Umowa zamiany i jej odmiany

Umowa zamiany jest sposobem wymiany dóbr z pominięciem udziału pieniądza. Kontrakt ten znajduje zastosowanie zarówno w obrocie profesjonalnym, jak i nieprofesjonalnym. W stosunkach B2B częściej jednak stosuje się odmianę umowy zamiany, jaką jest umowa buy-back. Â

Umowa zamiany – pojęcie

Ustawodawca poświęca umowie zamiany w Kodeksie cywilnym dwa przepisy prawne. Pierwszy z nich (art. 603 k.c.) definiuje ten kontrakt poprzez wskazanie, że przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy, natomiast drugi (art. 604 k.c.) zawiera odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o sprzedaży. Przepisy o sprzedaży mają doniosłe znaczenie w przypadku omawianej umowy zwłaszcza na gruncie odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne.

Na podstawie umowy zamiany można przenieść własność zarówno rzeczy oznaczonych co do gatunku (np. tona ryżu), jak i rzeczy oznaczonych co do tożsamości (np. indywidualnie oznaczony samochód osobowy).

Uwaga!
Umowa przenosząca własność rzeczy oznaczonych co do gatunku wymaga, dla wystąpienia skutku rozporządzającego, przeniesienia ich posiadania.

Umowa zamiany - forma

Umowa zamiany w zasadzie dochodzi do skutku zawarta w każdej formie, także ustnej, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przykładowo, zawarcie umowy, na podstawie której dochodzi do zamiany nieruchomości, powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Zawarta w zwykłej formie pisemnej może być kwalifikowana ewentualnie jako umowa przedwstępna, na podstawie której uprawniony nie ma możliwości doprowadzenia do silniejszego jej skutku (przeniesienia własności), albowiem umowa ta nie czyniłaby zadość wymaganiom co do formy umowy definitywnej (zob. art. 390 § 2 k.c.).

Umowa zamiany - postanowienia szczegółowe

Klasyczne określenie przedmiotu umowy zamiany może brzmieć następująco:

§ …
Przedmiot umowy

Na podstawie niniejszej umowy Jan Nowak przenosi na Joannę Kowalską prawo własności pojazdu, o którym mowa w § …, w zamian za co Joanna Kowalska przenosi na Jana Nowaka prawo własności łodzi motorowej, o której mowa w § … .

O ile opisanie w umowie szczegółów dotyczących rzeczy nie nastręcza zwykle wielkich problemów, o tyle szczegółowy opis wierzytelności, które także mogą stanowić przedmiot obrotu, może być kłopotliwy. W umowie zamiany strony mogą bowiem zobowiązywać się do wzajemnego przeniesienia wierzytelności albo jedna ze stron może zobowiązać się do przeniesienia wierzytelności w zamian za przeniesienie prawa własności rzeczy. W tym zakresie należy wskazać przede wszystkim, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (w tym przypadku na stronę umowy zamiany).

Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (zob. art. 509 k.c.). Zgodnie z art. 511 k.c., przelew wierzytelności stwierdzonej pismem powinien być również pismem stwierdzony. Unormowanie to będzie miało wpływ także na formę umowy zamiany. Zgodnie z art. 516 k.c., zbywca wierzytelności ponosi względem nabywcy odpowiedzialność za to, że wierzytelność mu przysługuje. Za wypłacalność dłużnika w chwili przelewu ponosi odpowiedzialność tylko o tyle, o ile tę odpowiedzialność na siebie przyjął.

Klauzula odnosząca się do przysługującego stronie prawa do wierzytelności może przybrać następujące brzmienie.

§ …

1. „Y” sp. z o.o. oświadcza, że przysługuje jej wymagalne roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej w wysokości 57000 zł (pięćdziesięciu siedmiu tysięcy złotych), tytułem ceny zastrzeżonej w umowie sprzedaży ciągnika siodłowego z dnia 5.6.2018 r., zawartej z „B” sp. z o.o. (Wierzytelność). Kopia wierzytelna umowy przeniesienia własności ciągnika siodłowego z dnia 5.6.2018 r. stanowi załącznik nr 1 do niniejszej umowy.
2. „Y” sp. z o.o. oświadcza, że Wierzytelność nie jest obciążona wadą prawną. W szczególności „B” sp. z o.o. nie przysługuje względem „Y” sp. z o.o. żadna wierzytelność, która może zostać przedstawiona do potrącenia, jak również, że Wierzytelność może zostać przelana bez zgody „B” sp. z o.o.
3. „X” sp. z o.o. oświadcza, że przysługuje jej prawo własności obrazu autorstwa Jana Iksińskiego „Ptaki” (Obraz). Kopia wierzytelna umowy przeniesienia własności Obrazu wraz z dokumentacją stwierdzającą autentyczność stanowi załącznik nr 2 do niniejszej umowy.
4. „X” sp. z o.o. przenosi na „Y” sp. z o.o. prawo własności Obrazu, w zamian za co „Y” sp. z o.o. przenosi na „X” sp. z o.o. Wierzytelność.
5. „X” sp. z o.o. potwierdza nabycie Wierzytelności, a „Y” sp. z o.o. potwierdza odbiór Obrazu.
6. „Y” sp. z o.o. zawiadomi „B” sp. z o.o. o przeniesieniu Wierzytelności w formie pisemnej w dniu zawarcia niniejszej umowy oraz w ciągu kolejnych trzech dni roboczych złoży „X” sp. z o.o. potwierdzenie przyjęcia przez „B” sp. z o.o. tego zawiadomienia.
7. W razie spełnienia przez „B” sp. z o.o. świadczenia na rzecz „Y” sp. z o.o. przed dokonaniem zawiadomienia, o którym mowa w ustępie poprzedzającym, „Y” sp. z o.o. przekaże otrzymaną sumę pieniężną „X” sp. z o.o. w ciągu trzech dni w formie przelewu na jej rachunek w ABC Banku nr 22 3333 4444 5555 6666 7777 8888.

Umowa buy-back jako odmiana umowy zamiany

Umowa zamiany znajduje zastosowanie zwłaszcza jako kontrakt zawierany pomiędzy podmiotami nieprowadzącymi działalności gospodarczej.

Umowa zamiany jest zatem dość rzadko spotykania w profesjonalnym obrocie. Spotykane są natomiast jej odmiany. Jedną z nich jest umowa buy–back. Tego typu kontrakt stosuje się np. w praktyce dealerskiej, w zakresie obrotu samochodami. Sedno umowy buy-back sprowadza się do zamiany starszej floty pojazdów na nowszą (por. wyr. SA w Białymstoku z 10.5.2019 r., I AGa 15/19, http://orzeczenia.bialystok.sa.gov.pl).
Konstrukcja takiej współpracy sprowadza się do tego, że dealer samochodów najpierw przenosi własność pojazdów na kupującego (często jest nim leasingodawca). Po określonym w umowie czasie kupujący zwrotnie przenosi własność tych samych pojazdów na sprzedającego. W umowie buy-back należy precyzyjnie określić warunki odkupu pojazdów, co dotyczy m.in. ich ceny, stanu technicznego oraz okresu użytkowania.

Fragment umowy zamiany pochodzi z Programu Scripta https://programscripta.pl

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.