W dniu 20 maja 2023 r. weszła w życie obszerna nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zmiana dotyczy m.in. prawa wglądu kontrolującego w korespondencję z profesjonalnym pełnomocnikiem kontrolowanego. Urzędnik może zapoznać się z dokumentami "pobieżnie".
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji rządowej. Postępowanie przed Prezesem UOKiK toczy się na podstawie przepisów ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 275 ze zm.).
Ustawa ta reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów oraz stosowaniu niedozwolonych postanowień wzorców umów, a także przeciwdziałania antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki, stosowanie niedozwolonych postanowień lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawą z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 852) wprowadzono do omawianego aktu szereg modyfikacji wdrażających unijne przepisy zawarte w:
1) dyrektywie 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 19.5.1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów (Dz.Urz. UE L 166 z 11.06.1998; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 004, s. 43);
2) dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z 11.12.2018 r. mającej na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego (Dz.Urz. UE L 11 z 14.01.2019, s. 3).
Zmiany obejmują m.in. wprowadzenie do omawianej ustawy przepisu art. 105da, który umożliwia zapoznawanie się przez kontrolującego z poufną korespondencją prowadzoną na linii profesjonalny pełnomocnik-klient.
W sprawach określonych ustawowo może toczyć się postępowanie przed Prezesem UOKiK. W toku postępowania może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika UOKiK lub Inspekcji Handlowej kontrola u każdego przedsiębiorcy w zakresie objętym tym postępowaniem.
W celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie kontrolujący ma m.in. prawo:
1) wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
2) żądania udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną, informatycznych nośników danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, innych urządzeń zawierających dane informatyczne lub systemów informatycznych, w tym także zapewnienia dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli, w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
3) sporządzania notatek z materiałów i korespondencji, o których mowa wyżej;
4) żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków materiałów, korespondencji, o których mowa wyżej, oraz informacji zgromadzonych na odpowiednich nośnikach, w urządzeniach lub w systemach;
5) żądania od kontrolowanego ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli.
Na mocy art. 105da ust. 1 pkt 1 przedmiotowej ustawy, jeżeli w toku kontroli kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona oświadczy, że ujawnione w toku kontroli pisma lub dokumenty, w tym zawarte na informatycznych nośnikach danych, w urządzeniach lub w systemach informatycznych, zawierają pisemną komunikację między kontrolowanym a niezależnym od kontrolowanego adwokatem, radcą prawnym, prawnikiem z Unii Europejskiej, wytworzoną w celu realizacji prawa kontrolowanego do uzyskania ochrony prawnej w związku z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Prezesa Urzędu, w toku którego jest przeprowadzana kontrola, kontrolujący pozostawia te pisma lub dokumenty w miejscu kontroli.
Wyjątek
Jeżeli oświadczenie kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej, o którym mowa wyżej, budzi wątpliwości, kontrolujący niezwłocznie, nie później niż po zakończeniu kontroli, przekazuje pismo lub dokument, którego wątpliwość dotyczy, sądowi ochrony konkurencji i konsumentów, w sposób zapewniający należyte zabezpieczenie przed ujawnieniem jego treści (zob. art. 105da ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów).
Poufna korespondencja, którą kontrolowany przedsiębiorca prowadzi z profesjonalnym pełnomocnikiem, zasadniczo nie może opuszczać miejsca kontroli. Nie oznacza to jednak braku dostępu do jej treści. W świetle art. 105da ust. 2 omawianej ustawy, nawet w przypadku złożenia oświadczenia, że ujawnione w toku kontroli pisma lub dokumenty, w tym zawarte na informatycznych nośnikach danych, w urządzeniach lub w systemach informatycznych, zawierają pisemną komunikację między kontrolowanym a jego profesjonalnym pełnomocnikiem, kontrolujący może „zapoznać się pobieżnie z pismem lub dokumentem, w sposób pozwalający na ustalenie autora, adresata, tytułu oraz przedmiotu pisma lub dokumentu oraz daty jego sporządzenia”. Kontrolujący jest uprawniony do żądania od kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej dodatkowych ustnych wyjaśnień w przedmiocie złożonego oświadczenia oraz przygotowania wersji pisma lub dokumentu niezawierającej informacji objętych ochroną, jeżeli jest to możliwe.
W uzasadnieniu noweli czytamy, że „konieczność pobieżnego spojrzenia na dokument, co do którego przedsiębiorca deklaruje, że jest objęty ochroną (…), ma wymiar w dużej mierze praktyczny. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy przedsiębiorcy deklarują ochronę np. maili >>hurtowo<< od/do nadawcy, który ich zdaniem mieści się w chronionej kategorii. Możliwość spojrzenia na tytuł i przedmiot wiadomości może pozwolić kontrolującym/przeszukującym na rezygnację z zabezpieczenia danego maila jako nie mającego związku ze sprawą, bez konieczności wdrażania procedury >>kopertowej<< i angażowania sądu ochrony konkurencji i konsumentów w ocenę dokumentów” (zob. uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, Sejm RP IX kadencji, druk nr 2990, https://sejm.gov.pl).
Korespondencja prowadzona pomiędzy profesjonalnym pełnomocnikiem a jego klientem ma szczególny charakter. Z tego właśnie punktu widzenia omawiany art. 105da ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów może budzić uzasadnione obawy, jako stwarzający ryzyko nadużycia.
Wątpliwości pogłębia fakt, że w przypadku omawianego przepisu prawnego expressis verbis wskazano, że kontrolujący ma prawo zapoznać się z treścią dokumentu pochodzącego od pełnomocnika „niezależnego od kontrolowanego”.
W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawidliwości rozważano w 2010 r. problem dostępu w ramach postępowania dotyczącego ochrony konkurencji do dokumentów pochodzących od prawników zatrudnionych przez kontrolowanego, a więc w pewien sposób pozbawionych pełnej niezależności, nie tylko świadczących pomoc prawną, ale mających wpływ na działalność przedsiębiorstwa jako ich pracownicy. W dniu 14.9.2010 r. ETS zajął stanowisko, że korespondencja z prawnikiem wewnętrznym, zatrudnionym w kontrolowanym przedsiębiorstwie, nie jest objęta tajemnicą z powodu braku przymiotu pełnej niezależności (por. wyr. ETS z 14.9.2010 r., Akzo Nobel Chemicals Ltd i Akcros Chemicals Ltd przeciwko Komisji Europejskiej, C-550/07 P, https://curia.europa.eu).
W przypadku art. 105da ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów mamy do czynienia z inną niż opisywana sytuacją. Należy zauważyć, że wgląd w korespondencję pomiędzy profesjonalnym pełnomocnikiem a jego klientem nie jest irrelewantny w obszarze prawa do obrony.
W tym miejscu warto przytoczyć fragment motywu 14 dyrektywy 2019/1. Wskazano tam, że „wykonywanie uprawnień, w tym uprawnień dochodzeniowych, przyznanych krajowym organom ochrony konkurencji na mocy niniejszej dyrektywy powinno podlegać odpowiednim gwarancjom, które będą spełniać co najmniej normy przewidziane w ogólnych zasadach prawa Unii i w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście postępowań, które mogą doprowadzić do nałożenia kar. Te gwarancje obejmują prawo do dobrej administracji i poszanowanie prawa przedsiębiorstwa do obrony, którego zasadniczym elementem jest prawo do bycia wysłuchanym. (…)”.
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
7 Złotych Zasad Tworzenia Umów
2023-02-09 20:30
Brak konta w portalu informacyjnym sądów - RPO ma wątpliwości prawne
2024-02-25 14:00
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego - pełnomocnictwo
2023-05-23 10:45
Idzie nowe, czyli Kodeks Etyki Radcy Prawnego po zmianach
2022-07-13 21:00
Adwokatura krytyczna wobec zmian w ustawie o biegłych rewidentach
2023-07-29 15:10
