Zarząd kadłubowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

• Redakcja
• 2022-10-10 14:18
• Komentarze (0)

Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien być prawidłowo obsadzony. Dotyczy to nie tylko sposobu wyboru jego członków, ale także ich liczby. Niepełne obsadzenie zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ma wpływ na skuteczność składanych w imieniu spółki oświadczeń.

Zarząd kadłubowy

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi jedną z nielicznych w polskim prawie handlowym kapitałowych spółek handlowych. Funkcjonowanie tego typu spółki nie stanowi jednak w obrocie prawnym novum, wręcz przeciwnie – chętnie sięgamy do tego sposobu prowadzenia działalności gospodarczej przede wszystkim z powodu zasad ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania. Za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiedzialność ponosi w pierwszej kolejności ta spółka, a odpowiedzialność członków jej zarządu jest jedynie subsydiarna. Wspólnicy zaś ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością tylko do wysokości niewniesionego wkładu na pokrycie kapitału zakładowego. Dość wspomnieć o możliwości swoistego zniesienia z członków zarządu ciężaru odpowiedzialności za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w sytuacji, gdy w obliczu niewypłacalności wniosek o ogłoszenia upadłości spółki zostanie zgłoszony na czas. 
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jako osoba prawna, może we własnym imieniu składać oraz odbierać oświadczenia woli. Jej reprezentacja następuje za pośrednictwem organu wykonawczego, zwanego zarządem. Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być jednoosobowy albo kolegialny, w zależności od brzmienia umowy spółki, której postanowienia powinny określać sposób reprezentacji. 
Ale umowa może też milczeć na temat reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wówczas, jeżeli zarząd jest wieloosobowy i nie zachodzi sytuacja, w której jedyny członek zarządu niejako domyślnie jest uprawniony do samodzielnej reprezentacji, zastosowanie znajduje zasada automatyzmu zadekretowana w art. 205 k.s.h. W myśl tego przepisu do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Poważny problem, o którym mowa w niniejszym artykule, występować może w sytuacji zarządu kolegialnego, gdy sposób reprezentacji został określony w umowie spółki, lecz w rzeczywistości zarząd nie został obsadzony w pełni. Aby zobrazować tego typu sytuację można posłużyć się przykładem. Załóżmy więc, że na podstawie umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółce występuje zarząd kolegialny, składający się z trzech osób, a do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest łączne współdziałanie dwóch członków zarządu. Jeżeli w rzeczywistości zostaną obsadzone np. tylko dwa stanowiska zarządu, mamy do czynienia z funkcjonowaniem tzw. zarządu kadłubowego. Sąd Najwyższy definiuje zarząd kadłubowy jako zarząd w pewnym sensie zdekompletowany, bo składający się z mniejszej liczby członków niż określona w umowie liczba minimalna albo sztywna (por. uchw. SN z 18.7.2012 r., III CZP 40/12, http://www.sn.pl. Zob. także m.in. wyr. SN z 18.9.2015 r., I CSK 737/15, http://www.sn.pl).  Jest to swego rodzaju dysharmonia pomiędzy postanowieniami umowy spółki, a rzeczywistością. Dysharmonia ta powodować może daleko idące skutki dotyczące skuteczności składanych przez zarząd oświadczeń woli, o czym niżej.

Reprezentacja czynna

Choć nie jest to potwierdzone jednolitym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa, wydaje się, że zarząd kadłubowy może skutecznie działać pomimo swojej niedoskonałości, jeżeli oświadczenie woli zostaje złożone w sposób zgodny z ustalonym sposobem reprezentacji. Wszak zarząd funkcjonujący w ten sposób nie może być traktowany jako nieistniejący. Posługując się wyżej przytoczonym przykładem, jeżeli umowa stanowi o zarządzie trzyosobowym, ale reprezentacja spółki następuje na skutek współdziałania tylko dwóch członków zarządu, oświadczenie woli tylko dwóch członków zarządu jest wystarczające do tego, by ważnie i skutecznie reprezentować spółkę pomimo braku obsadzenia trzeciego stanowiska w zarządzie. Na marginesie warto nadmienić, że prawo członka zarządu do jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.
Z zupełnie inną sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy występuje niewystarczająca liczba członków zarządu do tego, aby spełnić wymagania dotyczące sposobu reprezentacji. Raz jeszcze powracając do powyższego przykładu można wskazać, że jeżeli zgodnie z umową spółki zarząd składa się z trzech członków, a powołany został tylko jeden z nich, to wówczas dochodzi do szczególnej dla spółki sytuacji, w której nie może ona skutecznie działać. Oznacza to, że oświadczenia woli niewystarczającej liczby członków zarządu nie wywołują skutków prawnych tak długo, jak długo nie zostaną uzupełnione o oświadczenie(-a) brakujące. Przyjmuje się, że oświadczenia członków zarządu nie muszą być złożone jednocześnie. W pełni dopuszczalne jest złożenie ich w różnym czasie i nie ma podstawy do podważania ich skuteczności - jako oświadczeń będących wynikiem współdziałania członków zarządu - jeżeli nie ma wątpliwości co do ich treści (zob. wyr. SN z 26.8.2009 r., I CSK 32/09, http://www.sn.pl).      

Problem braku możliwości podejmowania uchwał

Jak już wspomniano, jeżeli zarząd spółki z ograniczona odpowiedzialnością jest trzyosobowy, a reprezentować spółkę mogą tylko dwaj członkowie zarządu, to brak trzeciego członka zarządu nie ma decydującego znaczenia dla możliwości skutecznego jej reprezentowania przez pozostałych członków zarządu. W orzecznictwie trafnie zauważono jednak, że taki zarząd nie może skutecznie podejmować uchwał, gdyż wbrew art. 208 § 5 k.s.h. niewykonalne jest zawiadomienie wszystkich członków zarządu o jego posiedzeniu. W interesie spółki jest więc – zdaniem Sądu Najwyższego – jak najszybsze uzupełnienie składu zarządu, tak aby był on zgodny z wymaganiami przewidzianymi w umowie spółki. Należy dodać, że jeżeli nie nastąpi szybkie uzupełnienie składu zarządu kadłubowego, wskutek czego nie będzie on mógł podejmować uchwał, nawet przy zachowaniu możności reprezentowania osoby prawnej może być uzasadnione ustanowienie dla niej kuratora na podstawie art. 42 k.c.  (zob. uchw. SN z 18.7.2012 r., III CZP 40/12, http://www.sn.pl i podane tam rzecznictwo).  

Reprezentacja bierna

Stosownie do art. 205 § 2 k.s.h. oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta. Jest to przepis bezwzględnie wiążący, stąd nie jest dopuszczalne jego wyłączenie umową spółki. Przyjmowanie oświadczeń woli, stanowiące istotę reprezentacji biernej, jest zatem możliwe także w przypadku kadłubowości zarządu. Innymi słowy, niepełne obsadzenie zarządu nie stanowi przeszkody dla ważnego i skutecznego przyjęcia oświadczenia woli w imieniu spółki.     

Stan prawny: 10.10.2022 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.