Tak zwana ustawa Kamilka to ustawa zmieniająca szereg aktów normatywnych, mająca na celu podwyższenie standardów uczestnictwa małoletnich w procedurach sądowych, wzmocnienie ich ochrony, w tym także systemowej ochrony przed skrzywdzeniem oraz podwyższenie poziomu poszanowania praw osób z niepełnosprawnością – czytamy w jej uzasadnieniu. Co konkretnie zakłada? Sprawdzamy.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy to podstawowy dla prawa rodzinnego akt normatywny. Ustawa Kamilka wprowadziła do jego treści instytucję reprezentanta dziecka. Chodzi o przepisy art. 99-99(3) k.r.o. Na ich podstawie sąd opiekuńczy jest zobowiązany do ustanowienia reprezentanta dla dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, którego żadne z rodziców nie może reprezentować. Reprezentant dziecka działa pod nadzorem sądu i jest umocowany do dokonywania wszelkich czynności łączących się ze sprawą, również w zakresie zaskarżenia i wykonania orzeczenia. Do czynności reprezentanta dziecka przepisy art. 95 § 3 i 4 k.r.o. oraz art. 154 k.r.o. stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że reprezentant dziecka ma obowiązek współpracować z dzieckiem we wszelkich ważnych dla niego sprawach. Powinien, dla jego dobra, wysłuchać je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, jak też uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Reprezentant dziecka ma obowiązek wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro dziecka.
Kto może zostać reprezentantem dziecka?
Reprezentantem dziecka może być ustanowiony adwokat lub radca prawny, który wykazuje szczególną znajomość spraw dotyczących dziecka, tego samego rodzaju lub rodzajowo odpowiadających sprawie, w której wymagana jest reprezentacja dziecka, lub ukończył szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka. W przypadku gdy stopień skomplikowania sprawy tego nie wymaga, w szczególności gdy sąd opiekuńczy określi szczegółowo treść czynności, reprezentantem dziecka może zostać ustanowiona również inna osoba posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze i wykazująca znajomość potrzeb dziecka. Jeżeli szczególne okoliczności za tym przemawiają, reprezentantem dziecka może zostać ustanowiona także osoba nieposiadająca wyższego wykształcenia prawniczego.
Co istotne, reprezentant dziecka powinien utrzymywać kontakt z jego rodzicami. W postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym ma on obowiązek udzielić na piśmie lub przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej temu z rodziców dziecka, które nie uczestniczy w postępowaniu, na jego wniosek, informacji niezbędnych do prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej dotyczących przebiegu tego postępowania i podjętych w jego toku czynnościach, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka.
Za wykonywanie przepisanych czynności reprezentantowi dziecka przysługuje wynagrodzenie. O wynagrodzeniu reprezentanta dziecka i zwrocie poniesionych przez niego wydatków orzeka sąd lub organ państwowy, przed którym dziecko jest reprezentowane, stosując przepisy właściwe dla danego postępowania.
Oprócz instytucji reprezentanta dziecka tzw. ustawa Kamilka wprowadza zmiany w zakresie art. 183 k.r.o. Zgodnie z tym przepisem jeżeli pełnoletnia osoba niepełnosprawna potrzebuje wsparcia w prowadzeniu wszelkich spraw, spraw określonego rodzaju albo załatwieniu określonej sprawy, ustanawia się dla niej kuratora. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy. Kurator uzgadnia z osobą niepełnosprawną sposób prowadzenia lub załatwienia jego spraw i informuje osobę niepełnosprawną o podjętych działaniach oraz ich wynikach, tak aby mogła podejmować decyzje i działania odpowiednie do aktualnego stanu sprawy.
Kto może zostać kuratorem osoby niepełnosprawnej?
Kuratorem może zostać ustanowiona osoba pełnoletnia, która wyraziła na to zgodę i której kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z powierzonych jej obowiązków kuratora osoby niepełnosprawnej. Osoba niepełnosprawna może wskazać kandydata na kuratora. Przy wyborze kuratora i określeniu zakresu jego obowiązków oraz uprawnień sąd opiekuńczy uwzględnia w szczególności sposób funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, w tym w zakresie jej funkcji intelektualnych oraz sposobu porozumiewania się z otoczeniem.
Należy zaznaczyć, że część przepisów nowelizujących Kodeks rodzinny i opiekuńczy weszła w życie wcześniej. Mowa o art. 99-99(3) k.r.o. Natomiast wejście w życie zmian w zakresie art. 183 k.r.o. nastąpiło z upływem 6-miesięcznego vacatio legis.
W cywilnej ustawie procesowej nowela wprowadza uregulowanie, zgodnie z którym wysłuchanie dziecka może nastąpić tylko raz w toku postępowania, chyba że dobro dziecka wymaga ponownego przeprowadzenia tej czynności lub potrzebę ponownego wysłuchania zgłasza dziecko. Ponowne wysłuchanie dziecka przeprowadza ten sam sąd, chyba że jest to niemożliwe lub stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka.
Wysłuchanie dziecka następuje na posiedzeniu niejawnym, które odbywa się w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach w siedzibie sądu lub, jeżeli dobro dziecka tego wymaga, poza jego siedzibą. W wysłuchaniu dziecka, oprócz sędziego, może brać udział wyłącznie biegły psycholog, jeżeli z uwagi na stan zdrowia, rozwój umysłowy lub wiek dziecka niezbędne jest zapewnienie mu pomocy psychologicznej podczas wysłuchania lub zachodzi konieczność udzielenia pomocy sędziemu w zakresie rozpoznania potrzeb dziecka podczas wysłuchania. Z przebiegu wysłuchania dziecka sporządza się notatkę urzędową. Przebiegu wysłuchania dziecka nie utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk.
Jak zaznaczono w uzasadnieniu nowelizacji, wysłuchanie małoletniego w postępowaniu cywilnym nie jest czynnością procesową zmierzającą do uzyskania materiału dowodowego w sprawie, a zmierzająca do ustalenia zdania (opinii) dziecka w sprawie, która go dotyczy. Z tego względu powinno mieć ono formę rozmowy z małoletnim, przeprowadzonej w odpowiednich warunkach.
Za sprawą omawianej nowelizacji Kodeks postępowania cywilnego normuje też kwestie proceduralne dotyczące ustanowienia zarówno reprezentanta dziecka, jak kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Znajdziemy tam m.in. regulację, na podstawie której przed wydaniem postanowienia w przedmiocie ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej sąd może zlecić przeprowadzenie wywiadu w celu ustalenia sposobu funkcjonowania osoby niepełnosprawnej.
Za sprawą nowelizacji o wszczęciu i ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw rodzicowi albo opiekunowi prawnemu lub faktycznemu o przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego należy bezzwłocznie zawiadomić sąd rodzinny właściwy dla miejsca zamieszkania małoletniego.
Na etapie projektowania nowelizacji podkreślano na kanwie procedury karnej, że w celu zapewnienia prawa do rzetelnej reprezentacji osób małoletnich w toku całego postępowania karnego, organ prowadzący postępowania karne jest zobligowany do ustalenia, od samego początku trwania tego postępowania, osoby właściwej do wykonywania praw małoletniego pokrzywdzonego w toku postępowania karnego. W przypadku powzięcia wiedzy o zaistnieniu okoliczności określonych w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd właściwy do rozpoznania sprawy, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, są zobligowani wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o ustanowienie reprezentanta dziecka.
W ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej zamieszczono przepis umożliwiający pracownikowi socjalnemu umieszczenie dziecka, w razie zagrożenia jego życia lub zdrowia w związku z przemocą domową, u osoby najbliższej, ewentualnie w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub instytucjonalnej pieczy zastępczej. W tej mierze wprowadzono postanowienie, zgodnie z którym przed podjęciem decyzji pracownik socjalny w uzgodnieniu z funkcjonariuszem Policji, a także lekarzem, ratownikiem medycznym lub pielęgniarką dokonuje oceny ryzyka zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka w kwestionariuszu szacowania ryzyka zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka.
Kwestionariusz ten, jako narzędzie służące prawidłowej diagnozie stanu i sytuacji dziecka, a przez to oszacowaniu ryzyka zagrożenia życia lub zdrowia, stanowić ma, jak wskazano w uzasadnieniu nowelizacji, ułatwienie dla służb przy podejmowaniu interwencji. Przygotowany we współpracy z prawnikami, psychologami, lekarzami kwestionariusz zostanie skonstruowany jako zbiór pytań o stan małoletniego (higieny, stan emocjonalny, ewentualnie stan zdrowia) w momencie interwencji.
Nowela wprowadziła obszerne zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. Przede wszystkim warto dostrzec, że za sprawą nowelizacji dokonano zmiany tytułu tego aktu. Teraz jest to ustawa "o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich". Ustawa ta określa szczególne środki ochrony przeciwdziałające zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i szczególne środki ochrony małoletnich i, jak się wydaje, stanowi częściową odpowiedź na zgłaszaną w Komisji Europejskiej potrzebę rozszerzenia przepisów karnych dotyczących wykorzystywania seksualnego dzieci.
Nie sposób wymienić wszystkie zmiany wprowadzone do wspomnianej ustawy. Warto odnotować jednak zmiany w zakresie Rozdziału 3 tego aktu. Na podstawie przepisów tam zamieszczonych przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi na pracodawcy lub innym organizatorze takiej działalności oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do takiej działalności, spoczywa szereg obowiązków. Pracodawca (organizator) ma obowiązek uzyskać informacje, czy dane zatrudnianej osoby są zamieszczone w Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.
Całkowicie nowy Rozdział 4a ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich stanowi o ocenie prawdopodobieństwa ponownego popełnienia przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego. Na podstawie zamieszczonego z nim uregulowania, w sprawach o przestępstwa z art. 197-200b i art. 202 k.k. popełnione na szkodę małoletniego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zasięga opinii dwóch biegłych psychiatrów i biegłego seksuologa lub biegłego psychoseksuologa w celu ustalenia stopnia prawdopodobieństwa ponownego popełnienia przez sprawcę przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnionego na szkodę małoletniego, wskazania, jakie działania muszą być podjęte w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa ponownego popełnienia tego rodzaju przestępstwa, a także ustalenia, czy sprawca wymaga terapii lub innych indywidualnych oddziaływań, a jeśli tak, określenia ich charakteru.
Z kolei Rozdział 4a wprowadza standardy ochrony małoletnich. Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich ma każdy:
1) organ zarządzający jednostką systemu oświaty oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
2) organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
W standardach, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w m.in.:
1) zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
2) zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
3) procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury "Niebieskie Karty";
4) zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
5) zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
6) osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
7) sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
Obowiązek wprowadzenia standardów mają także podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.
W uzasadnieniu noweli czytamy, że ten nowy środek oznacza, że wszystkie ww. placówki muszą posiadać ustalone procedury ochrony małoletnich przed krzywdzeniem. Popełnianie przestępstw z użyciem przemocy, czy też przestępstw o charakterze seksualnym wobec małoletnich ma charakter wielowymiarowy, przeciwdziałanie im wymaga przedsięwzięcia środków o charakterze tak profilaktycznym jak i interwencyjnym, ukierunkowanym na zawiadomienie właściwych organów oraz natychmiastową pomoc skrzywdzonemu, jego bliskim (o ile nie są krzywdzicielami) a także, w stosownych przypadkach, wsparcie otoczenia. Musi to znajdować odzwierciedlenie w omawianych procedurach.
Poza wymienionymi wyżej ustawami ustawa zmieniająca modyfikuje także przepisy Kodeksu karnego wykonawczego oraz przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Źródła:
-ustawa z 28.7.2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606);
-uzasadnienie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, Sejm RP IX kadencji, druk nr 3309, https://sejm.gov.pl.
_____________________________________
Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.
PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy
Odwiedź nasz Sklep, polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze
Rozporządzenie w sprawie tabletki "dzień po" weszło w życie
2024-05-02 08:58
Badania prenatalne dla wszystkich kobiet w ciąży
2024-05-24 00:04
Kto i kiedy otrzyma świadczenie wspierające?
2023-04-06 08:00
Trwa Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem
2024-02-21 16:10
Ustanowienie rozdzielności majątkowej w praktyce
2024-02-19 00:01
Sądowe uzgodnienie płci - jest wniosek o zmianę przepisów
2024-03-22 16:20
