Zasadnicze elementy klasycznej umowy o dzieło

Umowa o dzieło to kontrakt chętnie wykorzystywany na potrzeby niepracowniczego zatrudnienia przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Spełnia ona swoje zadania także w stosunkach prawnych pomiędzy osobami fizycznymi. W niniejszym artykule przedstawiamy podstawowe jej elementy.

Istota umowy o dzieło

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 k.c.). Dodatkowo po stronie zamawiającego wyróżnić można obowiązek odebrania dzieła, który wynika z art. 643 k.c. Na przyjmującym zamówienie spoczywa zobowiązanie rezultatu. Jego zadaniem jest najczęściej stworzenie określonego w umowie przedmiotu materialnego, zwanego dziełem. Umowa o dzieło, choć należy do zbioru umów nazwanych, wykazuje cechy umowy sprzedaży. Skutkiem wykonania zobowiązania przez przyjmującego zamówienie następuje przeniesienie własności dzieła na zamawiającego. Stąd do omawianej umowy mają zastosowanie przepisy o rękojmi przy sprzedaży, jak również przepisy dotyczące sprzedaży rzeczy ruchomej konsumentom (zob. np. art. 546(1) k.c. w zw. z art. 636(1) k.c.).

Materialny charakter dzieła

Jak już zasygnalizowano, typowe dzieło powinno mieć charakter materialny. Rezultatem, na który strony omawianego kontraktu mogą się umówić, może być rzecz wytworzona od podstaw (np. mebel), ale także przeróbka lub naprawa rzeczy istniejącej (np. lakierowanie drzwi). Dzieło powinno mieć indywidualny charakter i odpowiadać potrzebom zamawiającego (np. drzwi polakierowane na wymagany przez zamawiającego kolor). Nie sposób odrzucić przymiotu dzieła rezultatom niematerialnym (ucieleśnionym albo nieucieleśnionym w przedmiocie materialnym), utrwalonym w postaci poddającej się ocenie ze względu na istnienie wad (np. wygłoszenie cyklu wykładów, stworzenie strony internetowej - por. rozważania zawarte w uzas. wyr. SA w Gdańsku z 27.1.2016 r., III AUa 1016/15, http://orzeczenia.ms.gov.pl. Zob. także podane tam orzecznictwo). Określenie dzieła jako rezultatu umowy może mieć kolosalne znaczenie w obszarze przepisów prawa podatkowego i prawa ubezpieczeń społecznych. Zobowiązanie wykonawcy w „umowie o dzieło” wyłącznie do starannego działania, tak jak ma to miejsce choćby w umowie o pracę czy umowie o świadczenie usług, otwiera organom rentowym drogę do ustalenia obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Należy wskazać też, że do tego typu umów, inaczej niż w przypadku umowy o dzieło, mają zastosowanie przepisy o minimalnej stawce wynagrodzenia, których pogwałcenie zasadniczo stanowi delikt administracyjny na gruncie przepisów o Państwowej Inspekcji Pracy. Poniżej znajduje się przykład postanowienia umowy określającego dzieło jako rezultat materialny w postaci stołu.

(...)

§ …
Specyfikacja dzieła
1. Dzieło, o którym mowa w § 1 niniejszej umowy (dalej jako <>), oznacza stół o następujących cechach:
1) blat prostokątny, wykonany z …………………………. w kolorze …………………………, o wymiarach … x … cm,
2) cztery wsporniki toczone w kolorze ……………………… , umieszczone na rogach blatu, wykonane z ……………………… o długości …………………….. cm każdy,
3) odległość od podłogi do listwy podpłytowej wynosi …………….. cm.
2. Dzieło zostanie wykonane zgodnie z projektem Zamawiającego, stanowiącym załącznik nr 2 do niniejszej umowy.
(…)

Materiały

Materiały służące do wykonania dzieła mogą być dostarczone przez zamawiającego albo przyjmującego zamówienie. Jeżeli materiałów dostarczył zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien złożyć mu rachunek z ich użycia oraz zwrócić niezużyte części (art. 633 k.c.). Jeżeli dostarczony przez zamawiającego materiał nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła, przyjmujący zamówienie powinien go o tym fakcie poinformować. Jeżeli mimo to zamawiający żąda wykonania dzieła z użyciem dostarczonego materiału, a dzieło zostało uszkodzone lub zniszczone z powodu tkwiącego w wadliwym materiale, przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie albo jego część – stosownie do stopnia zaawansowania prac (art. 634 w zw. z art. 641 § 2 k.c.). Jeżeli zamawiający zobowiązał się do dostarczenia materiałów, lecz zobowiązania tego nie dotrzymał, w następstwie czego przyjmujący skorzystał z umownego prawa odstąpienia albo wypowiedzenia umowy, zamawiający nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia, gdyż przyjmujący był gotów wykonać dzieło, lecz nie wykonał go z przyczyny dotyczącej zamawiającego (zob. art. 639 k.c.). Od wynagrodzenia należy wówczas odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Poniżej znajduje się przykładowe postanowienie umowy o dzieło nakładające na zamawiającego obowiązek dostarczenia materiałów.

(…)
… . Materiały służące do wykonania dzieła będą pochodzić z zasobów magazynowych Zamawiającego. Zamawiający dostarczy materiały służące do wykonania dzieła Przyjmującemu zamówienie na własny koszt w ciągu …………….. dni od dnia zawarcia niniejszej umowy.
(…)

Wynagrodzenie

Wynagrodzenie w umowie o dzieło może mieć charakter ryczałtowy albo kosztorysowy. Wysokość wynagrodzenia ryczałtowego jest znana w momencie zawarcia umowy. Wynagrodzenie kosztorysowe jest natomiast ustalane na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów. Wynagrodzenie ryczałtowe zasadniczo nie podlega podwyższeniu na skutek okoliczności wynikłych po zawarciu umowy. Dopiero perspektywa rażącej straty przyjmującego zamówienie daje możliwość domagania się przez niego podwyższenia wynagrodzenia na drodze sądowej (zob. art. 632 § 2 k.c.). Poniżej znajduje się przykład postanowienia umowy o dzieło określającego wynagrodzenie ryczałtowe.

(…)
§ …
Wynagrodzenie
1. Z tytułu wszystkich świadczeń określonych w niniejszej umowie Przyjmującemu zamówienie przysługuje wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości …………. zł (dalej jako „wynagrodzenie”).
2. Wynagrodzenie zostanie zapłacone przelewem na rachunek Przyjmującego zamówienie w …………………… nr …………………………………………. w ciągu ……. dni od dnia odebrania dzieła przez Zamawiającego.
(…)

Jeżeli chodzi o wynagrodzenie kosztorysowe, to może ono zostać podwyższone na żądanie przyjmującego zamówienie, jeżeli kosztorys został sporządzony przez zamawiającego. Jeżeli kosztorys sporządził przyjmujący zamówienie, uprawnienie do żądania podwyższenia wynagrodzenia jest uzależnione od braku możliwości przewidzenia dodatkowych prac na etapie zawarcia umowy mimo zachowania należytej staranności. Jeżeli strony w ogóle nie umówiły się o wynagrodzenie, przyjmującemu zamówienie przysługuje wynagrodzenie za wykonanie dzieła danego rodzaju, ewentualnie wynagrodzenie odpowiadające nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie (art. 628 § 1 k.c.).

Nienależyte wykonanie dzieła

Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła (art. 635 k.c.). Odstąpienie od umowy wywoła ten skutek, że strony będą zobowiązane zwrócić sobie wzajemnie wszystko, co na podstawie umowy świadczyły. Dotyczy to szczególnie materiałów służących wykonaniu dzieła, jak też np. ewentualnych zaliczek. Jeżeli natomiast przyjmujący zamówienie wykonuje dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie (art. 636 § 1 k.c.).

Stan prawny: 7.1.2022 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl. mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.