąd jest niezawisły i niezależny, a jego istota realizuje się w tym, że każdy kto poszukuje sprawiedliwości lub gdy odczuwa potrzebę ustalenia swojego statusu prawnego może zwrócić się do sądu. Z kolei z art. 6 ust. 1-3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wynika wprost, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej, a każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:

a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.

Należy zatem podzielić stanowisko NRA, że obowiązek sporządzenia uzasadnienia orzeczenia jest nie tylko wymogiem formalnym, ale ma istotne znaczenie merytoryczne. Uzasadnienie, przedstawiające tok rozumowania poprzedzający wydanie orzeczenia, umożliwić ma stronom, a zwłaszcza oskarżonemu, jego kontrolę. Dlatego słusznie wskazano, że pełni nie tylko funkcje procesowe, lecz także buduje autorytet wymiaru sprawiedliwości i kształtuje zewnętrzne przekonanie o sprawiedliwości orzeczenia.

Negatywna opinia praktyków

Niewątpliwy wpływ na treść petycji miała opinia praktyków, którzy negatywnie oceniają obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach. Ankietowani wskazywali, że poprzez stosowanie formularzy uzasadnienia orzeczeń nie stały się bardziej czytelne i przejrzyste, a taki sposób prezentacji motywów rozstrzygnięcia nie ułatwia sporządzania środków zaskarżenia. Wyniki ankiety wskazują także, iż sporządzanie uzasadnień na formularzu zagraża lub narusza, w ocenie respondentów, rzetelność procesu rozumianą jako obowiązek przedstawienia przez sąd argumentacji pozwalającej przekonać adresatów, w tym sąd odwoławczy, do motywów orzeczenia i pozwalających zrozumieć dlaczego zapadł wyrok określonej treści.

Warto również zaznaczyć, że ankietowani sędziowie w zdecydowanej większości wskazali, że stosowanie formularzy na obowiązujących szablonach zdecydowanie utrudnia sporządzanie uzasadnienia orzeczeń w porównaniu ze sporządzaniem ich w tradycyjny sposób. W badaniu udział wzięło 227 sędziów, z czego ponad połowa negatywnie oceniła wporwadzony obowiązek. Sędziowie wskazywali również, że niestosowanie art 99a było przedmiotem zainteresowania i kontroli organów powołanych do nadzoru administracyjnego, w szczególności sprawdzano, czy stosowano środki nadzorcze mające na celu przymuszenie do stosowania art 99a par. 1 k.p.k.

Także adwokaci opowiedzieli się przeciwko obligatoryjności stosowania art 99a. Wśród 382 respondentów 323 adwokatów negatywnie oceniło obowiązek sporządzania uzasadnień na formularzu.

Idą zmiany?

Uchwałę w sprawie złożenia petycji Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej przyjęło podczas posiedzenia w dniu 1 lutego br., a reprezentantem w pracach nad petycją przed Senatem RP, Sejmem RP i Radą Ministrów został Prezes NRA. Wraz z petycją przygotowano także projekt zmian w ustawie Kodeks postępowania karnego. Wskazano w nim uchylenie art 99a oraz przepis przejściowy mówiący, że do postępowań wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, a także do czynności procesowych rozpoczętych i niedokonanych przed tym dniem stosuje się przepisy ustawy.

Źródło:

Komunikat NRA, https://www.adwokatura.pl/z-zycia-nra/petycja-nra-ws-zmiany-kpk-uchylenia-obowiazku-sporzadzania-uzasadnien-orzeczen-w-sprawach-karnych-na-formularzu/

__________________________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze