Serwisy crowdfundingowe od wielu lat z sukcesem wpisują się w system działań dobroczynnych. UOKiK ma jednak w wątpliwości, czy serwisy te nie stosują praktyk naruszających przepisy prawa.
Serwisy crowdfundingowe to platformy, których celem jest pozyskiwanie wśród społeczności funduszy na ustalony cel. Samo słowo "crowdfunding" to połączenie dwóch słów: crowd – tłum i funding – finansowanie. W Polsce działa obecnie kilkanaście platform crowdfundingowych, Warto przypomnieć, że w listopadzie 2021 roku w życie weszło unijne rozporządzenie ECSP, które określa jednolite wymogi dotyczące świadczenia usług finansowania społecznościowego, organizacji dostawców usług finansowania społecznościowego, udzielania im zezwoleń oraz nadzoru nad nimi.
UOKiK, nie negując roli, jaką serwisy crowdfundingowe odgrywają w systemie społecznej pomocy, ma jednak wątpliwości, czy tego typu serwisy nie naruszają przepisów prawa. Mowa tu m.in, o stosowaniu zwodniczych interfejsów, technik manipulacyjnych czy niewłaściwego wywiązywania się z obowiązków informacyjnych. W konsekwencji Prezes UOKiK postawił zarzuty naruszenia zbiorowych interesów konsumentów firmie Zrzutka.pl oraz wszczął postępowania wyjaśniające wobec operatorów dwóch innych popularnych serwisów crowdfundingowych: Pomagam.pl i Siepomaga.pl. Wątpliwości dotyczą mechanizmów i treści zachęcających do wsparcia serwisów przy dokonywaniu darowizn na rzecz zbiórek prowadzonych za ich pośrednictwem.
Prawo właścicieli do pobierania opłat na pokrycie kosztów prowadzenia serwisu czy prawo do uzyskiwania zarobku nie jest kwestionowane. Jednak, jak wskazuje UOKiK, powinno to następować w sposób transparentny, bez stosowania technik, które mieszczą się w definicji dark patterns.
Jak czytamy w oficjalnym komunikacie, najwięcej zastrzeżeń budzą praktyki na stronie Zrzutka.pl. Z analizy przeprowadzonej przez Urząd w ramach postępowania wyjaśniającego w sprawie operatora serwisu wynika, że niektóre praktyki spółki oraz treści zawarte na stronie mogą mieć charakter manipulacyjny. Regulamin Zrzutka.pl informuje, że przekazanie darowizny na rzecz serwisu przy dokonywaniu transakcji (co określane było mianem „pokrycia kosztów obsługi transakcji”) jest dobrowolne. Jednak kolejne kroki w procesie wpłaty mogły wprowadzać konsumenta w błąd. Na przykład sprawiać błędne wrażenie, że pokrycie kosztów obsługi transakcji było warunkiem przekazania darowizny na wybraną zbiórkę. Wskazywała na to funkcjonalność serwisu, która po kliknięciu w przycisk „Przekazuję darowiznę” przenosiła automatycznie do sekcji formularza dotyczącej zgody na pokrycie kosztów obsługi transakcji. W tej sytuacji - zdaniem UOKiK - konsument, który chce wesprzeć wybrany cel, może być przekonany, że nie ma możliwości dokonania wpłaty bez poniesienia dodatkowych kosztów na rzecz serwisu.
Urząd zauważył również, że osoba chcąca wpłacić darowiznę na wybrany cel jest zmuszona do kilkukrotnego potwierdzenia odmowy przekazania wspomnianej opłaty. W trakcie tego procesu operator serwisu stosuje dodatkowo komunikat wywołujący presję emocjonalną, co także może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową. Chodzi o pop-up z wizerunkiem małego kota, który opatrzony jest tekstem: "Gdy pozbawiasz nas monet, gdzieś w Polsce płacze kotek. Jesteś pewny/a, że chcesz zrezygnować z darowizny na rzecz portalu Zrzutka.pl?". W ocenie UOKiK komunikaty tego typu mogą oddziaływać na uczucia i procesy decyzyjne konsumentów, zwłaszcza w przypadku ich udziału w zbiórkach pomagających zwierzętom.
Wątpliwości UOKiK budzi także kwestia wykorzystania słowa „darowizna”, które w interfejsie serwisu używane jest zarówno w odniesieniu do wpłaty na wybraną zbiórkę, jak i do opłaty na pokrycie kosztów transakcji. Jak podkreśla Prezes UOKiK, ideą serwisu Zrzutka.pl jest przekazywanie środków pieniężnych na rzecz wybranych podmiotów, a więc w tych okolicznościach pojęcie „darowizna” powinno być utożsamiane z wpłatą pieniędzy na organizowaną zbiórkę, zaś użycie tego pojęcia jako synonimu „zgody na pokrycie kosztów obsługi transakcji” może wprowadzać darczyńców w błąd, nawet jeśli od strony prawnej jest to darowizna na rzecz operatora serwisu.
Podobne zgłoszenia UOKiK otrzymał w odniesieniu do paltform Pomagam.pl oraz Siepomaga.pl. Jak wskazano w oficjalnym komunikacie, obydwa serwisy przy dokonywaniu wpłat na zbiórki charytatywne proszą o dodatkowe wsparcie ich własnej działalności. W obydwu przypadkach chodzi o dobrowolne wpłaty, ale kwoty wsparcia są zaznaczone automatycznie na poziomie 15 proc. wpłaty na rzecz danej zbiórki. Obydwa serwisy informują też, że pieniądze uzyskane w ten sposób pozwalają ich operatorom pomagać „za darmo”. Takie praktyki - w ocenie UOKiK - mogą wprowadzać w błąd i kwalifikowane są jako dark patterns.
UOKiK sprawdzi także, czy mechanizmy wykorzystywane przez serwisy Zrzutka.pl, Pomagam.pl oraz Siepomaga.pl wyczerpują definicję „zwodniczych interfejsów”. Chodzi o wykorzystanie przez właścicieli serwisów mechanizmu dark patterns, polegającego na odpowiednim zaprojektowaniu interfejsu w taki sposób, by wpływał on na użytkowników tak, aby dokonali oni wyborów, na które nie zdecydowaliby się, gdyby interfejs nie zniekształcał prezentowanych informacji lub nie ograniczał ich w działaniu na podstawie tych informacji. Wśród zwodniczych interfejsów wyróżniamy m.in. nagging (ang. dokuczliwy, dręczący) oraz toying with emotion (ang. granie na emocjach). Nagging polega na powtarzaniu żądań wykonania przez użytkownika czynności, którą preferuje autor interfejsu. Natomiast z toying with emotion mamy do czynienia, gdy struktura lub wygląd interfejsu manipuluje emocjami użytkownika.
Jeżeli Prezes UOKiK stwierdzi, że doszło do stosowania przez przedsiębiorców praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, może nakazać zmianę kwestionowanych praktyk, a w uzasadnionych przypadkach nałożyć też karę w wysokości maksymalnie do 10 proc. obrotu.
Źródło:
Komunikat UOKiK, https://uokik.gov.pl/praktyki-serwisow-crowdfundingowych-pod-lupa-prezesa-uokik
__________________________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie
Preferencyjna stawka amortyzacji budynków już od stycznia 2024 roku
2023-10-04 12:00
Będzie ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej w 2023 roku
2022-10-12 08:00
Czynności fraudacyjne dłużnika
2023-03-08 09:20
Stanowisko MEiN w sprawie pobierania opłat od doktorantów
2023-06-12 07:00
Zwolnienie z PCC nabycia pierwszego mieszkania już niebawem
2023-08-15 11:15
