Wyrok podpisany, nieogłoszony

Źródło grafiki: https://pixabay.com

• Redakcja
• 2022-03-17 17:03
• Komentarze (0)

Brak ustnego ogłoszenia wyroku stanowi poważne uchybienie, pociągające za sobą możliwość stwierdzenia, że do jego wydania w ogóle nie doszło. Do podobnego wniosku doszedł Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 9.3.2022 r.

Nieobecność zainteresowanych podczas ogłaszania wyroku

Sąd Okręgowy w Ł., po przeprowadzeniu przewodu sądowego oraz odebraniu głosów stron odroczył wydanie wyroku. O terminie wydania wyroku zostali zawiadomieni wszyscy obecni wówczas na sali rozpraw uczestnicy procesu. We wskazanym terminie nikt z nich nie stawił się na ogłoszenie wyroku. Wobec niestawiennictwa stron oraz ich przedstawicieli ustawowych przewodniczący składu orzekającego odstąpił, odwołując się do art. 100 § 1a k.p.k. od ogłoszenia wyroku, pomimo że wyrok w tej sprawie został sporządzony na piśmie i podpisany. Od tego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego. Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość, którą ujął w zawartym w postanowieniu sformułowanym w trybie art. 441 § 1 k.p.k.:
„Czy przypadek naruszenia przez Sąd przepisu art. 100 § 1 k.p.k., nakazującego ustne ogłoszenie orzeczenia wydanego na rozprawie (w tym - co oczywiste - ogłoszenie wyroku) w ten sposób, że wyrok wydany na rozprawie nie zostaje ustnie ogłoszony (art. 418 § 1 k.p.k.), a uznany za ogłoszony – na podstawie art. 100 § 1a k.p.k. - powoduje, iż wyrok taki nie wywołuje skutków prawnych (sententia non existens), czy też w przypadku, kiedy na ogłoszenie wyroku nikt się nie stawił (ani strony, ani ich przedstawiciele procesowi, ani publiczność) uchybienie tego rodzaju należy rozpatrywać w kategoriach tzw. względnej przyczyny odwoławczej?”
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Apelacyjny przyznał, że w postępowaniu przed Sądem Okręgowym doszło do obrazy art. 100 § 1 i § 1a k.p.k., albowiem w sprawie nie zachodziły przesłanki pozwalające na odstąpienie od ogłoszenia wyroku i przyjęcie fikcji jego ogłoszenia. Wątpliwości Sądu budziło jednak to, jakiego rodzaju skutki prawne wiążą się z tego rodzaju uchybieniem.

Znaczenie „publicznego” ogłoszenia wyroku

Sąd odwoławczy wskazał, że na czynność wydania orzeczenia składa się 5 elementów: narada, głosowanie, sporządzenie wyroku na piśmie, podpisanie wyroku i jego ustne ogłoszenie. Przywołał także istotne z tego punktu widzenia orzeczenia Sądu Najwyższego, jak i poglądy wypowiadane w doktrynie procesu karnego, stwierdzając, że we wszystkich tych źródłach jednolicie przyjmuje się, że warunkiem koniecznym uznania dokumentu za wyrok jest jego publiczne ogłoszenie. Następnie Sąd ten, odwołując się do słownikowego znaczenia określenia „publicznie” wskazał, że ogłoszenie wyroku, które ma się charakteryzować tą właśnie cechą, może nastąpić tylko wtedy, gdy istnieją jakieś podmioty, które są zainteresowane rozstrzygnięciem w sprawie i stawiły się na czynność ogłoszenia wyroku i w ten sposób mogą dowiedzieć się o treści zapadłego rozstrzygnięcia. Zatem o naruszeniu art. 418 k.p.k. można mówić, zdaniem Sądu pytającego, jedynie wtedy, gdy pomimo tego, że były osoby, które chciały poznać treść wyroku, nie poznały go, gdyż do publicznego ogłoszenia nie doszło. Natomiast w wypadku, gdy na ogłoszenie wyroku nikt się nie stawił, o publicznym ogłoszeniu orzeczenia zdaniem Sąd Apelacyjnego nie może być mowy. W takim przypadku brak ustnego ogłoszenia nie prowadzi do żadnych ujemnych skutków dla stron postępowania czy osób postronnych, które chciałyby się z wyrokiem zapoznać, choćby dlatego, że nie stawiły się one na czynność ogłoszenia orzeczenia.

Wyrokowanie

Odnosząc się do zadanego przez Sąd Apelacyjny pytania prawnego Sąd Najwyższy podniósł w pierwszej kolejności, że ustawodawca posługuje się wprawdzie terminem „wyrok” w różny sposób – także w odniesieniu do dokumentu, który w znaczeniu procesowym waloru wyroku jeszcze nie ma, albowiem nie został jeszcze ogłoszony (por. art. 413 k.p.k. i in.). Jest to jednak pewien skrót myślowo-językowy, albowiem Kodeks postępowania karnego do czynności wydania wyroku na rozprawie (wyrokowania), na co zwrócił także uwagę Sąd pytający, zalicza:
1) naradę (art. 408 k.p.k., art. 108 i in. k.p.k.),
2) głosowanie (art. 109 - 112 k.p.k.),
3) sporządzenie wyroku na piśmie (art. 412 k.p.k.),
4) podpisanie wyroku przez wszystkich członków składu orzekającego (art. 113 k.p.k.) oraz
5) publiczne ogłoszenie wyroku (art. 418 i art. 100 § 1 k.p.k.).
Każda z tych części składowych procesu wyrokowania ma charakter samodzielny i odgrywa istotną, a przy tym autonomiczną rolę w procesie powstania wyroku, co oznacza, że nie może zostać pominięta. Sporządzony i podpisany po zakończeniu narady wyrok jest więc jedynie przygotowanym projektem wyroku, jako aktu władzy sądowniczej rozstrzygającego o odpowiedzialności karnej oskarżonego, który to dokument, po podpisaniu przez członków składu orzekającego, stanie się wyrokiem dopiero z chwilą jego ogłoszenia. Dopiero ogłoszenie to kreuje jego byt prawny, co potwierdzono zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie. Jeżeli więc dokument taki został sporządzony na piśmie i podpisany, to nie uzyskuje on statusu wyroku w znaczeniu procesowym, ponieważ nie został jeszcze wydany – sekwencja czynności procesowych skutkująca wydaniem wyroku nie została zakończona. Od takiego „wyroku” nie można skutecznie wnieść środka odwoławczego, ponieważ z powodu braku ogłoszenia nie został formalnie wydany. W razie wniesienia środka odwoławczego pozostawia się go bez rozpoznania.

„Publiczne” ogłoszenie wyroku a obecność zainteresowanych

Odnosząc się do kwestii publicznego ogłoszenia wyroku Sąd Najwyższy skonstatował, że czynność procesowa ogłoszenia wyroku wydanego na rozprawie ma doniosłe prawnie skutki, jednak doniosłość ta nie jest wyłącznie związana z realizacją zasady jawności rozprawy, a ściślej jawności ogłoszenia wyroku. Ogłoszenie wyroku wydanego na rozprawie, niezależnie od związku z tą zasadą, stanowi procesowy element, etap warunkujący jego powstanie i istnienie w obrocie prawnym, co miało istotne znaczenie na gruncie przedmiotowej sprawy. Z żadnego przepisu nie wynika natomiast, by warunkiem skuteczności ogłoszenia wyroku był udział w tej czynności stron, czy też choćby obecność publiczności. Przeciwnie, według art. 419 § 1 k.p.k. niestawiennictwo stron, ich obrońców i pełnomocników nie stoi na przeszkodzie ogłoszeniu wyroku.

Relacja pomiędzy art. 100 § 1 k.p.k. a art. 100 § 1a k.p.k.

W omawianej sprawie Sąd I instancji odstąpił od ustnego ogłoszenia wyroku powołując się na art. 100 § 1a k.p.k. Przypomnijmy, że przepis ten stanowi, iż „orzeczenie lub zarządzenie wydane na posiedzeniu jawnym ogłasza się ustnie. Jeżeli na ogłoszeniu nikt się nie stawił, można uznać wydane orzeczenie lub zarządzenie za ogłoszone. Przyczynę odstąpienia od ogłoszenia należy wskazać w protokole albo notatce urzędowej z posiedzenia.” Z kolei według art. 100 § 1 k.p.k. „orzeczenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie”. Sąd Najwyższy podniósł w tym kontekście, że przepis ten (art. 100 § 1a k.p.k.) nie ma zastosowania do wyroków wydanych na rozprawie. Oznacza to, że decyzja o uznaniu wyroku wydanego na rozprawie za ogłoszony stosownie do treści art. 100 § 1a k.p.k., nie może wywołać skutków procesowych, gdyż hipoteza zawartej w tym przepisie normy nie obejmuje sytuacji wydawania wyroku na rozprawie. Zaniechanie ustnego ogłoszenia wyroku wydanego na rozprawie, który to wymóg przewidziany został w art. 100 § 1 k.p.k. i art. 418 § 1 k.p.k., może być więc rozważane jedynie w kontekście uchybienia tym przepisom.

W ramach powyższego artykułu wykorzystano treść uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z 9.3.2022 r., I KZP 8/21, http://www.sn.pl.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl. mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.