Zasady przyjęcia na aplikację sędziowską i prokuratorską niezgodne z Konstytucją

Redakcja
2022-12-13 20:00
Komentarze (0)

Ustawa o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury określa warunki limitujące przyjęcia kandydatów na aplikację sędziowską i prokuratorską Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz na aplikacje uzupełniające. Zdaniem RPO, zasady te naruszają wartości konstytucyjne. Teraz potwierdził to TK. O które przepisy chodzi?

Aplikacja sędziowska i aplikacja prokuratorska a limit wieku

Limit wieku wprowadzono do ustawy o KSSIP 10 sierpnia 2018 roku. Znowelizowane przepisy sprawiły, że aplikacja sędziowska czy aplikacja prokuratorska stały się dostępne jedynie dla osób, które nie ukończyły 35. roku życia. Podobnie aplikacje uzupełniające. W tym przypadku kandydat nie mógł ukończyć 40. roku życia. Jak podkreśla RPO, w uzasadnieniu nowelizacji nie wykazano, że wprowadzany limit jest obiektywnie, racjonalnie uzasadniony i jest środkiem właściwym i koniecznym, a to jest niezbędne, aby odmienne traktowanie ze względu na wiek nie zostało uznane za przejaw dyskryminacji. Efektem licznych skarg, jakie wpłynęły do Biura Rzecznika była interwencja RPO, która przybrała kształt wniosku do TK. Wskazano w nim, że nie wiek, lecz kwalifikacje zawodowe, predyspozycje moralne oraz doświadczenie zawodowe powinny decydować o dostępie do zawodu sędziego lub prokuratora. Dlatego też nowe przepisy wydają się być niezgodne z konstytucyjnymi zasadami równego traktowania i niedyskryminacji oraz równego dostępu do służby publicznej.

TK: Limit wieku niezgodny z Konstytucją

W dniu 13 grudnia 2022 r. TK orzekł, że art. 24 ust. 1 pkt 1a oraz art. 37b ust. 1 pkt 1 ustawy z 23 stycznia 2009 r. o KSSiP są niezgodne z art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Orzeczenie zapadło większością głosów. Jak czytamy w oficjalnym komunikacie, Trybunał odnotował, że zakwestionowane przez Rzecznika zmiany od początku znajdowały się w projekcie ustawy zmieniającej, jednak w jego uzasadnieniu oraz w pozostałych dokumentach powstałych w czasie prac parlamentarnych nie można odnaleźć żadnej argumentacji pozwalającej zbadać ratio wprowadzonych zmian. Przekonującej argumentacji uzasadniającej wprowadzone ograniczenie nie wskazali również Marszałek Sejmu i Prokurator Generalny. Tymczasem sędzią lub prokuratorem mogą zostać również osoby które nie ukończyły Krajowej Szkoły, a które spełniają ustawowe wymagania. Wymagania te nie wiążą się w żadnym wypadku z kryterium górnej granicy wieku.

Trybunał nie był w stanie także ocenić, jakie cele mają realizować kwestionowane przepisy, a więc tym bardziej nie mógł stwierdzić, że przepisy te są niezbędne dla ochrony interesu, z którym są powiązane. Nie budziło przy tym wątpliwości, że wprowadzone ograniczenia naruszają istotę konstytucyjnie gwarantowanego prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Trybunał nie podzielił przy tym stanowiska Marszałka, że wprowadzone zmiany mogą być uzasadnione koniecznością racjonalnego gospodarowania środkami budżetowymi oraz zapewnieniem równowagi budżetowej. W pierwszej kolejności wskazać należy, że art. 31 ust. 3 Konstytucji nie wskazuje wśród przesłanek ograniczeń korzystania z wolności i praw żadnej ze wskazanych przez Marszałka przesłanek. Nadto, w trakcie prac nad ustawą zmieniającą argumenty o charakterze finansowym nie były prezentowane jako ratio zmian. Marszałek w swoim stanowisku nie przedstawił również żadnych tez na poparcie swojego stanowiska, które pozwoliłyby Trybunałowi przyjąć, że kwestionowane przepisy przyczyniły się do oszczędności dla Skarbu Państwa. Dodatkowo wskazać należy, że o kosztach aplikacji tylko częściowo stanowi liczba aplikantów, gdyż koszty stałe nie są skorelowane z ich liczbą. Wreszcie, o liczbie aplikantów decyduje ich limit, który jest ustalany każdorazowo przez Ministra Sprawiedliwości w zależności od potrzeb kadrowych sądów i prokuratury. Jeśliby jednak rozważać zasadność argumentu przedstawionego przez Marszałka, to dalej pozostawałoby bez odpowiedzi pytanie, czemu wprowadzone ograniczenie nie dotknęło potencjalnych kandydatów starających się o dostęp do zawodu sędziego i prokuratora na podstawie innych regulacji prawnych.

Silna podstawa konstytucyjna wyroku TK

Trudno nie zgodzić się ze słusznością wydanego orzeczenia. Artykuł 60 Konstytucji gwarantuje podmiotowe prawo obywatela do ubiegania się o przyjęcie do służby na „jednakowych zasadach”, a więc z poszanowaniem wymogów formalnych naboru. Aby ustawa pozostawała w zgodzie z art. 60, musi m.in. określać obiektywne kryteria doboru kandydatów oraz regulować zasady i procedurę rekrutacji tak, aby zapewnić przestrzeganie zasady równości szans wszystkich kandydatów, bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń. Z kolei stosownie do art. 31 ust. 3 Konstytucji, ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Należy pamiętać, że zarówno sędziowie, jak i prokuratorzy zaliczają się do osób pełniących służbę publiczną. Oznacza to, że zasady dostępu do tych zawodów są objęte gwarancjami wynikającymi z przepisów Konstytucji.

Źródło:

- Komunikat po wyroku TK z 13.12.2022 r., K 3/22, https://trybunal.gov.pl/;

- Wniosek RPO do TK o stwierdzenie niezgodności art. 24 ust. 1 pkt 1a oraz art. 37b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. z 2020 r. poz. 1366) z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 60 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP z 2.3.2022 r., VII.561.7.2019.PKR

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.