Zawód sędziego

Źródło grafiki: https://pixabay.com/photos/law-justice-judgment-lawyer-8722596/

Redakcja
2024-12-27 10:35
Komentarze (0)

W czasach rzymskich mawiano, że sprawiedliwość jest określoną stałą wolą rozdzielania każdemu tego, co mu się należy (iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi). To właśnie potrzeba sprawiedliwości legła u podstaw zawodu sędziego - osoby niezależnej, bezstronnej, dla której w procesie stosowania prawa istotny powinien być człowiek.

Zawody prawnicze

Katalog zawodów prawniczych w Polsce jest stosunkowo szeroki. Nie ogranicza się wyłącznie do zawodu sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, komornika sądowego czy notariusza, lecz obejmuje szereg mniej znanych, a bardziej wyspecjalizowanych zawodów. Do powyższego wyliczenia dodać trzeba m.in. doradcę restrukturyzacyjnego, a także rzecznika patentowego, legislatora czy referendarza sądowego. Nadal jednak nie będzie to katalog wyczerpujący z uwagi na doniosłość zawodów asystenta sędziego czy asystenta prokuratora.

Niniejszy artykuł poświęcono koronnemu zawodowi prawniczemu, jakim jest zawód sędziego - najbardziej wymagający pod kątem przygotowania merytorycznego oraz predyspozycji moralnych zawód prawniczy, określany mianem służby. Sędzia jest osobą biorącą udział z wymierzaniu sprawiedliwości w imieniu państwa. Udział sędziego w wymiarze sprawiedliwości powoduje, że wdrożenie koncepcji demokratycznego państwa prawa staje się faktem.

Powołanie sędziego

Sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Przy powołaniu sędzia składa ślubowanie według specjalnej roty:

Ślubuję uroczyście jako sędzia sądu powszechnego służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej, stać na straży prawa, obowiązki sędziego wypełniać sumiennie, sprawiedliwość wymierzać zgodnie z przepisami prawa, bezstronnie według mego sumienia, dochować tajemnicy prawnie chronionej, a w postępowaniu kierować się zasadami godności i uczciwości.

Składający ślubowanie może dodać na końcu zwrot: Tak mi dopomóż Bóg. Powołując do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim, Prezydent RP wyznacza jednocześnie miejsce służbowe sędziego, czyli wskazuje siedzibę sądu, w którym sędzia ma orzekać.

Sędzia wykonuje swoje obowiązki na podstawie stosunku służbowego. Warto dostrzec niezawisłość oraz nieusuwalność sędziego. Osoby wykonujące ten zawód podlegają wyłącznie Konstytucji i ustawom, a decyzje podejmują na podstawie przepisów prawa materialnego i formalnego, jak też własnego przekonania.

Sąd rejonowy, okręgowy i apelacyjny

Sędziowie sądów powszechnych są powoływani na stanowiska sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego albo sędziego sądu apelacyjnego. Są to trzy rangi sądów powszechnych i jednocześnie trzy etapy pracy zawodowej sędziego sądu powszechnego.

Sędziowie sądów powszechnych, którzy legitymują się znacznym doświadczeniem zawodowym, po wielu latach pracy mogą orzekać w Sądzie Najwyższym, co stanowi swego rodzaju zwieńczenie kariery zawodowej.

Kto może zostać sędzią?

Jakie kryteria należy spełnić, aby móc wykonywać zawód sędziego? Otóż na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:
1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych, a także nie był prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
2) jest nieskazitelnego charakteru;
3) ukończył wyższe studia prawnicze w RP i uzyskał tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w RP;
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego;
5) ukończył 29 lat;
6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski;
7) zajmując stanowisko asesora sądowego, pełnił obowiązki sędziego co najmniej przez trzy lata.

Spośród powyższych wymogów warto uwypuklić szczególnie wymóg nieskazitelnego charakteru. Ten, jak mogłoby się wydawać, archaiczny termin jest bardzo ważny. Od sędziego, jako przedstawiciela władzy sądowniczej, wymaga się katalogu cech o etyczno-moralnych. Nieskazitelny to inaczej niemający żadnej skazy moralnej nieposzlakowany, szlachetny, prawy i uczciwy (zob. https://sjp.pwn.pl/doroszewski/nieskazitelny;5459275.html [dostęp: 26.12.2024 r.]).

Posiadanie przez kandydata na sędziego nieskazitelnego charakteru podlega sprawdzeniu. Nie wystarczy tu zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Czasami zatarcie skazania nastąpiło, a mimo to nie można przyjąć, że dany kandydat na sędziego legitymuje się nieskazitelnym charakterem ze względu na to, że ma on w swej historii incydent naruszenia porządku prawnego. W celu wykluczenia tego typu przypadków sięga się do policyjnych systemów teleinformatycznych.

Prawo o ustroju sądów powszechnych normuje odrębnie wymagania stawiane kandydatom na stanowiska w sądach okręgowych i sądach apelacyjnych. Tam zauważyć można przede wszystkim konieczność posiadania przez daną osobę doświadczenia na stanowisku sędziego.

Niezależnie od powyższego warto odnotować, że sędzią może zostać także osoba, która w przeszłości przez określony czas wykonywała zawód prokuratora, adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Tutaj także wymagany jest określony czas wykonywania zawodu oraz to, jak ten zawód był wykonywany.

Ponadto sędzią może być profesor prawa, ewentualnie doktor habilitowany. Ocena kwalifikacji kandydata mającego tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych jest dokonywana z uwzględnieniem osiągnięć naukowych, rodzaju i jakości publikacji, opinii recenzentów, jakości i rzetelności opinii prawnych bądź innych dokumentów sporządzonych w związku ze stosowaniem lub tworzeniem prawa.

Aplikacja sędziowska

Zawód sędziego wymaga daleko idącego przygotowania merytorycznego. Wyjąwszy przypadek profesorów czy doktorów habilitowanych, ewentualnie przedstawicieli innych profesji prawniczych, prawnik, zanim zostanie sędzią, odbywa aplikację sędziowską, która trwa 36 miesięcy. W ramach szkolenia aplikanci nabywają przede wszystkim umiejętności praktyczne związane ze stosowaniem prawa.

Zwieńczeniem aplikacji jest egzamin sędziowski, składający się z części pisemnej i ustnej. Zadania praktyczne na część pisemną oraz kazusy na część ustną egzaminu opracowuje zespół egzaminacyjny powoływany przez Ministra Sprawiedliwości.

Aplikanci, którzy odbyli aplikację sędziowską i złożyli egzamin sędziowski, zostają asesorami sądowymi. Czeka ich pozostawanie w tej roli przez kilka lat.

Immunitet sędziowski

Sędziemu przysługuje immunitet formalny i materialny. Immunitet sędziowski służy zachowaniu niezawisłości sędziego. Powoduje, że sędzia jest wolny od nacisków ze strony osób trzecich – zwłaszcza tych, których ma dotyczyć sądowe rozstrzygnięcie.

Według art. 181 Konstytucji sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Immunitet formalny, o którym mowa w zacytowanym wyżej przepisie ustawy zasadniczej, dotyczy przestępstw popełnianych przez sędziego. Natomiast w przypadku wykroczeń sędziemu przysługuje immunitet materialny, a więc uchylający karalność za wykroczenie (zgodnie z art. 81 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, za wykroczenie sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie). W przypadku niektórych wykroczeń sędzia może też dobrowolnie poddać się odpowiedzialności, co wyłącza odpowiedzialność dyscyplinarną.

_____________________________________

Treści publikowane w serwisie internetowym PlanetaPrawo.pl mają charakter informacyjno-edukacyjny. Nie stanowią one porad prawnych i nie zastępują profesjonalnej pomocy prawnej. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki związane z ich wykorzystywaniem. Wszelkie prawa zastrzeżone – powołując się na publikację podaj źródło. Wykorzystywanie zawartości serwisu internetowego PlanetaPrawo.pl jako danych treningowych AI jest zabronione.

PlanetaPrawo.pl - przepisy, praktyczne komentarze, orzecznictwo, marketing prawniczy

Polub nas na Facebooku, obserwuj nas na Twitterze oraz Instagramie