Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika

• Redakcja
• 2022-03-10 17:31
• Komentarze (0)

Choć to niecodzienne rozwiązanie, małżeństwo można zawrzeć także przez pełnomocnika. Instytucja matrimonium per procura jest wyjątkiem od zasady osobistego składania oświadczeń woli przez nupturientów i jako wyjątek podlega surowym regułom prawa rodzinnego oraz procesowego.

Ważne powody uzasadniające zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika

W polskim porządku prawnym możliwość zawarcia małżeństwa za pośrednictwem pełnomocnika stanowi odstępstwo od zasady jednoczesnej obecności nupturientów chcących zawrzeć związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, względnie przed duchownym (art. 1 § 1 i 2 k.r.o.). Wyjątek ten opiera się na unormowaniu art. 6 k.r.o. Wskazany przepis uzależnia możliwość zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika od zaistnienia „ważnych powodów”. Ustawodawca nie mógł postąpić inaczej, jak tylko posłużyć się zwrotem niedookreślonym. Nie można bowiem a priori wskazać enumeratywnego katalogu powodów przemawiających za możliwością wstąpienia w związek małżeński przez pełnomocnika. Przede wszystkim też trzeba podkreślić, że samo zaistnienie ważnego w przekonaniu nupturientów powodu jeszcze nie daje podstawy do udzielenia skutecznego pełnomocnictwa. Powód zawarcia złożenia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński w omawiany sposób powinien być obiektywnie istotny. Potrzebne jest zatem stwierdzenie tej okoliczności w drodze zezwolenia sądu, który konkretny powód oceni w zgodzie z zasadami dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej. Udzielenie przez sąd zezwolenia uznaje się przy tym za conditio iuris skutecznego udzielenia pełnomocnictwa (zob. N. Szok, R. Terlecki, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Praktyka, orzecznictwo, kazusy, Warszawa 2020, s. 16).    

Ważne powody

W orzecznictwie sądowym za ważne powody w rozumieniu art. 6 § 1 k.r.o. uznano jedynie takie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają odstąpienie od obowiązku jednoczesnego stawienia się przyszłych małżonków przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego dla złożenia oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Żadna z góry określona sytuacja osoby ubiegającej się o zezwolenie jej na zawarcie małżeństwa w ten sposób, w szczególności fakt jej zamieszkiwania za granicą oraz związane z tym trudności przyjazdu do Polski, nie może być sama przez się uznana za ważny powód w rozumieniu powołanego wyżej przepisu. Taki pogląd wyrażono w uchwale SN (7) z 8.6.1970 r., III CZP 27/70. Nawet jeżeli jeden z przyszłych małżonków zamieszkuje stale w bardzo odległym kraju, tak że przyjazd do Polski w celu zawarcia małżeństwa byłby połączony ze znacznymi trudnościami i kosztami, to taka okoliczność sama przez się nie może być uznawana za ważny powód udzielenia zezwolenia przewidzianego w art. 6 § 1 k.r.o. (postanowienie SN z 3.1.1969 r., III CRN 349/68, OSNC 1969, Nr 12, poz. 218).

Postępowanie w przedmiocie udzielenia zgody na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika

Postępowanie w sprawach małżeńskich normują przepisy art. 561 i n. k.p.c. Ustawodawca zawarł tam m.in. regulacje dotyczące zezwolenia na zawarcie małżeństwa przez kobietę niepełnoletnią, podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej czy innych kwestii. Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zezwolenia za złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński na podstawie art. 563 k.p.c. Wniosek podlega opłacie stałej, która wynosi 100 zł - art. 37 pkt 5 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.). Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o zezwolenie na udzielenie pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przysługuje wyłącznie osobie, która zamierza udzielić pełnomocnictwa. Uprawnienie to nie przysługuje natomiast osobie, z którą ma być zawarty związek małżeński przez pełnomocnika. Wynika to explicite z art. 563 k.p.c., co zostało potwierdzone w judykaturze (postanowienie SN z 16.11.1971 r., III CRN 354/71, OSPiKA 1972, Nr 9, poz. 172).
Wraz z wnioskiem należy przedstawić sądowi prawidłowo sporządzone pełnomocnictwo, a jeżeli wnioskodawcą jest cudzoziemiec – także odpowiednie dokumenty obcego organu, potwierdzające, że może on wstąpić w związek małżeński. Przed wydaniem rozstrzygnięcia sąd zbada bowiem także to, czy małżeństwo może zostać zawarte. W tej mierze trzeba podnieść, że rozstrzygnięcie sądowe zezwalające na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika z osobą, która wstąpić w związek małżeński nie może (bo np. pozostaje w innym związku małżeńskim) byłoby niedopuszczalne. Na gruncie polskiego porządku prawnego takim dokumentem jest zaświadczenie kierownika urzędu stanu cywilnego o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Postanowienie uwzględniające wniosek określa nie tylko dane osoby, której zezwolenia udzielono, ale także dane osoby, z którą związek małżeński ma zostać zawarty. Przesądza o tym treść § 248 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2046 ze zm.).

Złożenie oświadczenia

Zezwolenie sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika podlega przedłożeniu kierownikowi urzędu stanu cywilnego wraz z pełnomocnictwem, które powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Poświadczenia takiego może udzielić notariusz, na podstawie art. 96 pkt 1 ustawy z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1192 ze zm.), jak też konsul, na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25.6.2015 r. – Prawo konsularne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 823 ze zm.). Po zweryfikowaniu kwestii formalnych, w tym tożsamości stawających, ceremonia odbywa się według zasad ogólnych.

Stan prawny: 2.12.2021 r.

Treści publikowane w Serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl. mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło.