Upadłość zmarłego przedsiębiorcy

• Redakcja
• 2023-03-03 00:01
• Komentarze (0)

Ogłoszenie upadłości zmarłego przedsiębiorcy wydaje się nietypowym sposobem zaspokojenia wierzytelności. Jednak warto wiedzieć, że taka możliwość istnieje.

Postępowanie upadłościowe

Postępowanie upadłościowe jest rodzajem sądowego postępowania nieprocesowego z elementami właściwymi dla procesu, którego celem jest zaspokojenie wierzytelności w ramach egzekucji uniwersalnej, przysługujących wierzycielom w stosunku do podmiotów niewypłacalnych, a więc (w skrócie) takich, którzy przez złą kondycję majątkowo-finansową nie mają zdolności do realizowania wymagalnych wierzytelności pieniężnych. Podmiot, który od dnia ogłoszenia upadłości zwany jest „upadłym”, zostaje pozbawiony prawa zarządu swym majątkiem, który staje się masą upadłościową, a więc zbiorem różnego rodzaju aktywów podlegających w dalszej kolejności likwidacji, czyli spieniężeniu. 

Procedura upadłościowa jest dwuetapowa. W ramach pierwszego etapu następuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości. Tu może dojść do zabezpieczenia roszczeń wierzycieli np. poprzez ustanowienie nadzorcy sądowego albo zarządcy przymusowego. Pozytywne orzeczenie wieńczące ten etap, które zapada w formie postanowienia, przenosi postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości na grunt drugiego etapu – postępowania upadłościowego, zwanego właściwym postępowaniem upadłościowym. Od tej chwili zarząd masą upadłości przechodzi na syndyka. Jego działania zasadniczo będą zmierzać do likwidacji (spieniężenia) aktywów upadłego, a następnie podziału uzyskanych w ten sposób funduszów pomiędzy wierzycieli uwzględnionych na liście.

Postępowania upadłościowe prowadzi się w wydziałach gospodarczych właściwych miejscowo sądów rejonowych. Orzeczenia sądu upadłościowego dotyczące ogłoszenia upadłości zapadają w składzie 3 sędziów zawodowych (wyjątek dotyczy tzw. upadłości konsumenckich, gdzie sprawę rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie 1 sędziego zawodowego). Dalsze orzeczenia sąd upadłościowy wydaje także w składzie 1 sędziego zawodowego (co do zasady). W postępowaniu upadłościowym istotną rolę odgrywa też sędzia-komisarz, będący tzw. sędzią samoistnym. Dysponuje on daleko idącymi kompetencjami (np. dotyczącymi ustalania bezskuteczności czynności prawnych upadłego o charakterze fraudacyjnym), których realizacja przyspiesza postępowanie upadłościowe i odciąża sąd upadłościowy.

Nie każdemu podmiotowi prawa można ogłosić upadłość. Poza Skarbem Państwa zdolność upadłościowa nie przysługuje jednostkom samorządu terytorialnego, publicznym samodzielnym zakładom opieki zdrowotnej, uczelniom i innym podmiotom wymienionym w ustawie.

Wyjąwszy przypadki tzw. upadłości konsumenckich, zasadniczo postępowania upadłościowe prowadzi się wobec przedsiębiorców (w tym tzw. jednoosobowych). Nie jest jednak warunkiem koniecznym prowadzenie działalności gospodarczej, gdyż w obrocie występują także podmioty nieprowadzące działalności gospodarczej, mające jednak zdolność upadłościową. 

Upadłość zmarłego przedsiębiorcy

Śmierć przedsiębiorcy nie tamuje ogłoszenia jego upadłości. Ustawodawca odnosi się do tej kwestii w ramach art. 7 p.u. Szczegółowe unormowania w tym zakresie wynikają zaś z art. 418-425 p.u.

Zasadność wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości osoby zmarłej leży w konieczności zapewnienia realizacji praw wierzycieli, którym przypisuje się pozycję dominującą w postępowaniu upadłościowym. 

Postępowanie upadłościowe, jak już wspomniano, stanowi przykład egzekucji uniwersalnej. W ramach tego postępowania stosuje się szereg instrumentów procesowych przyspieszających i ułatwiających realizację interesu wierzycieli, o czym trudno mówić w przypadku dochodzenia zaspokojenia z majątków poszczególnych spadkobierców, zgodnie z ogólnymi zasadami odpowiedzialności za długi spadkowe.

Upadłość osoby zmarłej ma likwidacyjny charakter. Do masy upadłości wchodzą aktywa spadku po zmarłym dłużniku, a w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego także aktywa nabyte w okresie zarządu sukcesyjnego, które weszły w skład przedsiębiorstwa w spadku. 

Ważne
Jeżeli w postępowaniu nie bierze udziału spadkobierca, którego prawa zostały stwierdzone prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, albo kurator spadku, sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości ustanowi kuratora.

Zarząd sukcesyjny a wniosek o ogłoszenie upadłości

Istota zarządu sukcesyjnego sprowadza się do ustanowienia przez przedsiębiorcę wpisanego do CEiDG zarządcy prowadzonego przezeń przedsiębiorstwa na wypadek jego śmierci. Zarządca sukcesyjny wyraża zgodę na pełnienie omawianej funkcji i zostaje wpisany do rejestru. Śmierć przedsiębiorcy powoduje zaktualizowanie się jego uprawnień jako osoby działającej w mieniu własnym, lecz na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. W ten sposób następuje podtrzymanie funkcjonowania przedsiębiorstwa przez pewien czas. Kontynuowane są zawarte z kontrahentami umowy, a pracownicy nadal zachowują swój status, gdyż zawarte umowy o pracę również mogą być kontynuowane na podstawie stosownego porozumienia. Zarząd sukcesyjny trwać powinien aż do sfinalizowania formalności spadkowych. Przepisy ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw regulują szczegółowo terminy wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Ustanowienie zarządu sukcesyjnego ma istotne znaczenie na gruncie czasu, w którym może dojść do ogłoszenia upadłości zmarłego przedsiębiorcy.

Ważne
W razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci, a w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego, o którym mowa w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw – także po upływie roku od dnia śmierci przedsiębiorcy, a przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego (por. art. 7 p.u.). 

Kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości zmarłego przedsiębiorcy?

Wniosek o ogłoszenie upadłości w sprawie dotyczącej zmarłego przedsiębiorcy może złożyć wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku. 

Stan prawny: 2.3.2023 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.